Hozirgi zamon basketbol o’yinining rivojlanish tarixi 1891 yilning dekabr oyidan boshlangan

6. Tashkiliy – metodik va hakamlik tayyorgarlik
Basketbolchilar qatorini kengaytirish uchun maxsus va o’quv-sport ishining sifatini yaxshilash uchun jismoniy tarbiya faollarini maxsus tashkiliy - metodik va hakamlik tayyorgarligini oshirish katta ahamiyatga egadir.
Faollarni tayyorlashni asosiy vazifasi sekstiya va mashg’ulot mashg’ulotlari uchun hamda musobaqalar uchun zarur bo’lgan tashkiliy - metodik va hakamlik malakalarini singdirishdir.
Tashkiliy-metodik va hakamlik tayyorgarligi asosan o’quv mashg’ulot mashg’ulotlarida bevosita o’tkaziladi. Shu maqsadda har bir mashg’ulotda ba’zi shug’ullanuvchilarga amaliyot sifatida ma’lum vazifa beriladi. Bu vazifalar boshida ancha engil bo’lib, so’ngra esa ular murakkablasha boradi.
Hakamlik qilishni o’rgatish esa o’quv o’yinlari jarayonida o’tkaziladi. Bundan tashqari ba’zi o’yinchilar o’rtoqlik uchrashuvlarga hakamlik qilish uchun jalb qilinishlari mumkin.
O’yinga so’z va ko’rsatmalilik metodlari yordami bilan umumiy tushuncha hosil qilingandan so’ng o’rgatiladi. O’yinni mohiyati haqidagi suhbat uning asosiy qoidalarini tushuntirishni to’ldiradi va yuqori malakali basketbolchilar ishtirok etgan kinofilmni namoyish qilish bilan mustahkamlanadi.
O’yin texnikasini egallashda asosiy vazifa - usullarni umumiy strukturasini o’zlashtirishdir. Shu bilan birga bajarilayotgan harakatlarni aniqligiga, hamda mo’ljalni aniq nishonga olishlikni rivojlantirishga ahamiyat berish kerak.
To’p bilan bajariladigan harakatlarni juda ham yaxshi o’zlashtirib olish va tabiiylikni rivojlantirish ayniqsa zarur. Bu erda har xil og’irliklardagi, katta-kichik to’plar bilan oyoqlarni ishlatib jonglyorlik qilish, maxsus mashqlar yaxshi yordam beradi.
Ayni vaqtda texnik usullarni o’rgatishga taalluqli bo’lgan shaxsiy taktik harakatlarni fikrlash qobiliyatini rivojlantirishga katta ahamiyat berish lozim. Bunda-texnik-taktik usullarni o’rgatishda ketma-ketlik va tizimlikka rioya qilib, o’yin va musobaqa metodlaridan foydalanib, tayyorlov o’yinlari va mashqlaridan foydalanish - asosiy narsadir.
Hujumda va himoyada jamoa bo’lib harakat qilishga o’rgatishga quyidagi o’yinlar: “To’p uchun kurash”, “Kapitanni himoya qilish”, “To’p kapitanga” va boshqadan foydalanish mumkin. Bu o’yinlarda basketbolga taalluqli to’p bilan harakatlar, kurashish shart-sharoitlari, to’p olib qo’yish qoidalari o’rganiladi va amal qilinadi. Bu erda narsa - o’z harakatlarini sheriklari bilan bog’lay olishlikdadir.
Basketbolchilarni mohirligi oxir-oqibatda o’yinchilarni jamoa taktik mahoratining darajasi bilan aniqlanadi. Taktik xarakatlarni ba’zi elementlarini alohida o’rganilib, keyin o’quv o’yinlaridan mustahkamlanib, so’ngra yanada murakkabroq o’zaro harakatlarni o’yin jarayonida o’zlashtiriladi. Hamma taktik mashqlarni bajarishda maxsus vazifa bo’yicha harakat qilayotgan himoyachini bo’lishligi shart. O’rganishni boshlash payti eng muhim xisoblanadi, negaki, bu vaqtda harakat faoliyatini asoslariga va o’ziga xoslikka o’rgatiladi. Shuning uchun o’rgatish metodikasini eng oqilona metodikasini tanlash bilan birga shug’ullanuvchilarga doim tarbiyaviy ta’sir qilish muhim ahamiyatga egadir. O’yin texnikasini va taktikasini o’rganish, hamda jismoniy tayyorgarlik, ma’naviy sifatlarni tarbiyalash bilan bevosita aloqada bo’lishi zarur. Murabbiyning pedagoglik faoliyai faqat yaxshi basketbolchi tayyorlash vazifasi bilan chegaralanib qolishi kerak emas, yaxshi tashkil qilingan ish faoliyati sporchini tarbiyalashda muhim ahamiyatga ega, biroq musobaqa undan ham katta tarbiyaviy ahamiyatga egadir. Tayyorlash to’plarining o’zaro aloqasi mashg’ulotlarini kompleks shakl va metodlardan foydalanishni taqazo qiladi. Mashg’ulotlarning deyarli hammasida tayyorlashning turi vazifasini echish kerak.