I adabiyotlar sharhi 1 iq-spektroskopiyasi asoslar

IQ-spektrlar: 1—tahlil etilayotgan sefazolin natriyli tuzi preparati

(qalbakilashtirilgan), 2—benzilpenitsillin natriyli tuzining standart namunasi.

2.Tahlil etilayotgan «Ampitsillin trigidrat» preparati o'ramida

ampitsillin trigidrat o ‘miga laktoza monogidrat (775, 990,1034,

1168, 1384, 1437 va 1638 sm-1 yutilish sohasidagi xususiy

belgilar bo'yicha) aniqlandi.

IQ-spektrlar: 1— tahlil etilayotgan ampitsillin trigidrat

preparati (q. .bakilashtirilgan), 2—laktoza monogidratning standart namunasi.

Dori vositalarining chinligini obyektiv aniqlash uchun IQ-spektroskopiyani taklif etilishi mumkin. Qator holatlarda 390 IQ-spektroskopiya yordamida tahlil etilayotgan preparatning kelib chiqishini yordamchi moddalar taridbidagi farqlar asosida aniqlash mumkin. Olingan spektrlaming soddaligi va avtomatlashtirilganligi sababli infraqizil spektroskopiya usuli ilmiy laboratoriyalarda keng qo‘llanilib, kimyoviy ishlab chiqarishda nazorat ning ishonchli usuli hisoblanadi.Bu uskuna ishlatilishida qulay bo'lib, undan dori shakl-laridagi faol ingrediyentlaming mavjudligini va ularning miqdorini qisman aniqlashda foydalanish mumkin. Uskuna juda kam miqdordagi dori vositasini talab etadi. Boshqaiishning kompyuterlashtirilgan tizimi tufayli natijalar bir necha daqiqada olinadi. Bunday texnologiya -laming boshlang'ich nand qimmat bo‘lsa-da, ularni qalbakilashtirilgan dori vositalarini aniq va tez aniqlash bilan solishtirishda afzalligini ko‘rsatib o'tish kerak. IQ-spektroskopiya usuli: standart spektr bilan solishtirish usulini qo‘llash ham tavsiya etiladi. Mazkur usul ekspress usul hisoblanmaydi va maxsus sharoitni talab etadi, ammo uning yordamida dori vositasining chinligi haqida to‘laqonli ma’lumot olish, bundan tashqari, farmakopeya tahlilida keltirilganidek faqat, substansiyani emas, balki dori preparatlarni ham tahlildan o'tkazish mumkin.«Tabletka» dori shakli tarkibida yetarli miqdordagi faol modda saqlangan holda (kamida 30—40%) IQ-spektroskopiya yordamida faol substansiyasining barcha yutilish sohalarini aniqlash mumkin. Spektrga yordamchi moddalaming ta’siri kuzatilmaydi.Ba’zi hollarda yordamchi moddalar faol substansiyalar bilan birgalikda konkret ishlab chiqaruvchining dori vositasi uchun xos bo'lgan IQ-spektr olinishi mumkin.

1.3 Dori preparatlari metabolizmida IQ- spektrining qo’llanishi.

Prolintanning metabolizmi

Prolintan MNS stimulyatori sifatida ishlatiladigan preparat

bo‘lib, u l-fenil- 2 -pirrolidilpentanning xlorgidratidir:

Quyonning qonidan turli ajratib olish usullari (ekstraksiya, gaz xromotografiyasi, kolonka xromatografiyasi) bilan prolintan- ning 7 ta metaboliti ajratib olingan.Metabolit-1 M=231. Bu metabolitning molekular massasi prolintanning M.m. dan 14 m/z katta. Uning IQ-spektrida 1680 sm - 1 laktam karbonili mavjud. PMR-spektrida N-CH2- guruhga mos keladigan signal kuzatilmaydi. -CH2- guruh signali kuchsiz maydonga surilgan. Yuqoridagilarga asoslangan holda 1- metabolitni l-fenil- 2 -(pirrolidon- 2 ) pentan deyish mumkin

Metabolit 2. M.m. 233, prolintanga nisbatan M.m. 16 m/z ga ortgan. Uning IQ-spektrida 3300 sm - 1 da -OH guruh yutilish yo‘li kuzatiladi. PMR-spektrida 5,2 m.d. da 1N ga mos keladigan signal mavjud. Aromatik protonlar maydonida to'rt protonli ikkita dublet kuzatiladi. Bu ma’lumotlar fenil halqasining para holatida -OH guruh borligini ko'rsatadi:

Metabolit - 3. M.m. 247. IQ-spektrda karbonil guruhga xos bo’lgan yutilish yo'li bor. Vco=1650 sm - 1 va V_OH=3180 sm-1. Metabolitning mol massasi prolitinga nisbatan 30 m /z ga ortganligi va -OH, -CO guruhlar borligi bu metabolitning l-(4- oksifenil)- 2 -(pirrolidon- 2 ) pentanligini ko'rsatadi:

Metabolit-4. Mm=247. IQ-spektr vmot= 1660 sm-1, 3450 sm-1. PMR spektn 5 Ar.H.,—CH 3 guruh signali dublet holida 1,18 m.d. da -4H multiplet o'miga 2H triplet hosil bo'lganligi -CH 3 guruhi bilan birikkan -CH2-gurah oksidlanganligini ko'rsatadi:

Metabolit-5. M.m.=233. m /z 218 (M+-C H 3), 172 (M+-C H -C H O H -C H 3 ), 142 (M+- C 6 H 5 CH2), 45 (CH 3 —CH—OH)

Metabolit- 6 . M.m.=247. Spektral ma’lumotlar M-4 ga mos, ammo Rf bo‘yicha farq qiladi. M- 6 , M-4 ning diastereoizomerlari deb taxmin qilinadi.Metabolit-7. M.m =249. IQ-spektr vmm=1650,1400 sm - 1 (CO)PMR spektn 2N (s) 9,97 m.d. (NH2), CH 2 -COO" 2,2 0 - 2,63 md.Yuqoridagilar asosida M-7 svitterion tuzilishiga ega bo'lgan aminokislota bo'lib, l-fenil- 2 -pentil-y-aminobutan kislotasi tuzilishiga ega.