Hozirgi paytda telekommunikatsiya texnologiyalarining jadal

a
, 
0
)
2
(

a
, 
2
1
)
3
(


a
. 
Agar quyidagi chiqish qiymatlarni qabul qilinsa: 
1
)
1
(
)
(


a
a
N
(3.9) 
ў
N
a
a
a


2
)
(
)
1
(
(3.10) 
Undan qolgan darajalar 
1
1
2
1
)
(





N
k
a
a
ў
k
(3.11) 
qiymatga ega bo‘ladi, bu yerdagi k - daraja tartib raqami. 
Simmetrik kod uchun 
0

ў
a
va unda yarim daraja nusbat qiymatlarni 
qabul qiladi, a boshqa yarmi manfiy, a daraja sonlida, ulardan biri, o‘rtasi 
0 qiymatni qabul qiladi. 
Ikkilangan signal statistik xususiyatlariga bog‘liq ravishda
)
(k
a
liniya 
qiymatlari belgilangan ehtimollik bilan paydo bo‘ladi va o‘zaro 
bog‘langan bo‘lishi mumkin. 
)
(k
a
koeffisiyentlar statistik xususiyati va 
raqamli axborotni analog olib boruvchi spektri 
)
(t
S
l
liniya signal 
xususiyatini aniqlaydilar. Bu signalni energetik spektri quyidagicha 
aniqlanishi mumkin: 


уз
Д
l
сп
S
P




)
(
)
(
2


(3.12) 
Bu yerda, 
)
(
)
(
2
t
S
S
l
l


olib boruvchi spektri. U quyidagicha 
aniqlanadi: 
dt
e
t
S
S
T
t
i
l
l


0
2
)
(
)
(


(3.13) 
Д

- energetik spektrni diskret qismining jadalligi; 
уз

- energetik spektrni uzluksiz qismining jadalligi. 
Energetik spektr diskret 
Д
l
спД
S
P


)
(
)
(
2


va uzluksiz spektrdan 
уз
l
спД
S
P


)
(
)
(
2


iborat. 
Ular quyidagicha aniqlanadi: 

---

86 







i
Т
Т
Д
if
a
f
)
2
(
2
2
2




(3.14) 



1
0
2
2












Т
Т
T
ir
T
ir
r
r
Т
уз
e
e
R
f



(3.15) 
Bu yerda: 
a
- signalning o‘rta qiymati; 

- o‘rta kvadratik qiymat; 
r
R
- avtokorrelyasiya koeffisiyenti. 
Bu koeffisiyentlarni 
)
(
)
(
)
(
k
k
a
P
a

paydo bo‘lish ehtimolligini, 
)
( j
a
darajadan 
jk
k
p
a

)
(
darajaga o‘tish ehtimoligini va 
r
r
p
jk

)
(
simvolga bir – 
biridan kechikuvchi simvollar uchun 
)
(i
a
darajadan 
)
( j
a
darajaga o‘tish 
ehtimolligini bilgan holda aniqlash mumkin. 
Bu koeffisiyentlar quyidagicha ko‘rinishga ega: 
)
(
1
)
(
)
(
k
N
k
k
a
a
P
a



(3.16) 
jk
j
N
j
k
P
a
P
a
P
)
(
)
(
)
(
1
)
(



(3.17) 
2
2
)
(
1
)
(
2
]
[
]
[
a
a
a
P
k
N
k
k





(3.18) 
]
)
(
)
(
[
1
2
)
(
1
,
)
(
2
a
a
P
r
p
a
a
R
j
ij
j
N
j
i
i
r




(3.19) 
Yuqorida ko‘rsatilgan koeffisiyentlarni liniya kod uchun to‘g‘ri 
tanlash, bor aloqa kanali bo‘yicha signalni uzatish uchun qulayroq 
energetik spektrni shakllantirishni ta’minlaydi. 
Kabel bo‘yicha raqamli signalni uzatishda iloji boricha signal 
o‘zgarmas qismi tarkibida bo‘lish kerak emas. Bu esa liniya qurilmalarida 
moslashtiruvchi transformatorlar ishlatishga, hamda regeneratorlarga 
o‘zgarmas tok bilan masofadan manba ta’minlashga yo‘l beradi. Liniya 
kodi tashkil etuvchi ikkilangan kodning simvollarini paydo bo‘lish 
ehtimolligidan bog‘liq bo‘lmagan holda (3.14) ifodani 
a
koeffisiyent nolga 
teng qiymatni olgandagina bu talabni bajarilishi mumkin. O‘zgarmas 
qismini olib tashlashdan tashqari, kod regenerasiya qurilmalar ishlash 
uchun kerakli bo‘lgan signal haqida axborotga ega bo‘lishi uchun liniya 
kodini shakllantirish jarayoni sodda bo‘lishini, hamda liniya kodi 
belgilangan tuzilmaga ega bo‘lishini talab qiladi. Liniya traktidan 
uzatilayotgan axborotni bilmay turib, ekspluatasiya jarayonida xatoliklar 
paydo bo‘lganda belgilangan tuzilma asosida regenerasiya jarayonida 

---

87 
xatolikni topishni talab qiladi. Bundan tashqari, liniya signal regeneratorda 
kuchayishini avtomatik to‘g‘rilash uchun kerak bo‘lgan axborotga ega 
bo‘lishi kerak.
Liniyaviy kodni shunday tiklash kerakki, liniya signalining energetik 
spektri iloji boricha kichik polosani egallashi kerak. Bu spektr maksimumi 
past chastota chegaralarida yotishi va spektrning o‘zgarmas qismida 
bo‘lishi kerak emas. Undan tashqari signalning simvollar yig‘indisi 
minimal bo‘lishi kerak. Raqamli yig‘indi quyidagicha aniqlanadi: 



T
T
t
k
t
a
T
0
)
(
)
(

(3.20) 
Bu degani o‘zgarmas qismni uzluksiz ravishda yuqotib turish kerak. 
Bu amal juda qisqa vaqtda ketma – ket kod simvollarini o‘zaro 
kompensasiya yo‘li bilan amalga oshiriladi. Buni hisobga olganda, 
liniyaviy kodda qarama – qarshi qutbli impulslar bo‘lishi kerak. Ya’ni 
impulslarning qarama – qarshi qutbli ketma – ketligi bir xil hosil bo‘lishi
kerak. Ikkilamchi kod impulslarini hosil bo‘lishiga chegara qo‘yish 
mumkin emas. Shuning uchun liniyaviy kod ortig‘i bilan bo‘lishi kerak. 
Signallarga ikki darajadan ko‘p daraja kiritish yo‘li bilan liniyaviy signalni 
ortiqchalikni, uzatish tezligini oshirish mumkin.
Shuning uchun N – darajali liniya kodida birlik vaqtda uzatilayotgan 
holatlar sonidan katta bo‘lishi kerak. Bunda quyidagi tenglama bajarilishi 
kerak: