I. A. Bakieva, X. S. Xadjaev, M. Z. Muhitdinova., Sh. Sh. Fayziyev. Mikroiqtisodiyot
Download 3.43 Mb. Pdf ko'rish
|
- Bu sahifa navigatsiya:
- …ishchi kuchi taklifi egri chizig’i pastga yo’naladi
- Foiz stavkalari uy ho`jaliklarijamg`armasiga qanday tasir ko`rsatadi
- Iste’mol - jamg’arish qarori
- RASM Keksalikdagi iste’mol Keksalikdagi iste’mol
- Qisqacha xulosalar
- Tayanch so`z va iboralar
- Nazorat savollari
- VIII BOB. BOZOR VA TAVAKKALCHILIK
- 8.1- Jadval. Ish joylari variantlaridagi daromad
|
RASM Ushbu chizmadagi gra fiklar iste’molchining ish haqi o’zgarganda qanday o’zgarish bo’lishini ko’rsatib beradi. Chap tarafdagi grafik iste’molchining BC 1
2 nuqta esa iste’molchining iste’mol va dam olishdan tashqari optimal tanlovini ko’rsatib beradi.
O’ng tarafdagi egri chiziq ishchi kuchi taklifini ko’rsatadi.
tanlovga ega bo’lgan insonlar uchun… (b) …ishchi kuchi taklifi egri chizig’i tik va yuqoriga yo’naladi (b) tanlovga ega bo’lgan insonlar uchun… (b) …ishchi kuchi taklifi egri chizig’i pastga yo’naladi 1.Ish haqi oshsa 2. … dam olish vaqti qisqaradi
taklifi Ishchi kuchi taklifi 1.Ish haqi oshsa
… ish vaqti ortadi 2. … dam olish vaqti ortadi
Ish haqining ortishi
138
Keys stadi. Mehnat taklifiga daromad ta’siri: tarixiy yo`nalishlar, lotereya g'oliblari vakarnegi taxmini
Orqaga yo`nalgan mehnat taklifi egri chizig`i g'oyasi dastlab oddiy nazariy qiziquvchanlik kabi tuyulishi mumkin, lekin aslida, unday emas. Dalillar mehnat taklifi egri chizig`i uzoq vaqt davomida orqaga yo`nalishiniko`rsatadi. Yuzyil avval, ko`p odamlar bir haftaolti kun ishlashgan. Bugungi kunda, haftabesh kunlik ish norma. Shu bilan birga ish haftasi uzunligi kamayib,tipik ishchi ish haqi (Inflyatsiya o`zgarishi bilan) ortib bormoqda. Bu yerda iqtisodchilar bu tarixiy voqeani qanday tushunti-rishadi: Vaqt o`tishi bilan texnologiya ishchilar samaradorligini va, shunday qilib, mehnatgatalabni oshirdi. Mehnatgatalab ortishi muvozanat ish haqini ko`tardi. Ish haqi ko`tarilishi, mehnat uchun mukofot bo`ladi. Biroq, juda ko`p mehnatni rag'batlantirishga javoban, ishchilar ko`proq hordiqni tanlashadi. Boshqa so`zlar bilan aytganda, yuqori ish haqining daromad ta'siri almashtirish ta'siridan baland bo`ladi. Mehnat taklifiga daromad ta'siri kuchli ekanligini yana boshqa dalillari juda ko`p, masalan: lotereyalar g'oliblari. Lotereyada yirik mukofotlar sovrindorlari, daromadlarini o`zgarishi natijada ularning byudjet sig`imini tashqariga siljitadi. G'oliblarining ish haqi o`zgarmagani sababli ularning byudjet sig`imi o`zgarmay qoladi. Shuning uchun almashtirish ta'siri yo`q. Lotereya g'oliblarini xatti-harakati o`rganilib, biz mehnat taklifiga daromad ta'sirini izolyatsiyalashimiz mumkin. Lotereya g'oliblarini o`rganish natijalari ajoyib
bo`ladi. O`sha
g'oliblardankim50000 $ dan ortiq yutsa, deyarli 25 foizi bir yil ichida ishlashni kamaytiradi va boshqa9 foizi mehnat soati sonini kamaytiradi. Yana $ 1 milliondan ortiq yutuq g'oliblarining deyarli 40 foizi ishlashni to`xtatadi. Bunday katta yutuq mehnat taklifiga daromad ta'siri sezilarli bo`ladi. Huddi shunday natijalar 1993 yilda Quarterly Journal ofEconomicsjurnalida chop etilganvasiyat olish qanday qilib shaxsning mehnat taklifiga ta'sir qilishini o`rganishda topilgan. Tadqiqot bir kishi$ 150,000 danortiq meros olsa,$ 25,000 dan
kammeros olgan
shaxsdan ko`ra
to`rt marta
ko`p ishlashni to`xtatadideganehtimoli topildi. Ushbu topilma 19-asr sanoatchisi Endryu Karnegi
139
hayron qoldirmadi. Karnegi "Odatda o`g'liga ulkan boylik qoldirgan ota- onao`g'lining iqtidori va kuchini o`ldiradi, va uni foydasiz va kam munosib hayot kechirishga olib keladi." deb ogohlantirgan. Bu Karnegi mehnat taklifigadaromad ta'sirini sezilarliligini vauning otalik nuqtai nazardan qayg'ulidir.Karnegi hayoti davomida va vafotidan keyino`zinig ulkan boyligidan ko`p sadaqa berdi. ●
Har bir kishi bugun qancha iste’mol qilishi vakelajakuchun qancha jamg`arishi kerakligi to`g`risidagi muhim qarorgaduch keladi. Biz odamlar bu qarorni qanday qabul qilishlarivajamg`arma miqdori oladigan foiz stavkasiga bog'liqligin iiste'molchi tanlovi nazariyasi foydalanib tahlil qilishingiz mumkin. Nafaqani rejalashtirayotgan Sam duch kelgan qarorni ko`rib chiqaylik. Murakkablashtirmasdan Sem hayotini ikki davrga ajratamiz. Birinchi davrida, Sam yosh va ishlayapti. Ikkinchi davrda, u eski va nafaqaga chiqqan bo`ladi. Yosh Sam$ 100,000 daromad oladi. U bu daromadinijoriy iste'mol va jamg`armaga ajratadi.U qariganda jamg`armasini iste'mol qiladi foiz, shu jumladan, omonatdan olgan foizlarni ham. Foiz stavkasi 10 foizni tashkil etadi deylik. So`ngra Sam jamg`armasining har bir dollar uchun qariganda u $ 1.10 iste'mol qilishi mumkin. Biz “yoshlikdagi iste'mol” va “qarilikdagi iste’mol” ni tanlashi kerak bo`lgan ikki Tovar sifatida ko`rishimiz mumkin. Foiz stavkasi bu ikki tovarning narxini belgilaydi. 15-rasm Semning byudjet sig`imini ko`rsatadi. U hech narsa jamg`armasa,u yoshligida100,000 $iste'mol qiladi va qariganda hech narsa iste'mol qilmaydi. U hammasini jamg`arsa,yoshligida hech narsa vaqariganda $ 110.000 iste'mol qiladi. Byudjet sig`imi bu barcha oraliq imkoniyatlarini ko`rsatadi. 15-rasm ikki davrda befarqlik egri chizig`idan foydalanib iste'molga Semning afzalliklarini ko`rsatadi. Sam har ikki davrda ko`proq iste'molni afzal ko`rgani uchun u yuqori befarqlik chiziqlaridagi nuqtalarni afzal ko`radi. Berilgan afzalliklaridan Sam iste'molning optimal kombinatsiyasini tanlab byudjet sig`imi
140
eng yuqori befarqlik egri chizig`idagi nuqtani tanlaydi. Bu optimumda, Sam yoshligida $ 50,000 iste'mol qiladi va keksaligida 55000 $ iste’mol qiladi.
chiqamiz. 16-rasm ikki mumkin natijalarini ko`rsatadi. Har ikki holatda ham byudjet sig`imi tashqariga siljiydi va tik bo`ladi. Yangi yuqori foiz stavkasida Sam yoshligida voz kechgan iste'mol har bir dollar uchun qariganida ko`proq iste'mol oladi.
Ikkala qism Semning turli afzalliklari bergan natijalarini ko`rsatadi. Har ikki holatda ham, qariganda iste'mol oshadi. Hali foiz stavkasi o`zgarishiga yoshlikdagi iste'molning javobi ikki holda farq qiladi. (a)qismda Sam yoshligidayuqori foiz stavkasiga javobankam iste'mol qiladi. (b)qismda Sem yoshligidako`p iste’mol bilan javob beradi. Semning jamg`armasi yoshlikdagi daromadi minus yoshlik-dagi iste'mol miqdori orqali hisoblanadi. (a)qismdafoiz stavkasi oshsa yoshlikdagi iste'mol tushadi shuning uchun jamg`arma ko`tarilishi kerak. (b)qismda Sam yoshligida ko`piste’mol qiladi, shuning uchun jamg`armatushadi. (b)qismda ko`rsatilgan holda dastlab g'alati tuyulishi mumkin: Sam jamg`armadan keladigan daromadning oshishi hisobigakam jamg`aradi. Biroq, bu tuyulishi mumkin bo`lganidek o`zgacha holat emas. Biz buni yuqori foiz stavkasiga daromad va almashtirish ta’sirlari deb olgan holda uni tushunishimiz mumkin.
Iste’mol - jamg’arish qarori Bu chizma iste’molchining turli yosh davrlarida iste’molga qancha sarflashini, befarqlik egri chizig’ini va optimal nuqtasini ko’rsatib ber adi,
141
Birinchi bo`lib almashtirish ta'sir ko`rib chiqaylik. Foiz stavka-si oshsa, yosh bo`lgandagi iste'molga nisbatan qarigandagi iste'mol arzonroq bo`ladi. Shuning uchun, almashtirish ta'siri Samni yoshlik-da kamroq iste'mol qilib, qariganda ko`proq iste’mol qilishga undaydi. Boshqa so`zlar bilan aytganda, almashtirish ta'siri Samni ko`proq jamg`arishga undaydi.
Endi daromad ta'sirini ko`ramiz. Foizstavkasi ko`tariladigan bo`lsa, Sam yuqoriroq befarqlik egri chizig`ini tanlaydi. U oldingiga qaraganda endi yaxshiroqdir. Modomiki har ikki davrda ham iste'mol normal tovarlar iborat bo`lar ekan, uningfarovonlikning bu ortishidan foydalanish istagi ikki davrda yuqoriroq iste'moldan bahramand etadi. Boshqa so`zlar bilan aytganda,daromad ta'siri kamroq jamg`arishga undaydi. Natija daromad va almashtirish ta'siriga bog'liq. Agar yuqori foiz stavkasining almashtirish ta'siridaromad ta'siridan kattaroq bo`lsa, Sam ko`proq jamg`aradi. Agar daromad ta'siri almashtirish ta'siridan kattaroq bo`lsa, Sam kam jamg`aradi. Shunday qilib, iste'molchi tanlovi nazariyasi foiz stavkasining o`sishijamg`armani rag'batlantiradi yoki qaytaradi deydi. Bu noaniq natija iqtisodiy nazariya nuqtai nazaridan qiziqarli bo`lsa-da, u iqtisodiy siyosat nuqtai nazaridan hafa bo`ladigan hol. Bu soliq siyosatidagi RASM Keksalikdagi iste’mol
iste’mol
iste’mol
iste’mol
1. Yuqori foiz stavkasi budjet chizig’ini yuqoriga aylantiradi
1. Yuqori foiz stavkasi budjet chizig’ini yuqoriga aylantiradi
2… natijada yoshlikdagi iste’molni kamaytirib, ko’proq jamg’aradi
2… natijada yoshlikdagi iste’molni oshirib, kamroq jamg’aradi
Ikkala chizmada ham qiziqishning ortishi budjet chizig’ini oldinga siljitadi. (a) panelda iste’molchi iste’mol yoshlikda kamayib, qariganda ortadi. Natijada yoshlikdagiga qaraganda jamg’arish ortadi. (b) panelda iste’mol ikkala davrda ham o’sadi. Natijada yoshlik payti jamg’arma kamayadi.
142
muhim masala jamg`armafoiz stavkasiga javoban qanday bo`lishidir. Ba'zi iqtisodchilar dividentva boshqa kapital daromadga soliqlarni kamaytirishni qo`llab quvvatladilar, bunday siyosat o`zgarishi soliqdan keyingi foiz stavkasini oshirishi vajamg`aruvchilarnijamg`armaga rag'batlantiradi degan fikrni ilgari surdi. Boshqa iqtisodchilardaromad va almashtirish ta’sirini siljitgani uchun, bunday soliq o`zgarish jamg`armani oshirmaydi va hatto uni kamaytiradi deb da'vo qildilar. Afsuski, ilmiy-tadqiqot foiz stavkalari jamg`armaga qanday ta'siri haqida bir to`xtamga olib bormadi. Natijada, soliq siyosatida o`zgarishlar, aslida, jamg`armani rag'batlantirish maqsadida mo`ljallangan edimi yoki yo`qmi degan iqtisodchilar o`rtasida kelishmovchilikka olib bormoqda. Xulosa: odamlar haqiqatda shunday deb o`ylaydimi?
Iste'mol tanlovi nazariyasi odamlar qanday qarorlar qabul qilishini tasvirlaydi. Biz ko`rganimizdek keng qo`llanmaga ega. Bir kishi qanday qilibpizza va Pepsi, ish va dam olish, iste'mol va jamg'arma va boshqalar orasidagi tanlovni tushuntirishi mumkin. Bu nuqtada, ammo, siz iste'molchi tanlovi nazariyasini ba'zi ishonchsizlik bilan munosabatda bo`lishingiz mumkin. Axir, siz iste'molchi hisoblanasiz. Siz har safardo`konga kirib sotib olish uchun qaror qilasiz. Va siz byudjet sig`imi va befarqlik egri chizig`ini chizib qaror qilmasligingizni bilasiz. Bu nazariya dalillargaqarshimi? Javob yo`q. Iste'molchi tanlovi nazariyasi odamlar qanday qaror qabul qilishiniso`zma-so`z taqdim qilishga harakat emas. Bu model hisoblanadi. Va biz birinchi bor2-bo`limda muhokama qilganimizdek modellar butunlay haqiqiy bo`lish uchun mo`ljallangan emas. Iste'mol tanlovi nazariyasini ko`rish uchun eng yaxshi yo`l iste'molchilar qanday qarorlar qabul qilishi metaforasi hisoblanadi. Hech bir iste’molchi (Orada bir iqtisodchidan tashqari) nazariyada nazarda tutilgan aniq optimallashtirish orqali o`tmaydi.Biroq iste'molchilar o`z qarorlarini moliyaviy resurslari sig`imida qabul qilishadi. Vaberilgan shu sig`imlar, ularnieng yuqori darajada qondiradi.
143
Iste'molchi tanlovi nazariyasi aniq, iqtisodiy tahlilga ruxsat bergan holda, bu shubhasiz, psixologik jarayonini bayon qilishga harakat qiladi. Pudding yeyish isbotlangani kabi, nazariya qo`llanmalarini sinovdan o`tkazadi. Ushbu bobning oxirgi qismida, biz iste'molchi tanlovi nazariyasini iqtisodiyotning uch amaliy masalalariga qo`lladik. Agar siz ko`proqiqtisodiyotning mukammal kurslarini olsangiz, bu nazariya ko`pgina qo`shimcha tahlil uchun asos berishini ko`rasiz.
Iste'molchining byudjet sig`imi, uning daromadi va tovar narxlari berilganda sotib olishi mumkin bo`lgan turli tovarlar kombinatsiyalarini ko`rsatadi. Byudjet sig`imi qiyaligi tovarlarning nisbiy narxiga teng.
Iste'molchining befarqlik chiziqlari uning afzalliklarini ifodalaydi. Befarqlik egri chizig`i iste'molchini teng baxtli qiladigan tovarlarning turli to`plamlarni ko`rsatadi. Yuqori befarqlik chiziqlar ustidagi nuqta quyiroq befarqlik chiziqlar ustidagilaridan afzalroqdir.Har qanday nuqtada befarqlik egri chiziqlar qiyaligi iste'mol boshqa uchun bir yaxshilik savdo tayyor bo`lgan almashtirish-stavkasining iste'molchining chekli almashinuv darajasi hisoblanadi.
sig`imidagi nuqtasini tanlab optimallashtiradi. Bu nuqtada, befarqlik egri chizig`i (tovarlar o`rtasidagi chekli almashinuv darajasi) byudjet sig`imi egri chizig`iga teng (tovarning nisbiy narxi).
Tovarning narxi pasayganda, bu iste'molchi tanlovi daromad va almashtirish ta'siriga bo`linishi mumkin. Daromad ta'siri iste'molni oshiradi, chunki past narx iste'molchini yaxshiroq qiladi. Almashtirishsamarasi bu narxlar o`zgarishi nisbatan arzon bo`ldi vaiste'molni kattaroq rag'batlantiradi. Daromadta'siri, befarqlik egri chiziqlarini pastdan yuqoriga harakatlantirsa,almashtirish ta'siri befarqlik egri chizig`ibo`ylab harakatini boshqa qiyalikda aks etadi.
uchun talab egrichizig` potentsial yuqoriga yo`nalganligi, nima uchun yuqori ish haqi mehnat taklifi miqdorini oshirishi yoki kamaytirish va nega yuqori foiz 144
stavkalari jamg`arman iko`paytirishi yoki kamaytirish mumkinligini tushuntiradi. Tayanch so`z va iboralar: asosiy tushunchalar, byudjetsig`imi, befarqlik egri chiziqlar, cheklialmashtirish darajasi mukammal o`rnini
bosuvchilar, mukammalto`ldiruvchilar, normaltovar, arzon tovarlar daromad ta'siri, almashtirish ta'siri, Giffen tovari
1. A iste'mol $ 3000 daromad bor. Albatta, xamr, shisha boshiga $ 3 turadi, va pishloq funti $ 6 turadi. iste'mol byudjet tortinmay chizilgan. Bu byudjet ehtiyot qiyaligi nima? 2. sharob va pishloq uchun xaridorning befarqlik chiziqlar chizish. Tasvirlab bering va bu befarqlik egri to`rt xususiyatlarini tushuntirib. 3. sharob va pishloq uchun beparvolik egri ustida bir nuqtasini tanlang va o`rnini bosish marginal tezligini ko`rsatadi. Nima o`rnini marginal darajasi bizga? 4. sharob va pishloq uchun iste'mol byudjet sig`imi va befarqlik egri ko`rsating. optimal iste'moli tanlash ko`rsatadi. sharob narxi shisha boshiga $ 3 va pishloq narxi funti $ 6 bo`lsa, o`rnini marginal darajasi nima bu tegmaslikda? 5. Vino va pishloq iste’mol qiladigan odamning daromadi 3000$ dan 4000$ga ko`tarildi. Agar vino ham, pishloq ham normal tovar bo`lsa, nima bo`lganini ko`rsating. Keyin agar pishloq past toifali tovar bo`lsa, nima bo`lishini ko`rsating. 6. Pishloq narxi 6$ dan 10$ ga ko`tarildi, lekin vino narxi 3$ o`zgarmas qoldi.Iste’molchining o`zgarmas 3000$ daromadi uchun, bu ikki Tovar iste’moliga nima bo`lganini ko`rsating. Daromad va o`rin bosish ta’siriga ajrating. 7. Pishloq narxining oshishi iste’mochilini ko`proq pishloq sotib olishga unday oladimi? Izohlang.
145
VIII BOB. BOZOR VA TAVAKKALCHILIK
Shu vaqtgacha biz barcha ko`rsatkichlar (narx, iste’molchi daromadi, ishlab chiqarilgan mahsulot miqdori, olinadigan foyda, xarajatlar) aniq berilgan deb keldik. Lekin, real hayotda bozor sub’ektlari tomonidan qabul qilinadigan qaror noaniqliklar bilan bog’liq. Ma’lumki, to`g’ri qaror qabul qilishning asosiy sharti - bu axborot. Noaniqlik sharoitida qaror qabul qilish deganda, to`liq axborot bo`lmaganda qaror qabul qilish tushuniladi. Biror voqea yoki hodisa to`g’risida axborot to`liq bo`lmasa, qabul qilingan qaror salbiy oqibatlarga, ya’ni ma’lum yo`qotishlarga olib keladi. Ushbu yo`qotishlar tavakkalchilikni bildiradi. Noaniqlik sharoitida qaror qabul qilishda tavakkalchilik (yo`qotish) darajasini bilish, uni oldini olish uchun, tavakkalchilik darajasini kamaytirish uchun, chora tadbirlar ko`rishga imkon beradi. Noaniqlikka misol tariqasida jamg’arilgan pulni ishonchliroq bo`lgan bankka qo`yish yoki tavakkalchilik (yo`qotish ehtimoli ko`proq bo`lgan) yuqori bo`lgan, lekin shu bilan birga yuqori dividend olish mumkin bo`lgan tijorat fondlarga qo`yish to`g’risida qaror qabul qilishni keltirish mumkin. Xuddi shunday noaniqlik sharoitida iste’molchilar tomonidan ham, ishlab chiqaruvchilar tomonidan ham, sotuvchi va xaridorlar tomonidan qaror qabul qilishga to`g’ri keladi va bu qabul qilingan qarorlar albatta, ma’lum darajadagi tavakkalchilik (yo`qotishlar) bilan bog’liq bo`lishi mumkin. Noaniqlik cheklangan resurslarni samarasiz taqsimlanishiga, ortiqcha sarflarga, vaqtni yo`qotishga olib keladi.
Amerikalik olim F.Nayt (1885-1974) ehtimolni ikki turga bo`ladi: matematik, ya’ni oldindan aniqlash mumkin bo`lgan ehtimol va statistik ehtimol. Birinchi tur ehtimolga tanganing raqam yoki gerb tomonini tushish ehtimoli 1/2 ga tengligi yoki o`ynaydigan olti qirrali toshning oltita raqamidan bittasini tushishi ehtimolining 1/6 ga tengligi misol bo`lishi mumkin. Bob 146
Ikkinchi turdagi ehtimolni empirik, ya’ni faraz qilish yo`li orqali aniqlash mumkin. Masalan, korxonaga xom ashyoni vaqtida etib kelmaslik ehtimoli faraz qilinganda, ushbu faraz qilingan raqam baholovchining bilimiga tajribasiga asoslanadi. Nima uchun deganda, ushbu voqeaning takrorlanishi to`g’risida statistik ma’lumotlar yo`q. Ehtimol sub’ektiv ravishda aniqlanganda, bitta hodisani har xil insonlar har xil qiymatdagi ehtimol bilan baholaydi. Yuqoridagi misolda voqeaga ta’sir qiluvchi tasodifiy omillar ko`p va ularni hammasini bartaraf qilish mumkin emas. Bundan tashqari, bu erda teng ehtimolli al’ternativ variantlarning o`zini yo`qligi ehtimolni matematik hisob-kitoblar orqali aniqlashga imkon bermaydi. Birinchi turdagi ehtimolni ob’ektiv ehtimol desak, u iqtisodiyotda kamroq uchraydi, ikkinchi turdagi ehtimol sub’ektiv ehtimol bo`lib, biznesga xosdir. Ham ob’ektiv va ham sub’ektiv ehtimollar tavakkalchilik darajasini ifodalashda va tanlashda foydalaniladi. Ob’ektiv ehtimol o`rtacha qiymatni aniqlashga yordam bersa, sub’ektiv ehtimol olinishi mumkin bo`lgan natijalarning o`zgaruvchanlik mezonini aniqlashga yordam beradi. Tavakkalchilikni miqdoriy aniqlash uchun biror voqea yoki hodisaning olib kelishi mumkin bo`lgan oqibatlarini va bu oqibatlarning ehtimolini bilish kerak bo`ladi. Kutiladigan miqdor - bu mumkin bo`lgan barcha natijalarning o`rtacha o`lchangan qiymatlari. Bu erda har bir natijaning ehtimoli ushbu mos qiymatlarning takrorlanish chastotasi yoki o`lchovi.
i i i n n x x х х X E 1 2 2 1 1 ) ( ,
bu erda i x - mumkin bo`lgan natija;
- ushbu natijaning paydo bo`lish ehtimoli, n i i 1 1 . Masalan, korxona yangi mahsulot ishlab chiqarmoqchi, agar korxonaning yangi mahsuloti bozorda muvaffaqiyatga erishsa, har bir aktsiyaga 1000 so`m olish mumkin, agar muvaffaqiyatga erishmasa, bir aktsiya uchun 100 so`m olinadi. 147
Korxona mahsulotining bozorda muvaffaqiyatga erishish ehtimoli 0,6 ga teng bo`lsa, kutiladigan dividend qiymati quyidagicha aniqlanadi: 640 100
4 , 0 1000 6 , 0 ) (
E so`m/aksiya. Chetlanish - bu haqiqiy natija bilan kutiladigan natija o`rtasidagi farq bo`lib, u tavakkalchilikdan (yo`qotishdan) darak beradi. Ushbu farq qancha katta bo`lsa yo`qotish, ya’ni tavakkalchilik ham shuncha yuqori bo`ladi. Masalan, sizni ishga joylashishingiz uchun ikki variant mavjud. Birinchisi, xususiy korxonada ishlash bo`lsa, ikkinchisi - davlat korxonasida. Xususiy korxonada ishlasangiz daromadingiz, korxona muvaffaqiyatli ishlasa bir oylik ish haqingiz 6000 so`mni, muvaffaqiyatsizroq ishlasa, aytaylik 3000 so`mni tashkil qilsin. Davlat korxonasida ishlasangiz ish haqi 4510 so`m, korxona to`liq ishlamaganda beriladigan ish haqi - 3510 so`m. Xususiy korxonaning muvaffaqiyatli va muvaffaqiyatsizlik ehtimollari bir xil bo`lib, 0,5 ga, davlat korxonasiniki mos ravishda 0,99 va 0,01 ga teng deylik. quyidagi jadvalda mumkin bo`lgan natijalar va ularning ehtimoli keltirilgan. 8.1- Jadval. Ish joylari variantlaridagi daromad Download 3.43 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|