I – bob. Texnik termodinamika asoslari 1-§. Fanning maqsadi, vazifalari va asosiy tushunchalar termodinamika

Izoxorik jarayon
O‘zgarmas hajmida sodir bo‘ladigan jarayon izoxorik jarayon deb ataladi (v – const). Izoxorik jarayonning grafigi p– v koordinatalar sistemasida p o‘qiga parallel bo‘lgan to‘g‘ri chiziqdan iborat. Izoxorik jarayon bosimni ortishi yoki kamayishi bilan sodir bo‘lishi mumkin (5 – rasm).
Gaz holatining 1 va 2 nuqtalari uchun holat tenglamalarini yozib, parametrlari orasidagi bog‘liqlikni aniqlaymiz:
p₁v = RT₁; p₂v = RT₂.
Bu ifodalarni hadma – had bo‘lamiz:
(49)
Jarayonning issiqligini termodinamikaning birinchi qonuning tenglamasidan ham aniqlash mumkin.
U holda, dq = du + pdv, bunda v = const; dv = 0.
Demak,
dq_v = du = c_vdT (50)
c_v = const da
(51)
yoki c_v = f(t) bo‘lsa,
(52)
p q u


p₂ 2 l




q
p₁ 1




v₁ = v₂ v


T


T₂ 2




1
T₁


q


S₁ S₂ S


5 – rasm. Izoxorik jarayonning P-V, T-S diagrammalarda tasvirlanishi.

Izoxorik jarayonda ish bajarilmaydi, chunki v = const, dv=0, dl= pdv =0. Shuning uchun berilgan issiqlikning hammasi ichki energiyaning o‘zgarishiga sarflanadi. Entalpiyaning o‘zgarishi (46) va (47) tenglamalar yordamida hisoblanadi.

Entropiyaning o‘zgarishini quyidagi tenglamadan foydalanib aniqlaymiz:
(53)
Bunda v₁ = v₂ = v = const ekanligini e’tiborga olsak,
(54)
(54) tenglamadan ko‘rinadiki, entropiya bilan harorat orasida logarifmik bog‘liqlik mavjud. Shu sababli izoxorik jarayon T – S diagrammada 1 – 2 egri chiziq bilan tasvirlanadi.
Jarayonga berilgan issiqlikning ichki energiyaga sarflanish ulushi izoxorik jarayonda quyidagicha baxolanadi:
(55)
Chunki q_v = v_v.