Hayot faoliyati xavfsizligining madaniyatini shakllantirish asoslari

4-mashg‟ulot. Talabalar o'rtasida hayot faoliyati xavfsizligi madaniyatini shakllantirish 
usullari 
Talabalar orasida hayot faoliyati xavfsizligi madaniyatini tarbiyalash ta'lim 
tashkilotining asosiy vazifasidir, uni muvaffaqiyatli hal etish ko'p jihatdan hayot faoliyati 
xavfsizligi madaniyatini shakllantirishning asosiy jihatlarini belgilaydi. O'qituvchi talabalarni 
barkamol rivojlanishiga qaratilgan hayot faoliyati xavfsizligi madaniyatini rivojlantirish 
bo'yicha juda ko'p sonli va odatiy vazifalarni hal qilishi kerak. Qoida tariqasida, bu ko'plab 
noma'lum muammolar, dastlabki ma'lumotlarning murakkab va o'zgaruvchan tarkibi va 
mumkin bo'lgan echimlar (rasm43) 
i 
Rasm43. Hayot faoliyati xavfsizligi madaniyatining usul va uslublarining o'zaro aloqasi 
O'qituvchi belgilangan maqsadlarga asoslanib hayot faoliyati xavfsizligi madaniyatini 
shakllantirish usullarini tanlaydi va qo'llaydi. Usullarni tanlashda u talabalarning barcha 
nozikliklari va xususiyatlarini hisobga olishi kerak. Ta'lim muammolarini hal qilishning 
samaradorligi ko'pgina sharoitlar va omillarga, shuningdek, usullarning butunligini qo'llash 
mantiqiyligi va ketma-ketligiga bog'liq. Pedagogikada ishlab chiqilgan ta'lim usullari hayot 
faoliyati xavfsizligi madaniyatini tarbiyalash usullarini ishlab chiqishning boshlang'ich 
nuqtasidir (44-rasmga qarang). ularning o'ziga xos xususiyatlariga aniqlik kiritamiz. 

---

190 
Rasm.44. Xavfsizlik madaniyatini oshirish usullarini ishlab chiqishning boshlang'ich nuqtasi 
Hayot faoliyati xavfsizligi madaniyatini rivojlantirishning ba'zi usullarini ko'rib 
chiqiladi va ularning o'ziga xos xususiyatlari aniqlanadi. 
Hayot faoliyati xavfsizligi madaniyatini rivojlantirish usuli sifatida pedagogik talab 
talaba oldida u bajarishi kerak bo'lgan o'ziga xos vazifa sifatida paydo bo'lishi mumkin; 
xavfsiz xulq-atvor me‘eyorlari va qoidalarini ifoda etiladi; talabaga harakatning ma'nosi, 
zaruriyati yoki foydaliligini tushunishga yordam beriladi; aloqa, qurbonlarning kamchiliklari 
tuzatiladi. 
Hayot faoliyati xavfsizligi madaniyatini o'qitish usullari talabaning tafakkuri va shu 
orqali uni fazilatlarini rivojlantirishga undaydi. Talabalar o'qituvchiga tartib o'rnatishga 
yordam beradi, talabalarning uyushgan xatti-harakati va faoliyatini shakllantirishga yordam 
beradi, bu hayot faoliyati xavfsizligini ta'minlashning ajralmas shartidir. 
Hayot faoliyati xavfsizligi madaniyatini rivojlantirish usuli sifatida o'rganish axloq 
asoslari va xavfsiz xulq-atvorning barqaror shakllarini yaratish sharti sifatida talabaning
oqilona xatti-harakatlarni tashkil etish qobiliyatini rivojlantirishni o'z ichiga oladi. O'qitish 
o'qituvchiga harakatlarning to'g'ri bajarilish jarayoni yoki shaklini namoyish etish va ularga 
nisbatan talabalarda ijobiy munosabatni shakllantirishni o'z ichiga oladi. Talaba xavfsiz 
hayotni ta'minlash uchun o'rganilgan bilimlarni tizimli ravishda qo'llab-quvvatlashi kerak. 
O'qituvchi talabalarga yuqori malakali o'qituvchilik mashg'ulotlarini olib borishi yoki 
ularni o'qishga jalb qilish munosabatini yaxshilaydi. Talabalarga hayotiy yordam berish uchun 
o'rganiladigan bilimlarni va tizimlarni boshqa yordam yo‗llari bilan ham ta'minlashi kerak. 
Hayot faoliyati xavfsizligi madaniyatini rivojlantirish usuli sifatida namuna talabalar 
uchun amalda aniq misol bo'lishi mumkin. Qoida tariqasida - bu mustaqil hayot tarzi, xavfsiz
harakati boshqalarga rioya qilishga intiladigan shaxsdir. Bunga misol sifatida talabaning 
ijobiy imidj (qahramon, sportchi, olim) kabi bo'lish yoki salbiy imidjga (giyohvand,
kashanda, alkogol) bog'liq bo'lgan salbiy xususiyatlarni engishga intilishlarining uzoq 
muddatli istiqbollari misol bo'la oladi. Talabaning hayot faoliyati xavfsizligi madaniyatini 
shakllantirish jarayonida ijobiy va salbiy misollarning kuchi teng darajada samarali bo'ladi.