Hayot faoliyati xavfsizligi va mehnat muhofazasi

2. Ҳаёт фаолият хавфсизлиги ва меҳнат муҳофазаси фанини ўқитишдан мақсада ва вазифлар
6. Фаолият хавфсизлигини таъминлаш усуллари, услублари ва воситалари

Ҳаёт фаолият хавфсизлиги - инсон саломатлиги ва атроф муҳит хавфсизлигини таъминлаш бўйича илмий фан ҳисобланади.

Фаннинг ўрганиш объекти инсон ва сув ости муҳитига салбий таъсир кўрсатувчи “инсон - муҳит” тизимидаги ҳодисалар ва жараёнлар мажмуасидир.
Фанни ўқитишдан мақсад- бўлажак мутахассисларни қуйидаги зарур назарий билим ва амалий кўникмаларни шакллантиришдан иборат:
-инсоннинг меҳнат ва дам олиш жойларида қулай муҳит яратиш;
-инсон ва атроф муҳитни салбий таъсирлардан ҳимоя қилиш чораларини ишлаб чиқиш ва амалга ошириш;
- хавфсизлик ва эекологик талабларга мувофиқ иқтисодиёт объектла-рида жиҳозларни ва технологик жараёнларни лойиҳалаш ва ишлатиш;
-доимий ва фавқулодда вазиятларда объектлар ва техник тизимлар-нинг барқарор ишлашини таъминлаш;
- фавқулодда вазиятларнинг оқибатларини баҳолаш ва ривожланиш-ни башорат қилиш;
- ишлаб чиқариш ходимлари ва аҳолини бахтсиз ҳодисалар, табиий ҳалокатлар, табиий офатлар ва замонавий ҳалокат воситаларидан, шунинг-дек ушбу оқибатларни бартараф етишнинг мумкин бўлган оқибатларидан ҳимоя қилиш тўғрисида қарорлар қабул қилиш.
“Ҳаёт фаолият хавфсизлиги ва меҳнат муҳофазаси” фани - барча соҳаларда инсоннинг атроф муҳитга таъсирини ҳисобга олган ҳолда, хавфсизликни таъминлашга йўналтирилган билимлар тизимидир.
«Ҳаёт фаолияти хавфсизлиги ва меҳнат муҳофазаси» фанининг марказий эътиборида инсон, табиат - жамият ривожланишининг мақсадлари туради.
Ҳаёт фаолият хавфсизлиги ва меҳнат муҳофазасининг мақсади - ишлаб чиқаришда ҳалокатсиз ҳолатга эришиш, жароҳатланишнинг олдини олиш, инсонлар соғлигини сақлаш, меҳнат қобилияти ва сифатини ошириш ҳисобланади.
Қўйилган мақсадга эришиш учун:
- илмий (инсон-машина тизими; инсон-атроф муҳит, хавфли (за-рарли) ишлаб чиқариш омиллари ва бошқаларни математик моделлаш-тириш);
- амалий (ускуналарга хизмат кўрсатишда меҳнат хавфсизлиги ва хавфсизлик техникаси риоя этилишини таъминлаш) аҳамиятга эга бўлган масалаларни ҳал қилиш лозим.
Шундай қилиб, «Ҳаёт фаолият хавфсизлиги ва меҳнат муҳофазаси» фани 4 та ўзаро бир-бири билан боғлиқ масалаларни ечади: хавфли ва зарарли омилларни аниқлаш; инсонни хавфли ва зарарли омиллардан ҳимоя қилиш; тинчлик ва ҳарбий ҳаракатлар давридаги фавқулодда вазиятларнинг оқибатларини тугатиш, фавқулодда вазиятларда аҳолига биринчи тиббий ёрдам кўрсатиш.
«Ҳаёт фаолияти хавфсизлиги ва меҳнат муҳофазаси фанининг асосий вазифалари:
- хавфларнинг идентификациясини ўрганиш;
- ишлаб чиқариш жараёнларида ва хизмат кўрсатиш соҳаларида хавфсиз меҳнат шароитларини яратишга қаратилган чора-тадбирларни ўрганиш;
- ишлаб чиқариш жараёнларида касб касалликларини камайтира-диган услубиятларни ишлаб чиқиш;
- фуқароларни турли хавфлардан, табиий офат, авария ва ҳалокатлардан ҳимояланиш усулларига ўргатиш;
- меҳнат жараёнларида бахтсиз ҳодисаларнинг олдини олиш чора- тадбирларни ўрганиш;
- табиий, техноген ва экологик шикастланиш ўчоқларидаги фуқароларни қутқариш ва шошилинч тиклаш ишларини ўтказиш;
- жароҳатланган инсонларга биринчи тиббий ёрдам кўрсатишни ўргатиш ва инсон фаолияти билан бошқа масалалар ўрганилади.
“Ҳаёт фаолияти хавфсизлиги ва меҳнат муҳофазаси” - илмий фан бўлиб, хавфлар ва улар-дан ҳимояланишни ўрганади. Уни ўрганиш предмети - фаолият (меҳнат)-нинг бир томони бўлса, айнан, хавфлар ва улардан ҳимояланиш - мақсаднинг иккинчи тарафидир.