Hayot faoliyati xavfsizligining xuquqiy
Download 0.61 Mb. Pdf ko'rish
|
1-mavzu
- Bu sahifa navigatsiya:
- Tayanch so`zlar
- Hayot faoliyati xavfsizligi haqida tushuncha Mehnat muhofazasi”, “Atrof muhit muhofazasi”, “Fuqaro muhofazasi”
- “Ergonomika”, “Muxandislik
|
1-MAVZU: HAYOT FAOLIYATI XAVFSIZLIGINING XUQUQIY ASOSLARI, MAZMUNI. REJA : 1. Hayot faoliyati xavfsizligi haqida tushunchasi vatarkibiy qismlari va ularning tekshirish ob’ektlari . 2. Ishlab chiqarishda faoliyat xavfsizligini ta’minlash bo‘yicha qabul qilingan asosiy qonunlar, standartlar, nizomlar, qoidalar va me’yoriy hujjatlar tizimi. Tayanch so`zlar: mehnat muhofazasi, kasb kasalligi, ish o`rni, atestatsiya, ekspertiza, xodimning xuquq, majburiyat, qonunlar, standartlar, nizomlar, qoidalar xavf, sabab, faoliyat, inson, jamiyat, Hayot faoliyati xavfsizligi, xavfsizlik, tavakkalchilik, xavf, klassifikatsiya, Xavfning taksonomiyasi, Xavfning taksonomiyasi, Xavfning taksonomiyasi, Tavakkalchilikni boshqarish Hayot faoliyati xavfsizligi haqida tushuncha Mehnat muhofazasi”, “Atrof muhit muhofazasi”, “Fuqaro muhofazasi” fanlari – “Hayotiy faoliyat xavfsizligi” kursi tashkil topishida zamin sifatida. 1990 yilning bahorida Rossiyaning hozirgi Sankt-Peterburg shahrida Butunittifoq seminar – kengash bo‘lib o‘tdi. Seminar – kengashda mamlakatdagi 240 ta oliy maktabning “Mehnat muhofazasi” kafedralari mudirlari va inson faoliyati xavfsizligi bo‘yicha mutaxassislar kengashining yuqoridagi shahar byurosi qatnashdi. Seminar – kengashda xalq xo‘jaligidagi mehnat muhofazasi muammolari, jarohatlanish darajasining yuqorilik sabablari, kadrlarni tayyorlashdagi kamchiliklar va boshqa muammolar ko‘rib chiqildi. Oxir-oqibat, seminar – kengashda mamlakatdagi mehnat muhofazasining holati, uni tashkil qilish prinsiplari sodir bo‘layotgan falokatlar, avariyalar va favqulodda holatlarning oldini olishga qodir emas deb topildi. Xuddi shunday salbiy xulosa “Grajdanlar mudofaasi” fani va strukturaviy tuzilmalar to‘g‘risida ham chiqarilgan. Bunga sabab, 1980 yillar o‘rtalarida sodir bo‘lgan tabiiy falokatlar (1988 yildagi Armanistondagi zilzila), texnosferadagi avariyalarda (Chernobil atom elektr stansiyasining 4-blokidagi portlash, suv va temir yo‘l transportidagi avariyalar) yuqoridagi strukturalarning o‘ta samarasiz harakatlari va boshqalar sababchi bo‘lgan. Ishlab chiqarishdagi, transportdagi, sanoatdagi, qishloq xo‘jaligidagi va turmushdagi baxtsiz hodisalar va falokatlar, jarohatlanishlar, odamlarning halok bo‘lish holatlari yildan-yilga oshib borgan. Ishlab chiqarishda har yili o‘rtacha 700 ming baxtsiz hodisa sodir bo‘lib, shunda o‘rtacha 14 ming ishchi halok bo‘lgan. Bunday holatga kelishining asosiy sabablari juda ko‘p, lekin asosiylari sifatida quyidagilar ko‘rsatilgan: ishlab chiqarishda va hayotda inson xavfsizligini ta’minlash bo‘yicha ta’lim va tarbiya ishlarining butunlay tashlab qo‘yilgani; kadrlar malakasining oshirilmasligi; “Mehnat muhofazasi” fanini o‘qitishni o‘rta, o‘rta-maxsus va oliy maktablarda qisqartirish yoki butunlay olib tashlash; ishlab chiqarilayotgan va amalda qo‘llanilayotgan texnikaning xavfsizlik talablariga javob bermasligi (faqat 10 foiz texnika javob beradi) va h.k. Tabiiy va boshqa turdagi falokatlar, ofatlar va avariyalar soni butun yer yuzida ko‘payib bormoqda, u 1990 yilda 1960 yilga nisbatan ikki marta oshgan. Jahonda sodir bo‘lgan umumiy falokatlarning 55...60 foizi keyingi 15...20 yil ichida yuz berganligi aniqlangan. Buning ustiga ularning vayronalik keltiruvchi kuchi ham oshib og‘ir oqibatlarga olib kelgan. Masalan, “Katrina” to‘fonining AQSh territoriyasiga yetkazgan zarari, Hind okeani va janubiy-sharqiy Osiyoda sodir bo‘lgan zilzila va sunami oqibati bunga misol bo‘ladi. Butun dunyo sog‘liqni saqlash jamiyatining (VOZ) ma’lumoti bo‘yicha dunyoda 1909 yildan 1974 yilgacha asab kasalligi bilan kasallanish 24 marta ko‘paygan. Dunyoda 500 millionga yaqin nogiron bo‘lib, ularning har 1/5 baxtsiz hodisa natijasida sodir bo‘lgan. Hozirgi kunda dunyo xamjamiyati oldida turgan muxim masalalardan biri turli miqyosda inson xavfsizligi, xususan uning bir elementi bo‘lmish Hayot faoliyati xavfsizligini ta’minlashdir. Hayot faoliyati xavfsizligini turli yo‘nalishdagi olimlar o‘z qarashlari va mutaxassisliklari doirasida turlicha taxlil qilmoqdalar. Jumladan, g‘arb tadqiqotchilari davlat ekologik xavfsizligi (Gleick,1994), qishloq xo‘jalik xavfsizligi (Holst,1989), erlardan foydalanish va ekologik xavfsizlik (Homer-Dixon et al.,1993), tabiatni muxofaza qilish xavfsizligi (Mische,1998), suv xavfsizligi (Rosegrant and Ringler,1997), resurslar xavfsizligi (Soffer,2000) va shu kabi yo‘nalishlarda ilmiy izlanishlar olib borganlar. Rus olimlari ekologik xavfsizlik va ekologik salomatlik (Mamin, 2003), tabiatni muxofaza qilish va ekologik xavfsizlik (Danilov- Danilyan,1997), inson hayot faoliyati xavfsizligi (Krivoshein va b., 2000), avtotransportda xavfsizlik (Mishin,1997), xavfsizlikni boshqarish mexanizmi va modellari (Burkov, G Rakianskiy va b., 2001), shaxarlarda xavfsizlik (Gorbatovskiy, G.Rыbalskiy, 1996) va shu kabi yo‘nalishlarda ilmiy tadqiqotlar olib borganlar. Respublikamizda chuqur iqtisodiy o`zgarish bo`layotgan bir davrda, kadrlar tayyorlashning milliy dasturi kuchga kirishi, yuqoridagi fikrni amalga oshirishning dastlabki bosqichi bo`lib xizmat qiladi. Ko`p bosqichli ta'lim tizimiga binoan oliygohlarda tayyorlanadigan bakalavrlar uchun o`quv rejasiga «Hayotiy faoliyat xavfsizligi» fanining kiritilishi bo`lg`usi mutaxassislarning bilimini chuqurlashtirilishiga yordam berishi so`zsizdir. Hayot faoliyat xavfsizligi (HFX) fanining diqqat markaziga qo`yilgan maqsad bu insonning jamiyat taraqqiyotidagi rolidir. Hayot faoliyat xavfsizligi -bu har qanday sharoitdagi inson faoliyatidir. Insonning hamma faol harakati (mehnat jarayonida, dam olishda, uyda hamda sportda) uning faoliyatini tashkil qiladi. Hayot foaliyati xavfsizligi faning diqqat markazida bu insonning jamiyat tarraqqiyotidagi roli. Hayot foaliyati xavfsizligi fani o‘z tarkibiga inson faoliyatining atrof-muhit bilan aloqasi, mehnat faoliyatidagi xavfsizligi va favqulodda vaziyatlardagi xavfsizligi bo‘limlarni qamrab olganndir. Hayot foaliyati xavfsizligi prinsip va usullar asosida: baxtsiz hodisalar, qurbonlar va ular natijasida kelib chiqadigan zararlarni kamaytirish masalalarni keng miqyosida qo‘yadigan va hal qiladigan fandir. Hayot faoliyati xavfsizligi bu har qanday ko‘rnishdagi faoliyatga qo‘lanishi mumkin bo‘lgan xavfsizligning nazariy aossidir. Hayot foaliyati xavfsizligi fanida mehnat muhofazasi masalalarini hal etishning uslublari, uskunalari va dastgohlarning xavfsizlik texnikasi, elektr xavfsizligi, mehnat gigienasi va sanoat sanitariyasi asoslari haqida ma’lumot berilgan. Yonish, o‘tga chidamlik, yonuvchanli va yong‘in o‘chirish masalalari yoritiladi. Hayot foaliyati xavfsizligi kursi mutaxassilarni Mehnat muhofazasini ilmiy asoslariga doir bilimlar bilan qurollanish va ularga ishlab chiqarishdagi mehnat sharoiti hamda Mehnat muhofazasini yaxshilash muamolarini ijobiy hal etishga qiziqish uyg‘otishga mo‘ljalangan. Maskur fan “Ergonomika”, “Muxandislik Download 0.61 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|