Hoshimov, S. S

ELEKTR YURITMALARNING MEXANIK O‘TKINCHI JARAYONLARI

Avval eng oddiy tizim variantini ko‘rib chiqamiz, bu tizim uchun M_q = const va J = const. barcha mexanik bog‘lanishalrni qattiq, deb hisoblaymiz.

Bunday shartlarda tizimning dinamikasi bitta momentlar muvozanati tenglamasi bilan ifodalanadi:


M_d-M_q = J•dw/dt.

Mexanik tavsifni to‘g‘ri chiziq deb qarab, quyidagini yozish mumkin:

w = w₀•(1-M_d/M_q.t.), (6.1)

bu yerda: M_q.t.— dvigatelning rotori qo‘zg‘almas bo‘lgandagi qisqa tutashish momenti, bu yerdan

M_d = M_q.t.•(1-w/w₀). (6.2) Harakat tenglamasiga (6.2) ni qo‘yib, quyidagini olamiz:
J•dw/dt + M_q.t.•w/w₀ = M_q.t.- M_q. (6.3)

Qisqa tutashish momenti mustaqil qo‘zg‘atishli o‘zgarmas tok mashinalarida yakorga qo‘yilgan kuchlanishga, o‘zgaruvchan tok mashinalarida esa kuchlanish kvadratiga proporsional bo‘ladi. Shuning uchun tenglamaning birinchi qismi qisqa boshqarish ta’sirini, ikkinchisi esa tashqi ta’sirni ko‘rsatadi.

M_q.t/w₀ = c dvigatel mexanik tavsifi qattiqligini belgilovchi burchak koeffitsiyentidir. Shuning uchun quyidagini yozish mumkin:
J•dw/dt + cw = M_q.t-M_q. (6.4) Tenglamani c ga bo‘lib, quyidagini olamiz:
J/c•dw/dt + w = w₀-(1/c)•M_q. (6.5)

Quyidagi belgilashlarni kiritamiz: K_c = 1/c va J/c = T_M, bu yerda T_M

— elektromexanik vaqt doimiysi


T_M•dw/dt + w = w₀ - K_c•M_q. (6.6)

T_m ni moment va tezlikning nominal qiymatlari orqali ifodalash ham mumkin

_{C =} ^M q.t. ₌
^M nom ₌
^M nom ^w0
₌ ^M nom _,

bu yerda:
^w0 ^w0 ^wnom
( w₀ w_nom )w₀
^w0 ^Snom

T_M = J•w₀S_nom/M_nom, (6.7)

bu yerda: S_nom — nominal sirpanish.

Mustaqil qo‘zg‘atishli o‘zgarmas tok mashinasi uchun elektromexanik vaqt doimiysi ifodasiga yuritma parametrlari va dvigatelning konstruktiv koeffitsiyentlarini kiritish ham mumkin. Bu holda


c = M_q.t./w₀ = K_E•K_M•I_q.t./U = K_E•K_M/r, (6.8)

bu yerda: r — yakor zanjiri qarshiligi.


T_M = J•r/(K_E•K_M). (6.9)

Elektromexanik vaqt doimiysi ifodasiga ko‘ra, u inersiya momenti va yakor zanjiri qarshiligiga bog‘liq bo‘ladi.

O‘zgarmas tok mashinasi uchun (6.8) ni hisobga olgan holda