Хii-мавзу

2-жадвал. Республикада фермер хўжаликларининг ривожланиши³

Кўрсаткичлар	1993	1994	1995	1996	1997	1998	1999	2000	2004
Сони (минг бирлик)	1,9	5,9	7,5	14,2	18,1	21,4	23,0	43,8	103,9
Уларга бириктирилган ер майдони (минг га)	14	45	71	193	265	413	447	889,9	2935,4
Экин майдонларининг улуши, %	0,3	1,1	1,7	4,6	6,6	9,7	11,3	23,6	47,7

Жадвалдан кўриниб турибдики, 2004 йилга келиб фермер хўжаликларининг умумий сони 103,9 мингтага, уларга бириктирилган ер майдони 2,9 млн. гектарга етди. Фермер хўжаликларининг ялпи қишлоқ хўжалиги маҳсулотларини ишлаб чиқаришдаги улуши 2003 йилда 14,8%дан 2004 йилда 20,4%га, жами экин майдонлари 36,9%дан 47,7%га ортди. Пахта етиштириш 37,9%дан 51,7%га, буғдой 35,8%дан 46,2%га ортди. Экспертлар хулосасига кўра, ширкат хўжаликларига қараганда фермер хўжаликларида пахта ва буғдой етиштириш унумдорлиги юқори бўлган, яъни 16,2% кўп етиштирганлар. 2004 йилда ширкат хўжаликларида бир тонна пахтанинг ўртача таннархи 400 минг сўм бўлса, фермер хўжаликларида 230 минг сўмни ташкил этди. Мос равишда буғдойнинг таннархи 100 минг сўм ва 70-80 минг сўмни ташкил этди.

Республикада аграр ислоҳотларни амалга оширишнинг барча босқичларида хўжалик юритиш механизмини такомиллаштиришга ҳам катта аҳамият берилди.
Бунга дастлаб умумдавлат эҳтиёжлари учун етказиб берилаётган маҳсулотларга оқилона харид нархларини белгилаш, кейинчалик маҳсулотларнинг кўпчилик турларига давлат буюртмасини аста-секин бекор қилиш (1995 йилдан фақат пахта ва донга давлат буюртмаси сақланиб қолди) ҳамда қишлоқ хўжалик корхоналарини қўллаб-қувватлаш (солиқлардан озод қилиш, кредитларни қайтариш муддатини чўзиш ва бошқалар) орқали эришилди.
2004 йилда «Ўзқишлоқмаш-холдинг» компанияси томонидан қишлоқ хўжалиги ишлаб чиқарувчиларига 2959 та трактор, 1161 та прицеп, 188 та турли омочлар, 985 та пахта экиш мосламалари, 80 та буғдой экиш мосламалари, 1239 та культиваторлар, 185 та ўриш машиналари, 789 та пахтани дорилаш мосламалари етказиб берилди. 2003 йилга нисбатан пахта сеялкаларини етказиб бериш 6,9 маротаба, пахта культиваторлари 3,1 марта, прицеплар 1,7 марта, тракторлар 1,1 марта, буғдой экиш мосламалари 1,3 марта ортди.
Эришилган ютуқлар билан бир қаторда қишлоқ хўжалигида ислоҳотларни чуқурлаштириш жараёнига тўсиқ бўлувчи муаммолар ҳам мавжуд. Фермер хўжаликларини ташкил этиш механизмини, шартнома муносабатларини такомиллаштириш, банк-молия тизимини ислоҳ қилиш, қишлоқ жойларда қишлоқ хўжалиги маҳсулотларини ишлаб чиқарувчиларга хизмат кўрсатувчи инфратузилмани шакллантириш шулар жумласига киради.⁴
Ҳозирги даврда аграр ислоҳотни тубдан ҳал этишни тақозо қилаётган ғоят муҳим йўналиш – қишлоқ хўжалигида банд бўлган ортиқча ишчи кучини бўшатиб олиш ва уларни иқтисодиётнинг бошқа тармоқларига (саноат, хизмат кўрсатиш соҳаларига) жалб этишдан иборатдир. Бунда қишлоқ жойларда фаолият шаклини тез ўзгартира олувчи, замонавий технологияга эга бўлган, қишлоқ хўжалик хом ашёсини қайта ишлайдиган, касаначилик ва халқ ҳунармандчилигига асосланган кичик корхоналарни очиш устувор вазифа ҳисобланади.
Қишлоқ хўжалигида ишлаб чиқариш ва ижтимоий инфратузилмани жадал ривожлантириш – аграр ислоҳотнинг ҳозирги кундаги устувор йўналишидир.
Бу йўналишда коммунал ва инженерлик тизимларининг кенг тармоғини яратиш, сервис ва маиший хизмат тармоғини шакллантириш муҳим вазифа ҳисобланади.
Шу вазифани бажариш йўлида кейинги йилларда ҳам қишлоқ ижтимоий инфратузилмасини ривожлантириш ҳамда қишлоқ аҳолисини ичимлик суви ва табиий газ билан таъминлаш дастурини амалга ошириш ишлари давом эттирилди. Қишлоқларда 1965 км сув қувурлари тармоғи ишга туширилди, 4844 км газ тармоқлари қурилди. Маблағ билан таъминланадиган барча манбалар ҳисобидан 2000 йилда умумий майдони 6,97 млн. кв.м уй-жой бинолари фойдаланишга топширилди.
Юқорида тилга олинган аграр ислоҳотларни амалга ошириш ва уни янада чуқурлаштиришнинг барча йўналишлари республиканинг хусусиятлари ва бозор иқтисодиётига ўтиш талабларидан келиб чиқади.