I. Adabiyotlar tahlili

2.2. Dorivor mahsulot va uninq saqlash qoidalari.
Sizga m a 'lu m k i, dorivor o'simliklarni ildizi, tanasi va uning po’stlog'i, bargi, guli, m e v a si. urug i, o'sim lik shirasi. yclimi. ildiz mevasi dorivor mahsulot sifatida olib saqlanadi va zarurat lug'ilganida ulardan d o ri-d arm o n lar tayyorlanadi. O'simlik mahsulotlarini umumiy yig'ish jarayoni, chang-g'uborsiz. y o m g ir va qorsiz havoda o'tishi kerak. O'simliklar ildizini y ig'ish vaqti kcch kuzda, ya'ni o'simlik barglari sarg'ayib, to'kila b o sh la g an id a yoki crta bahorda, hali o'simliklar o'sish harakatisia kirmasdan oldin bajariladi. chunki bu davrda o'simliklarda modda almashinish jarayoni juda sekinlashgan bo'lib, ulardagi namlik shira va boshqa hayotiy zarur moddalar ildizda to'plangan bo'ladi. O'simlik ildizini olayotganda quyidagilarga c'tibor berish lozim: qurigan. chiriaan, chirish arafasida b o 'lg a n va juda egri-bugri tomirlar olinmaydi. Olinavotiian ildiz ko'rinishi jihatidan hamma kamchiliklardan xoli. sog'lom bo'lishi shart. Undan tashqari, ild iz yoshi hisobga olinadi. chunonchi shirinmivaning 4-6 yoshli ildizi olinadi. 4 yoshdan yoshi va 6 yoshdan kattasi tabobatda yaroqsiz. yoki bo'lmasa mehrigiyo ildizining moddasi tabobatga yaroqlidir, erk ag ig a nisbatan tabobatda yaxshiroqdir va hokazo. 77 Olingan ildizlar yaxshilab yuviladi, har xil aralashmalardan tozalab, saralanadi, so'ngra poldan yuqori shamol tegadigan soya joyda yoki maxsus ayvonlarda qurililadi. Ildizlar namligi mc'yorida, ya'ni cgilib juda qiyinchilik bilan sinish darajasiga yetgach, yig'ib olinib, 20-25 sm uzunlikda qirqib kandir yoki qog'oz xaltalarga solib namdan yuqori joyda saqlanadi. O'simlikning yelimi esa. ertalabki toza havoda o'simlik guli to'kilish davrida yig'ib olinadi. Uning namligi o'rtacha bo'lib, uvalanish darajasiga etmagan bo'lishi kerak. Yelimlar asosan og'zi yopiq shisha va sopol iuishlarda saqlanadi. Mabodo, o'simlik shirasi olinmoqchi bo'lganda, o'sha o'simlik tanasi toza havoda quyosh botishidan 1-1,5 soat oldin, uning mevasi yetilib kelish davrida pichoq yoki uchi o'tkir metall bilan tilinadi va undan sizib chiqqan shira ertalabki quyosh chiqishidan oldin, quyosh chiqish aralasida pichoq uchi bilan yig'ib olinadi va og'zi yopiq shishadan qilingan idishda saqlanadi. Yoki bo'Imasa tcrak, tok kabi o'simliklarni tanasi bahor f'aslining boshlanishida chopiladi, chopilgan joydan ularning suvi sizilib chiqib, toma boshlaydi, uning tagiga shisha idish qo'yib, yig'ib olinadi va saqlanadi. Dorivor o'simliklarning po'stlog'i asosan, o'simlik mevasi pishgandan so'ng, yoki kuzda yig'ib olinib, quritish zarurati bo'lsa, soyada quritilib qog'oz xaltalarda saqlanadi. Dorivor sifatida ishlatiladigan o'simliklarning guli. g’unchasi to'la ochilgan o'simliklardan ertalabki quyosh chiqmasdan oldin tcrib olinib, soyada quritiladi va qog'oz xaltada saqlanadi. Mevalar to'liq yetilib pishgandan keyin. so'lmasdan oldin yirik. serob, nuqsonsiz, hidi o'tkir, ta'm ida ham kamchiliksiz holda lerib olib, zarur bo'lsa quritib saqlanadi. IJrug'liklar, to'liq yetilib pishib, o'simlik so'la boshlaganda tcriladi. Bunda ularning yaroqsiz, nimjon. chala yetilgan, qurtlaganlari yoki kasallanganlari olinmaydi. IJrug'liklar, asosan qog'oz xaltalarga solib saqlanadi. O'simlik mevalari pishib yetilganda yig'iladi. Quruq mevalar esa ertalabki yoki kechqurun yoki shudring tushgan vaqtda yig’ib olinadi. O'simliklarning yer ustki qismini tabiiy sharoitda oehiq havoda quritib bo'lmaydi. Chunki ularning barglaridagi xlorofill va gullardagi pigmentlar parehalanib ketadi. Shuning uehun ular soya tuproqda ataylab qurilgan binoiarda quritiladi. O'simliklarning tuproq ostki qismi esa oehiq havoda quritiladi.
Dorivor o'simliklar bilan davolashning afzalliklari 4 Shifobaxsh o'simliklar ko'p asrlar mobaynida sinovlardan o'tib kclayotgan omil hisoblanadi. Organizmga fiziologik ta'sir ko'rsatib. o'simliklar va odam organizmi hujayralarining tuzilishi bir-biriga juda yaqin bo'ladi. Sintez yo'li bilan olingan ximiyaviy moddalar esa organizm uchun yot modda hisoblanadi. ♦ Shifobaxsh o'sim liklarning davolash doirasi juda ham kcng bo'lib, ular ximiyaviy jihatdan juda boy, tarkibida glikozidlar, alkoloidlar, fcrmentlar, vitaminlar, bioclcmcntlar juda ham ko'p bo'lib, surunkali kasal 1 iklarni davolashda katta aham iyatga cga. ♦ Ko'pchilik bemorlar. ayniqsa qariyalar bir nccha xil kasallik bilan og'rigani uchun bitta o'sim likning bir nccha xil xususiyatlari bunday bcmorlarni davolashda qo'I kcladi. ♦ O'simliklar bilan davolash kasalliklarning oldini olishda qo'l kcladi. Masalan: bolalarga na'matakli choylar berish, kattalarga jcn'shen' kabi adaptogcnlar qo llanilganda, respirator kasalliklar 2-3 barobar kamayganligi aniqlangan. Dorivor o'simliklar davolash ta'siri, xususiyati bo'yicha 3-4 xil ta'sirga cga bo'lishi mumkin. Shuning uchun ular asosiy ta'siri bo'yicha bir nccha guruhga bo'lingan. Masalan. markaziy ncrv sistcmasiga ta sir etuvchi doiivor o'simliklar (jenshcn, dorivor valcriana, arslonquyruq, bangidevona, mingdevona, bclladona, yalpiz. galantus, kuchala va boshqalar), yurak qon-tomir tizimiga ta'sir etuvchi dorivor o'simliklar (bahorgi adonis, marvaridgul, chitrang'i, za'faron, arigishvonagul, do'Iana va boshqalar), me'da-ichak faoliyatiga ta'sir etuvchi dorivor o'simliklar (ravoch. makkajo'xori popugi, arpabodiyon, sano barglari, zira. otquioq, achchiq ermon, tog’jumro't, bo’znoch, chakanda, ukrop. otquioq va boshqalar) guiuhi bor.