Hayot faoliyati xavfsizligining madaniyatini shakllantirish asoslari

Rasm 13. Atom stansiyalarining xavfsizligi muammolari. 
Shu davrdan boshlab xavfsizlik madaniyati fundamental boshqaruvning 
asosi hisoblanadi va O‗zbekistonning zararli korxonalarini meyoriy tartibga 
solish mumkin bo‗ldi.
Insonlarning qadriyatlarini o‗rnatishidan, o‗zlarini tutishidan, shaxsiy va
professional fazilatlari va qobiliyatlaridan hayot faoliyati xavfsizligini 
ta‘minlashning chora-tadbirlarini ma‘lum darajada samarasi aniqlanadi, 
individual, ijtimoiy va global tavakkalni kamayishi ta‘minlanadi.
Shu paytdayoq xavfsizlik madaniyatining tushunchasini kengayishi 

---

39 
kuzatiladi. Umuman olganda hayot faoliyati xavfsizligini madaniyati ta‘rifini 
o‗rnatishdagi shart-sharoitlar quyidagichadir: 
1. Madaniyat alohida individuumlar singari, jamoalar tomonidan 
yaralitishi va idrok etishi sababli, ushbu tushunchani nafaqat individual, balki 
kollektiv, jamoat darajasida ko‗rilishi zarurdir.
2. Haqli ravishda xavfsiz hayot faoliyatini madaniyati emas, balki hayot 
faoliyati xavfsizligi madaniyati iborasidan foydalanish to‗g‗ridir. Bu shu bilan 
bog‗liqki, bunday madaniyatning tizimiy tashkil etuvchi alomati hayot faoliyati 
emas, balki bu hodisaning ko‗pspektrli xavfsizlikning barcha ko‗rinishlarida 
namoyon bo‗ladi.
Hayot faoliyati xavfsizligi madaniyati iborasi ko‗p darajada amaliy tusga 
ega bo‗ladi va faqat xavfsiz sharoitlar yaratish nuqtai nazaridan hayot faoliyati 
jarayonida maksimal foydali bo‗lishligi uchun izohlanadi.
3. Ushbu tushunchaning boshqarma, tarmoqqa tegishli torliligini 
yengish, unga ijtimoiy tus berish, alohida odam, kollektiv, insonlarning 
uyushmasi bo‗lishi mumkin barcha vaziyatlarni ko‗rib chiqish uchun bu 
tushunchaning komponentasi sifatida faqatgina ―xavfsizlik‖ni emas, balki 
―hayot faoliyati xavfsizligi‖ni, ya‘ni xavfsiz hayot kechirish va faoliyat qilishni 
ko‗rib chiqish zarur.
4. An‘anaviy madaniyat xolisona, lekin tarqoq xolda boshqa odamlarning 
muomalasiga javoban alohida individlarning harakatlari ostida vujudga keladi. 
Yig‗ma ommaviy harakatlarning o‗ziyoq an‘analarni, ahloqiy meyorlarni, 
afsonalarni (masalan, qadimiy yunon, hind va boshqa madaniyatlar), sanatdagi 
oqimlar va yo‗nalishlarni shakllantiradi.
Shunday qilib, ―madaniyat‖ tushunchasining ko‗plab aniqliklarini va 
―xavfsizlik ‖, ―hayot faoliyati‖ birikmalarini umumlashtirib quyidagicha ta‘rif 
berish mumkin: “hayot faoliyati xavfsizligi madaniyati” (HFXM)- insonni