Hind va xitoy yozuvi

Xitoy bronza yozuvlari odatda Xitoy marosimlarida bronzalarga yozilgan. Ushbu xitoylik marosim bronzalari orasida Ding (yàng), Dui (yàng), Gu (yàn), Guang (yàng), Gui (yàng), Xu (kàn), Jia (yàn), Jue (yàng), Yi (yàn), Siz (kā), Zun (kān) va Yi (yān)lar bor. Turli davrlarda yozuvning turli usullari qo'llanilgan. Shang bronza yozuvlari deyarli barchasi ular paydo bo'ladigan asboblar bilan bir vaqtning o'zida quyilgan. G'arbiy Chjou, Bahor va Kuz davri kabi keyingi sulolalarda yozuvlar ko'pincha bronza quyilgandan keyin o'yib yozilgan. Bronza yozuvlari Xitoy yozuvlari oilasidagi eng qadimgi yozuvlardan biri bo'lib, undan oldin oracle suyak yozuvi mavjud.
Xitoy yozuvi tarixi.
Xitoy yozuvi an’anaviy 漢字hànzì, soddalashtirilgan 汉字, pinyin hànzì) — soʻz va morfemalarni yozishda maxsus belgilar — iyerogliflar qoʻllanadigan yozuv. Xitoy yozuvida iyerogliflar shakli turli kombinatsiyalarda takrorlanuvchi
1 dan 36 tagacha boʻlgan standart chiziqlardan tashkil topadi. Iyerogliflar maʼlum yozuv qoidalariga qatʼiy amal qilgan holda muayyan tartibda (chapdan oʻngga, yuqoridan pastga) yoziladi.
Xitoy yozuvida iyerogliflarning umumiy soni 60 mingdan koʻproq boʻlib, shulardan taxminan 96 foizi murakkab (ikki va undan
ortiq qism — chiziqdan tuzilgan) va 4 foizi sodda (faqat bir qismdan iborat) iyerogliflar hisoblanadi. Hozirgi xitoy tilida taxminan
8—10 ming iyeroglif qoʻllanadi.
Xitoy yozuvi dastlab Yaponiya, Koreya va Vyetnam xalqlari tomonidan muayyan miqdordagi xitoycha soʻzlar bilan oʻzlashtiriladi.
20-asr oʻrtalarida iyerogliflardan faqat Yaponiya va Janubiy Koreyada (yapon boʻgʻinli yozuvi va koreys alifbosi bilan qoʻshilgan holda) foydalana boshlandi. Bugungi kunda Janubiy Koreyada Taʼlim vazirligi tomonidan tasdiqlanib, keng isteʼmol uchun qabul qilingan 2000 ta iyeroglifdan foydalanilmoqda.
1958-yil fevralda XXRning Xitoy iyerogliflarini isloh qilish qoʻmitasi tomonidan iyerogliflarning talaffuzi uchun lotin grafikasi
asosida 26 harfdan iborat transkripsion alifbo qabul qilindi. Ushbu alifbo hozirgi kunda jamiyatning barcha sohalarida keng qoʻllanmoqda. Xitoy yozuvini isloh qilish va alifboli yozuvga oʻtish lahjalarning koʻpligi va tarqoqligi, madaniy meros va til muammolari sababli katta qiyinchiliklarga duch kelmoqda. 1956 yildan XXR da iyerogliflarni grafik jihatdan soddalashtirish ishlari olib borilmoqda.
 
Xitoy anʼanalarida iyerogliflarning 6 turkumi farklanib, ular 3 guruhga ajratiladi: 1) piktogrammalar va ideogrammalar — 1500 atrofida boʻlib, ular eng qad. sodda belgilar, shuningdek, mavhumroq maʼnolarni ifodalovchi aralash belgilardan iborat; 2) fonogrammalar (iyerogliflarning koʻpchiligi) — soʻz yoki morfemaning maʼnosiga ishora qiluvchi ochqich (kalit)lardan iborat murakkab belgilar hamda belgining aniq yoki taxminan talaffuzini koʻrsatuvchi fonetik belgilardir. Ochqichlar har doim sodda belgilar koʻrinishida, fonetik belgilar esa sodda va murakkab holatda boʻladi. Xitoy lugʻatlarida iyerogliflar odatda ochqichlar boʻyicha joylashtiriladi; 3) „oʻzlashma“ iyerogliflar — dastlab muayyan soʻzlarni yozish uchun yaratilgan, keyinchalik boshqa, mavhum maʼnoli soʻzlarni yozish uchun qoʻllangan turli koʻrinishdagi belgilar. Ayni bir iyeroglif maʼnosi bir xil boʻlsada, turli laxjalarda fonetik jihatdan farqlanuvchi soʻzlarni, shuningdek, qad. va hozirgi tidda talaffuz jihatdan anchagina farq qiluvchi soʻzlarni yozish uchun qoʻllanadi.
Xitoy yozuvi dastlab Yaponiya, Koreya va Vyetnam xalklari tomonidan muayyan miqdordagi xitoycha soʻzlar bilan oʻzlashtiriladi. 20-asr oʻrtalarida iyerogliflardan faqat Yaponiya va Janubiy Koreyada (yapon boʻgʻinli yozuvi va koreys alifbosi bilan qoʻshilgan holda) foydalana boshlandi. Bugungi kunda Janubiy Koreyada Taʼlim vazirligi tomonidan tasdiqlanib, keng isteʼmol uchun qabul qilingan 2000 ta iyeroglifdan foydalanilmoqda.
Xitoy yozuvining kelib chiqishi
Qadimgi Xitoyning Kembrij tarixi, Maykl Loew va Eduard L. Shaughnessy tomonidan aytilganidek , eng erta suyak suyaklarining ehtimoliy sanasi taxminan mil. Avv. 1200 yil bo'lib, shoh Vu Ding hukmronligi bilan mos keladi. Ushbu spekülasyon, miloddan avvalgi III. Asrga oid yozma manbaga eng erta referansta asoslangan. Afsonaga ko'ra, sariq imperatorning yozuvchisi, qushlarni kuzatishdan keyin yozgan.
Xan xonadonidagi olimlar, eng avvalo xitoycha yozuvning piktografiyani, ya'ni simvollarning stilize tasviri bo'lganini anglatar ekan, Qing birinchi yozuvni raqamlar deb hisoblagan bo'lsa kerak, degan fikrda bo'lgan olimlar, Fransua Bottero, .
Bugungi kunda eng qadimgi xitoycha yozuv piktografiya (zodyografik) yoki zodografik (narsaning nomini grafikasi), lingvist bo'lmaganlar uchun shunga o'xshash narsalar degan so'zlar bilan ifodalanadi. Qadimgi xitoylarning yozilishi evolyutsiyasi sifatida, pikografikaga fonetik komponent qo'shildi, xuddi maya juftlashtirilgan yozish tizimiga tegishli.
Xitoy yozuv tizimlarining nomlari
Qadimgi xitoy yozuvlari oraktsion suyaklarga Jiaguwen deb nom beriladi, unda piktografik belgilar tasvirlangan AncientScripts. Dazuan bronza haqidagi yozuvning nomi. Jiaguwen bilan bir xil bo'lishi mumkin. Miloddan avvalgi 500 yilga kelib zamonaviy xitoycha yozuvlarni ifodalovchi burchak yozuvlari Xiaozhuan deb nomlangan shaklda rivojlangan. Qin sulolasining byurolari Lishu-ni ishlatishgan, ammo ba'zida ishlatilgan buyruqlar.
Pictograflar va Rebus
Shanxay sulolasi davrida pikopatografiya yozuvi homofonlarni ifodalash uchun bir xil grafikadan foydalanishi mumkin (turli xil ma'nolarga ega bo'lgan so'zlar bir xil). Yozish, rebus deb atalgan narsada bo'lishi mumkin. Obidalar namunasi AncientSites ro'yxatlari ikkita surat - bir asalarilar va barglardan biri bo'lib, "e'tiqod" so'zini ifodalaydi. Vaqt o'tishi bilan homofonlar aniqlanishini , fonetik belgilar standartlashtirilganini va ramzlar yangi so'zlarni shakllantirish uchun bir joyga qo'yish uchun aniqlovchi belgilar sifatida tanilgan belgilar qo'shildi.
Xitoy va Sin-Tibet tilining oilasi
Yozish va og'zaki til har xil. Davr. Mesopotamiyadagi mixxat yozuvi turli tillarni, jumladan, Indo-Evropa va Afro-Osiyo oilalarining tillarini yozish uchun ishlatilgan. Xitoyliklar qo'shnilarini bosib olganlaridan so'ng, ularning yozuvlari mahalliy tillarga qo'llanadigan qo'shni mamlakatlarga eksport qilindi. Yaponiy Kanji bilan shug'ullangan.
Xitoy tilida gapirilayotgan Xitoy-Tibet tilidagi oila a'zolaridan biri hisoblanadi. Xitoy va Tibet tillari o'rtasidagi bu aloqa morfologiya yoki sintaksisdan ko'ra leksik ma'lumotlar asosida amalga oshiriladi. Biroq shunga o'xshash so'zlar faqat eski va o'rta xitoylarning rekonstruktsiyasi.
Qadimgi Xitoy yozuvchisi
Erkesning so'zlariga ko'ra, yozma ravishda ishlatiladigan odatiy ob'ektlar yog'och qobirg'a, lak bilan yog'ochga yozilish va cho'tka va siyoh suyaklar va boshqa sirtlarga yozish uchun ishlatilgan cho'tka va siyoh (yoki boshqa suyuqlik) edi.
Yozuvlar, shuningdek, sirt materiallariga emas, balki olib tashlangan vositalar yordamida xitoycha buyruqlarni ishlab chiqardi.