Хоразм маъмун академияси ахборотномаси

Yulg‘un turlarida gul kurtaklarning shakllanishi. Bahorda gullaydigan yulg‘unlarning 
generativ kurtaklari yozning ikkinchi yarmida shakllana boshlaydi. Bu kurtaklar bir yillik daraxt 
novdalarida hosil bo‘ladi. Iyul oylarida T. Litvinovii va T.pentandra turlarining poyalarida generativ 
kurtaklari ko‘zga tashlanib turadi. Avgust oyida T. laxaning gul kurtaklari rivojlanishi natijasida 
poyasida g‘adir-budirliklar sezilib turadi.
Yulg‘un urug‘larini tarqalishi. Yulg‘un turlarning urug‘lari ko‘sakchalar ichida rivojlanadi va 

---

 ___________XORAZM MA’MUN AKADEMIYASI AXBOROTNOMАSI –6-1/2023  
118
o‘rtacha kattalikda bo‘ladi. Yirik ko‘sakchalarda rivojlangan urug‘lar yirik bo‘ladi, hamda miqdor 
jihatidan ko‘p bo‘ladi. Ba’zi olimlarning fikricha T. passirinoides urug‘larining soni va kattaligi 
jihatidan birinchi o‘rinda turadi. T. passirinoides ko’sagida o‘rtacha 60 taga yaqin urug‘lar bor. Undan 
keyingi o’rinlarda T. Meeri da 51 ta, T. elongata da 41 ta, T. gracilis da 37 tagacha urug‘lar bo‘ladi. 
1 - jadval 
Yulg‘un turkumi turlarida generativ kurtaklarning shakllanishi va gullash muddatlari 
Gul kurtaklarining shakllanishi va gullash muddati(oy hisobida) 
Yulg‘un turkumi turlari 
shakllanish muddati 
gullash muddati 
T. Litvinovii 
Iyul 
aprel – may 
T. pentandra 
Iyul 
May 
T. laxa 
Avgust 
may oyining oxiri 
T. hispida 
Sentabr 
Iyul 
Biz o’rgangan yulg‘un turlarida ko‘sakchalar o‘rtacha kattalikda bo‘lib, ular ichidagi 
urug‘larning soni juda ko‘pligi aniqlangan. Masalan, T. laxa da-19 ta, T. pentandra da-17 ta, T. 
hispida da-15 ta urug‘lari borligini aniqlandi. 
Yulg‘unlarning urug‘larida popuklari bo‘ladi. Bunday popuklar ingichka tuklar bilan 
qoplangan bo‘lib, ular yordamida urug‘larning uzoqlarga uchib tarqalishini ta’minlaydi. Ko’p 
xollarda bahorda gullaydigan yulg‘unlar – ya’ni T. Litvinovii, T. pentandra va T. laxa turlarining 
urug‘lari ancha tez tarqaladi. Gullar ochilgandan so’ng 12-14 kun o’tgach urug‘lar tarqala boshlaydi. 
Urug‘lari 3-5 kun davomida tarqaladi. T. penrandra va T. hispida yulg’un turlarida anchagina vaqtdan 
keyin urug‘larning yetilishi to‘xtaydi. Sababi bu vaqtga kelib u turlar gullarining rivojlanishi tugaydi. 
T. pentandra va T. hispida gullari besh bo‘lakchali bo‘lib, gulkosacha va gultoj 5 tadan bargchali, 
changchisi 5 ta va urug‘chisi 5 ta urug‘chi bargdan iboratligi ma’lum (1-rasm).