Hazirlayanlar


Download 3.23 Mb.
Pdf ko'rish
bet18/42
Sana17.10.2017
Hajmi3.23 Mb.
#18083
1   ...   14   15   16   17   18   19   20   21   ...   42

İkinci Devre

Seçildiği vilâyet

Müslüman

Gayrimüslim

Ermeni mebus

Ankara


2

1

Daniloğlu Milkon Efendi



Ankara

-

-



Agop Efendi 

Aydın


3

2

Mina Efendi 



Aydın

-

-



Agop Efendi

Diyarbakır

2

1

Osep Kazazyan Efendi



Edirne

4

4



Rupen Efendi

Erzurum


2

2

Kazazyan Kiragos Efendi



Erzurum

-

-



Haçaduryan Efendi

Halep


3

1

Manok Efendi



Hüdavendigâr

2

2



Sahak Yavrumyan Efendi

Dersaadet

5

5

Agop Kazazyan Efendi



Dersaadet

Hüdaverdizade Ohannes Efendi

Sivas

2

1



Kevork Efendi

Trabzon


2

2

Ohannes Efendi



Tuna

3

3



Murat Bey

Tuna


Agop Kazazyan Efendi

Toplam


30

24

16



50  MMZC, 25 Nisan 1877.

51  MMZC, 25 Nisan 1877.



253

Öğr. Gör. Dr. Ahmet OĞUZ



Meclis-i Mebusan’ın II. dönemi

Türk

38

Yahudi



17

Ermeni


16

Arap


14

Boşnak


6

Arnavut


4

Bölgesi bilinmeyen 

1

Milliyeti bilinmeyen



22

Toplam Müslüman mebus

70

Toplam gayrimüslim mebus



48

Genel toplam

118

Görüldüğü üzere Meclis-i Mebusan’ın ikinci döneminde birinci döne-



me kıyasla dört tane daha fazla Ermeni mebus seçilmiştir. Birinci dönemde 

Sırbistan’dan bir mebus gelmesine rağmen ikinci dönemde savaş sebebiy-

le olmalı ki hiç mebus seçilememiştir. 

Meclis-i Mebusan’ın ikinci döneminde birinci döneminden farklı 

bir tartışma gündemi ortaya çıkmıştır. Osmanlı-Rus Savaşı’nın Osmanlı 

aleyhine devam ettiği bir dönemde açık olan Meclis, savaşın gidişatını 

ve hükümetin tutumunu merkeze alarak gündem oluşturmuştur. Meclisin 

ikinci döneminde ele alınan konular şu şekilde yoğunlaşmaktadır: Meclis-i 

Mebusan’ın birinci döneminde kanunlaşan ancak Padişahın onaylamaya-

rak meclise iade ettiği kanunların görüşülmesi, devam eden Osmanlı-Rus 

Savaşı’nın seyri ve parasal olarak desteklenmesi için yapılan çalışmalardır. 

İstanbul’a yığılan muhacirlere iskân bulma sorunu, Çerkezler ve en önemli 

olarak da meclisin hükümeti suçlayan açıklamaları ve hükümetle girdiği 

yetki tartışmaları ve nihayetinde bunun Padişaha kadar dokunması netice-

sinde meclisin kapatılması. 

Bu süreç içerisinde Ermeni mebuslar da adı geçen tartışmalarda yo-

ğun olarak yer almıştır. Meclisteki konuşma sayılarına baktığımız zaman 

durum anlaşılacaktır: 


254

HOŞGÖRÜ TOPLUMUNDA ERMENİLER



Seçildiği vilâyet

Mebus adı

Konuşma sayısı

Ankara


Daniloğlu Milkon Efendi

-

Ankara



Agop Efendi 

9

Aydın



Mina Efendi 

27

Aydın



Agop Efendi

19

Diyarbakır



Osep Kazazyan Efendi

4

Edirne



Rupen Efendi 

29

Erzurum



Kazazyan Kiragos Efendi

11

Erzurum Haçaduryan 



Efendi

-

Halep



Manok Efendi

94

Hüdavendigâr



Sahak Yavrumyan Eferdi

-

Dersaadet



Agop Kazazyan Efendi

99

Dersaadet



Hüdaverdizade Ohannes Efendi

94

Sivas



Kevork Efendi

-

Trabzon



Ohannes Efendi

106


Tuna

Murat Bey

-

Tuna


Agop Kazazyan Efendi

24

Toplam



516

Meclisin birinci döneminde 12 mebus 215 kez söz alırken, meclisin 

ikinci döneminde 16 mebus 516 kez söz alarak meclis gündemine dâhil ol-

muştur. Görülüyor ki meclisin ikinci döneminde Ermeni mebuslar devletin 

gündemiyle daha çok ilgilenmişler, kendilerine sağlanan özgürlük ortamı-

nı kullanabilmişlerdir.



Sonuç

Bu çalışmada Osmanlı İmparatorluğu’nun ilk meclisine seçilen Erme-

ni mebuslar ve bunların faaliyetlerini inceledik. Burada görülmektedir ki, 

Tanzimat’tan bu tarafa Osmanlı İmparatorluğu’nda Müslim-gayrimüslim 

ayırımı yapılmadan bütün tebaa, devletin getirdiği haklardan faydalanmış-

tır. 


255

Öğr. Gör. Dr. Ahmet OĞUZ

İncelediğimiz dönemde seçim sisteminin Osmanlı  İmparatorluğu’na 

yavaş yavaş girdiği, merkez ve taşra da olmak üzere gayrimüslimlerin de 

yönetime dâhil oldukları görülmektedir. Bunun en açık örneği  Meclis-i 

Mebusan’dır. Zira, Meclis-i Mebusan’a Osmanlı İmparatorluğu’ndaki her 

gayrimüslim tebaa gibi Ermeniler de seçilmiştir. Hatta diğer azınlıklarla 

kıyaslandığında Ermeniler nüfuslarına oranla daha fazla mebusu meclise 

göndermiştir. İşin ilginç yanı, Müslüman oylarıyla meclise seçilen Ermeni 

mebusların olmasıdır. 

Meclis-i Mebusan’ın her iki döneminde, bazı kaynakların gösterdiği-

nin aksine 7-8 Ermeni mebus değil, bizim belirleyebildiğimiz toplam 22 

Ermeni mebus seçilmiştir. Nüfuslarıyla orantılandığında bu sayı oldukça 

yüksektir. Sayının bu denli yüksek olması halkla barışık olduklarının bir 

işareti olarak görülebilir. Bu da Ermeni milletinin, Ermeni olaylarının baş-

ladığı Berlin Anlaşması’ndan önce Osmanlı İmparatorluğu’nun sadık bir 

milleti olduğunu göstermektedir. 

Meclis-i Mebusan’da yaptıkları konuşmalarda da Ermeni mebuslar, 

devletin her sorunuyla ilgilenmiş, seçildikleri toplumu temsil ettiklerini 

vurgulayıp, meclis oturumlarında değişik vesilelerle devlete olan sada-

katlerini bildirmiştir. Batılı devletlerin karışmadığı dönemlerde Türkler 

ve Ermenilerin hiçbir problemlerinin olmadığı, Meclis-i Mebusan’ın açık 

olduğu kısa dönemde taşradan gelen Ermeni mebusların konuşmalarında 

da görülmüştür. Bütün tarihî kaynakların Türk-Ermeni olaylarının başlan-

gıcını Berlin Anlaşması ve sonrasına tarihlemeleri de bu görüşümüzü doğ-

rulamaktadır.



256

HOŞGÖRÜ TOPLUMUNDA ERMENİLER



Kaynakça

Akyıldız, Ali, Tanzimat Dönemi Osmanlı Merkez Teşkilâtında Reform, Eren Yayınları, 

İstanbul 1993.

Bozkurt, Gülnihal, Gayrimüslim Osmanlı Vatandaşlarının Hukukî Durumu (1839-

1914), TTK Yayınları, Ankara 1989.

Bebiroğlu, Murat, Tanzimat’tan II. Meşrutiyet’e Ermeni Nizamnameleri, İstanbul 

2003. 

Çadırcı, Musa, Tanzimat Döneminde Anadolu Kentlerinin Sosyal ve Ekonomik 



Yapısı, TTK Yayını, Ankara 1997.

Kılıç, Davut, “İstanbul Ermeni Patrikhanesi’nin Bağımsızlık Hareketlerine Yönelişi 

(1850-1896), Osmanlıdan Günümüze Ermeni Sorunu, Yeni Türkiye 

Yayınları, Ankara 2001.

Davison, Roderic H., Osmanlı İmparatorluğu’nda Reform 1856-1876, 2. Cilt, Çeviren 

Osman Akınbay, Papirüs Yayını, İstanbul 1997. 

Devereux, Roderic, The First Ottoman Consititutional Period, Baltimore J. Hopkins 

Pres, 1963.

Düstür, Birinci Tertip, 1. Cilt, Matbaa-i Amire, İstanbul 1289.

Engelhardt, Edouard, Tanzimat ve Türkiye, Yayına Hazırlayan Akın Bedirhan, Kaknüs 

Yayınları, İstanbul 1999. 

Ergin, Osman, Türkiye Maarif Tarihi, 5. Cilt, İstanbul 1995.

Findley, Carter V., Osmanlı Devleti’nde Bürokratik Reform Babıâli (1789-1922), İz 

Yayınları, İstanbul 1994.

Göyünç, Nejat, Osmanlı İdaresinde Ermeniler, İstanbul 1983.

Güneş, İhsan, 

Gürün, Kâmran, Ermeni Dosyası, Remzi Kitabevi, İstanbul 2005. 

Karal, Enver Ziya, Osmanlı Tarihi, TTK Yayınları, Ankara 1988

Kodaman, Bayram, “Fransız Arşiv Vesikalarına Göre Erzurum-Van-Sivas 

Vilâyetlerinde Ermeni Nüfusu”, Ermeni Araştırmaları Birinci Türkiye 

Kongresi Bildirileri, ASAM Yayını, Ankara 1994. 

Küçük, Abdurrahman, Ermeni Kilisesi ve Türkler, Ocak Yayını, Ankara 1997. 

Lee, Ki Young; Ermeni Sorununun Doğuşu, Kültür Bakanlığı Yayını, Ankara 1998.

McCarty, Justin, Carolyn McCarty, Turks and Armenians, A Manual on the Armenian 

Question, Washington DC 1989.

McCharty, Justin, Müslümanlar ve Azınlıklar, Çeviren Bilge Umar, İnkılâp Yayını, 

Ankara 1998.


257

Öğr. Gör. Dr. Ahmet OĞUZ

Ortaylı, İlber, İmparatorluğun En Uzun Yüzyılı, Hil Yayını, İstanbul 1995.

__________, Tanzimat Devrinde Osmanlı Mahallî İdareleri (1840-1880), TTK Yayını, 

Ankara 2000.

Oğuz, Ahmet, “1877-1878 Meşrutiyet Meclisinde Kastamonu Mebuslarının 

Faaliyetleri ve Ele Aldıkları Başlıca Konular”, İkinci Kastamonu Kültür 

Sempozyumu Bildirileri 18-20 Eylül 2003, Ankara 2005.

“Paris’ten Mektup”, Osmanlı Gazetesi, I. Kanunusani 1901, No: 99.

Seyitdanlıoğlu, Mehmet: “Yerel Yönetim Metinleri III, Tuna Vilâyeti Nizamnamesi”, 

Çağdaş Yerel Yönetimler Dergisi, Cilt 5, Sayı 2, Mart 1996.

__________, “Dersaadet Belediye Kanunu ve Getirdikleri”, Çağdaş Yerel Yönetimler 

Dergisi, Cilt 8, Sayı 4, Ekim1999.

Shaw, Stanford J., Ezel Kural Shaw, Osmanlı  İmparatorluğu ve Modern Türkiye, 

Reform, Devrim ve Cumhuriyet: Modern Türkiye’nin Doğuşu 1808-

1975, 2. Cilt, Çeviren Mehmet Harmandal, e Yayını, İstanbul 1983.

Tanör, Bülent, Osmanlı-Türk Anayasal Gelişmeleri, Yapı-Kredi Yayınları,  İstanbul 

2004. 


Uras, Esat, Tarihte Ermeniler ve Ermeni Meselesi, Belge Yayınları, İstanbul 1987.

Us, Hakkı Tarık, Meclis-i Mebusan (1877-1878) Zabıt Ceridesi I, Vakit Matbaası 

Yayını, İstanbul 1939.

__________, Meclis-i Mebusan (1877-1878) Zabıt Ceridesi II, Vakit matbaası, 

İstanbul 1954.

Yerasimos, Stephanos, “XVIII ve XIX. Yüzyıl Osmanlı İmparatorluğu’nda Azınlıkların 

Rolü ve Genel Evrimi”, 1856-1923 Emperyalizmin Kıskacında Türkler-

Ermeniler-Kürtler, Yazıcı Basım Yayını, İzmir 2002. 



Gazeteler

Takvim-i Vekayi, 19 Mart 1877, Pazartesi; 24 Zilhicce 1293/

10 Ocak 1877, Çarşamba.

Sabah, 21 Teşrinevvel 1876, Perşembe.



OSMANLI TOPLUMUNDA

BİRLİKTE YAŞAMA SANATINA BİR ÖRNEK:

EREĞLİ KÖMÜR HAVZASI

Yrd. Doç. Dr. Ahmet ÖĞRETEN

Zonguldak Karaelmas Üniversitesi

E-mail: aogretenv@yahoo.com; Tel: 0 372 257 40 10-1531



Özet

Ereğli Kömür Madeni Havzası’nda 1841 yılından itibaren 

düzenli kömür üretilmeye başlanmıştır. Kömür Havzası’nda 

işletildiği tespit edilen 390 kadar kömür madeni ocağın-

dan çoğu, çeşitli milliyet, din, mezhep ve ülkelere mensup 

madencilerin birbirleri ile kurdukları ortaklıklarla işletilmiş-

tir. 

Bu tebliğde, Ermeni ve Ermeni ortaklı madencilerin faali-



yetlerine özellikle değinilecektir.

261

Yrd. Doç. Dr. Ahmet ÖĞRETEN



Giriş

Bu çalışma yapılırken öncelikle, Ereğli kömür madenlerinin idarî 

birimlerce tutulan yazılı kayıtlarından istifade edilmiştir. Önemli bir kıs-

mı Zonguldak Karaelmas Üniversitesi’nde bulunan bu kaynakların yanı 

sıra Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA), Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi 

(BCA) ve Türkiye Taşkömürü Kurumu Eğitim Dairesi Arşivi (TTKEDA) 

defter ve belgeleri ile diğer araştırma eserlerinden istifade edilmiştir.

1. Ereğli Kömür Madeni Havzası’nda Üretim

Osmanlı idaresi XVIII. yüzyılın sonlarında III. Selim devrinden itiba-

ren kömür madenleri ile ilgilenmeye başlamıştır

1

. Batı dünyasında gerçek-



leşen Sanayi İnkılâbı’nın enerji kaynağının maden kömürü olması Osman-

lı idaresinin kömüre olan ilgisini daha da artırmıştır. II. Mahmud devrinde 

Ereğli civarında sanayi ve vapur yakıtı olmaya uygun maden kömürünün 

bulunması kömür madenciliğini tetiklemiştir

2



Başlangıçta Darphane-i Amire’ye bağlı olan Ereğli Kömür Havzası



3

Hazine-i Hassa’nın tesisinden (15 Haziran 1847) sonra



4

 Hazine-i hassa ida-

1 Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA), Hatt-ı Hümayun (HH), Belge No: 197/9882, 

240/13417.

2  BOA, Y.PRK.HH., Belge No: 35/86.

3 BOA, 


D.DRB.İ., Belge No: 13/22, 13/27.

4  Arzu T. Terzi, Hazine-i Hassa Nezareti, TTK Yayını, Ankara 2000, s.19-21.



262

HOŞGÖRÜ TOPLUMUNDA ERMENİLER

resine geçmiştir

5

. Ereğli kömür madenlerinin işletilmesi, üç yılı aşkın de-



neme üretiminden sonra, ileri gelen Osmanlı devlet adamlarının ortak ser-

maye ile oluşturdukları altı ortaklı Ereğli Kömür Madeni Kumpanyası’na 

ihale edilmiştir

6

.



Altı ortak ve altı hisseden oluşan kumpanya, 9 Safer 1262 (6 Mart 

1846) tarihinde Padişah Sultan Abdülmecid’in katılması ile on iki hisseli 

ve yedi ortaklı bir şirket haline gelmiştir

7

. Vefat ve satış gibi sebeplerle 



kumpanya ortaklarında zamanla değişiklikler olmakla birlikte

8

 kumpan-



yanın havzadaki kömür üretim faaliyeti havzanın idaresinin Tersane-i 

Amire’ye devr edildiği 1865 yılının Mart ayına kadar sürmüştür

9

.

Kumpanya, üretim faaliyetlerinde işçi çalıştırmak suretiyle doğrudan 



rol almamıştır. Üretim işini başlangıçta, ürettikleri kömürü belirli bir fi -

yat üzerinden satın almak vadiyle Avusturyalı Hırvatlara yaptırmıştır. Yani 

üretim kumpanya tarafından taşeronlara havale edilmiştir

10

. Kumpanya 



ortaklarından Ahmed Fethi Paşa hazırladığı bir raporda bu üretim tarzını, 

götürü usulü olarak tanımlamıştır

11

. Bu Hırvatlar, madenlerde ilk üretimi 



gerçekleştirmek amacıyla, o dönemde Viyana sefi ri olan Kumpanya ortağı 

Ahmed Fethi Paşa’nın girişimleri sonucu Avusturya’dan getirilmişlerdir 

(Mart 1837)

12

. İlerleyen süreçte Hırvatların yaptığı tarzda üretim yapmak 



isteyen daha başka yeni girişimciler olmuştur. 

Kömür Havzası’nın idaresi, 1281 (1865) senesi Mart ayı başından iti-

baren Hazine-i Hassa adına yürütülmek üzere Tersane-i âmireye verilmiş-

tir


13

.

Kömür Havzası’nın Tersane-i Amire tarafından idare edildiği bu dö-



nemde madenler, kumpanya döneminde olduğu gibi, madenleri işleyen 

madencilere mülk olarak değil, işletilmek üzere verilmiş ve buna imal hak-



 denmiştir. 1865-1882 yılları arasını kapsayan dönemde madenciler, çı-

kardıkları kömürün tamamını Kumpanya döneminde olduğu gibi, Bahriye 

idaresinin tespit ettiği fi yat üzerinden Tersaneye satmak zorunda idiler

14



5  BOA, Hazine-i Hassa Defteri (HHD), Defter No: 791, v.2b-3b.

6  BOA, HHD, Defter No: 790, v.1b.

7  BOA, HHD, Defter No: 790, v.6a.

8  BOA, HHD, Defter No: 238, s.20.

9  BOA, HHD, Defter No: 246, v.89b.

10  BOA, MB, Belge No: 6/91; HR.MKT., Belge No: 35/53; HHD, Defter No: 790, v.9b-10a.

11 BOA, HH.İ., Belge No: 2/24, İkinci belge.

12  BOA, HH, Belge No: 20448.A.

13  BOA, HHD, Defter No: 252, v.86a, derkenar.

14  Ahmet Ali Özeken, Zonguldak Kömür Havzası Tarihi, İstanbul 1944, s.19-20. 



263

Yrd. Doç. Dr. Ahmet ÖĞRETEN

1883 (Malî 1299) tarihinde çıkarılan bir irade ile üreticilerin çıkardıkları 

kömürün % 40’ını diledikleri gibi satabilmelerine müsaade edilmiştir

15

. % 


60’ını da eskiden olduğu gibi belirlenen fi yattan Tersaneye teslim etmeye 

devam ettiler. Piyasaya sattıkları kömür karşılığında da % 16 vergi öde-

mekte idiler

16



Madenlerin Tersane tarafından idare edildiği bu dönemde madenci-

lik faaliyetlerinde önemli gelişmeler olmuş ve çok sayıda maden ocağı 

açıldığından ocaklara numara verme uygulaması da bu dönemde olmuştur. 

Numara verme işlemine Kozlu Kılıç deresindeki ocaklardan başlanarak 33 

numaraya kadar Kozlu ocaklarına, 34 numara ile başlanarak Zonguldak, 

sırasıyla Kilimli, Alacaağzı ve sonra Ereğli mıntıkası ocaklarına geçilmiş, 

toplam 188 ocağa numara verilmiştir. Bundan sonra açılan ocaklar için 

mevki sırası takip edilmeyip, sıradaki boş bulunan numara verilmiştir

17

.

Ocakların numaralandırılmasının başladığı 1878 tarihinden Bahriye 



Nezareti idaresinin sona erdiği 1909 yılına kadar

18

 Ereğli Kömür Madeni 



Havzası’nda numara tahsis edilen ocak sayısı 393’tür. Numara tahsis edi-

len ocaklardan sekizi faaliyete geçmeden atıl kalmıştır. Faal olarak üretim 

yapmış ocak sayısı 385’tir. Açılan ocaklardan ise ikisinin kim tarafından 

açıldığı belirlenememiştir

19



İsimlerden yola çıkılarak yapılan tespitlere göre işletilen 385 ocaktan 



123’ü ortaksız olarak Müslüman Türkler

20

 tarafından, 45’i ortaksız ola-



rak gayrimüslimler tarafından, 82’si Müslüman Türklerin kendi aralarında 

oluşturdukları ortaklıklarla, 43’ü gayrimüslimlerin kendi aralarında oluş-

turdukları ortaklıklarla, 87’si ise Müslümanlarla gayrimüslimler arasında 

kurulan ortaklıklarla açılmıştır. Rakamlardan da görüleceği gibi, 123 adet 

Müslümanların ferdî teşebbüsleriyle açtıkları ocak sayısından sonra 87 

15  Özeken, a.g.e., s.20-21; Bahri Savaşkan, Zonguldak Maden Kömürü Tarihçesi, Zonguldak 

1993, s.21.

16 BOA, Y.PRK.BŞK., Belge No: 16/31; ŞD.Bahriye, Belge No: 8/25.

17  Özeken, a.g.e., s.42; H. Fehmi İmer, Ereğli Maden Kömürü Havzası Tarihçesi, Zonguldak 

1944, s.18; Savaşkan, a.g.e., s.19-20. 

18  Gündüz Ökçün, “XX. Yüzyıl Başlarında Osmanlı Maden üretiminde Türk, Azınlık ve Ya-

bancı Payları”, Prof. Dr. Yavuz Abadan’a Armağan, Ankara 1969, s.877-878.

19  Zonguldak Karaelmas Üniversitesi Arşivi (ZKÜ), Vukuat Defteri, Defter No: 85, s.330-

336.


20 Madenciler arasında Hıristiyan Türklerin da olması bizi, Müslüman Türk deyimini kullan-

maya mecbur etmiştir. 14 ve 350 numaralı ocakların ortağı Durmuş oğlu Pavlaki, 104 ve 

186 numaralı ocakların ortağı Aslı oğlu Bodosaki, 71 ve Amasra’daki 143 numaralı ocakla-

rın ortağı Milo Şahin; 17, 71 ve 87 numaralı ocakların ortağı Karadon, Hıristiyan Türklere 

örnektir.


264

HOŞGÖRÜ TOPLUMUNDA ERMENİLER

adetle ikinci sırayı Müslüman Türk-gayrimüslim ortaklığı ile açılan ocak-

lar oluşturmaktadır. Ortaklıklarda, Müslüman Türk unsurun gayrimüslim-

lerce tercih edildiği dikkat çekicidir.

2. Madencilikte Türk-Ermeni İşbirliği

Gayrimüslim madencilerden Ermenilerin durumuna gelince, açılan 

385 ocaktan 41 adedi Ermeni madencilerin de içinde yer aldığı madenci-

ler tarafından açılmıştır. Bunlardan 34’ü Müslüman Türk unsurla kurulan 

ortaklıklarla, 4 adedi Ermenilerin kendi aralarında kurdukları ortaklıkla 

ve 1 adedi de bir Ermeni madencinin ferdî girişimleriyle açılmıştır.  İki 

ocak da, içinde Müslüman Türk, Ermeni ve diğer Hıristiyan unsurlardan 

madenciler olduğu halde oluşturulan ortaklıklarla açılmıştır. Ermenilerle 

Müslüman Türk unsur arasındaki ortaklıkların bu kadar yoğun olması, 

Ermenilerin kendi dindaş ve soydaşlarından çok Müslüman Türk unsura 

itimat ve güven duyduklarını göstermektedir. Bazı ocaklara Ermeni ma-

denciler sonradan ortak olmuşlardır. Ermeniler, üretim aşamasındaki bu 

ocaklara sonradan ortak olurken de Müslüman Türk unsurla ortak olmayı 

tercih etmişlerdir (6, 21, 229, 370 numaralı ocaklar). 

Ereğli Kömür Madeni Havzası’nda madencilik; arama tezkiresiyle 

başlar, üretim tezkiresiyle gelişir ve üretimle devam eder. Girişimcilerin 

maden arama ve işletme amaçlı müracaatlarının yer aldığı kayıtlar ara-

sında bulunan en geniş hacimli girişim mevaliden Şükrü Efendi ve Par-

sih Halaçyan Efendi’nin ortaklaşa Göbi dağında 63 ocak birden açmak 

üzere yaptıkları girişimdir

21

. Bu girişime karşı girişimci ortaklara, idare 



tarafından 301-337 numaralar arısı 37 ocak numarası tahsis edilmiştir. An-

cak bu numaraların üst üste tek bir ocakmış gibi değerlendirilebilmesi için 

madencilerle idare arasındaki anlaşma gereği tahsis edilen numaralardan 

331-337 numaralar, kayıtlarda faaliyete geçmeden, atıl kalmış gibi gözük-

mektedir

22

.



2.1. Madencilik Sektöründe Kefalet (Dayanışma Örneği)

Ereğli Kömür Havzası’nda kömür madeni ocağı işletmek isteyen ma-

dencilerden kefi ller  istenmiştir. Madenciler de çoğu kere kendi meslek-

taşlarını kefi l göstermişlerdir. Genelde üç kişiden oluşan kefalet tablola-

21 ZKÜ, Madenci İsteklerini Kayıt Defteri (MİKD), Defter No: 6, 24 Nisan 1308/50, s.8.

22  ZKÜ, Vukuat Defteri, Defter No: 85, s.300-336.



265

Yrd. Doç. Dr. Ahmet ÖĞRETEN

rı, Osmanlı toplum fertleri arasında din, mezhep ve milliyet mefhumları 

gözetilmeksizin bir sosyal kaynaşma, dayanışma ve yardımlaşmanın ger-

çekleştiğini göstermektedir. Kefaletnameler günümüzde uygulanan banka 

teminat mektubu hükmündedir. Bankaların bu hizmeti bir bedel karşılığı 

yaptığı bilinmektedir. Madencilere kefi l olan kefi llerin bankalar benzeri 

menfaat peşinde olduklarına dair bir bulguya rastlanmamıştır. Bu açıdan 

bu uygulama çok önemli bir yardımlaşma ve dayanışma örneğidir. Bu ke-

faletnameler, satış ve intikal gibi ortaklıkta ve işletme tarzında meydana 

gelen değişmeler halinde değişmiş ve yeni şartların gereği olarak yeniden 

düzenlenmiştir.

Kefaletnameler, Kömür Havzası’nda maden çıkaracak olan madenci-

lerin maden üretimi ile ilgili hemen her türlü yükümlülüklerinin üçüncü 

şahıslar tarafından üslenildiğini gösteren yazılı belgelerdir. Örnek bir ke-

faletname şu ifadeleri içermektedir: İşletmeci madencilerin çıkaracakları 



kömürü taahhüt ettikleri şartlar gereği idare tarafına teslim eyleyecekle-

rine ve imalâtları esnasında meydana gelecek masrafl ardan dolayı idare 

ve ameleye olan borçlarını, çıkaracakları kömürün satışından karşılaya-

mayıp da borç açıkları zuhur ederse, açıklarının tarafımızdan tamamen ve 

kâmilen ödeneceğine ve maden idaresince konulmuş nizam ve usul daire-

sinde hareket edeceklerine kefalet-i mutlaka ile kefi l ve bu konuda birbiri-

mize karşılıklı mütekeffi l olduğumuzu beyan ile mühürlendi, kefi ller

23

.



Download 3.23 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   14   15   16   17   18   19   20   21   ...   42




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling