I. Adabiyotlar tahlili

II.Asosiy qism
2.1 Ibn Sino qo'llagan dori tayyorlash va usullari
Qo'yilgan talab va sliartlar quyidagilardan iborat: 1. Dorivor mahsulot olinadigan o'sim likni tasvirlay bilishi va uni boshqa o'simliklardan l'arqlab, ajrata olishi kerak. 2. Dorivor o'sim lik olinadigan ju g 'ro fiy joyni aniqlashi lozim. 3. Dorivor o'simliklarni yig'ish vaqtini va mavsimini bilishi shart. 4. Y ig'ilgan dorivor xomashyolarni tozalab bi 1 ish, qanday sharoitda quritish va saqlash shartlarini bilish. 5. Dorilarning organizm ga ta'sir m exanizm ini bilishi lozim. 6. Dorivor o'sim liklar, hayvon m ahsulotlarining mizoj ini va mizoj darajasini aniqlay bilishi shart. 7. Y ig'ilgan sodda dorivor m oddalarga sharqona tabobat uslubida ishlov berib, yarimfabrikatlar tayyorlashni va bu varimlabrikatlarni saqlash shartlarini bajarish lozim. 8. A gar zarurat tufayli m urakkab dori-darm onlar tayyorlansa. dorivor mahsulotlarni mizoj darajalariga asoslangan holda. ularni qay nisbatda va qanehadan qo'shishni va tayyorlangan darm onni yeti 1 ish. y a'ni iste'm olga tayyor bo' 1 ish vaqtini, uning kayllyat va mizojini va shuningdck. uning istc'mol iniqdorini aniqlashi kerak. 9. Beriladigan darmonning sutkalik istc'mol miqdorini, istc'mol vaqtini uning zarari, nojo'ya ta'siri va bu zararni isloh qilish tadbirlarini bilishi kerak. 10. Ibn Sino tadbiri bilan aniqlangan sodda dorivorlar mizoji va mizoj xaraktcrini bilishi shart. Sodda dorivor mahsulotlarni tanlash, yig'ish, quritish va saqlash shartlari: liar bir xastalikni mahalliy davo bilan muolaja qilmoq lozimdir. Zeroki, liar bir hududdan olingan davo mahsuloti shu joy xastaliklariga 75 yaxshiroq va tezroq ta'sir qiladi. Buqrotning bu fikrini tahlil qilmoqchi bo'lsak, bemor yashayotgan mintaqa va shu mintaqada o'sayotgan dorivor o'simlik va yashayotgan hayvon shu mintaqa ob-havo muhitining mahsuli bo'lib, ular mizoj jihatidan bir-biriga munosibdir. Dorivor mahsulotlarni, asosan o'zlari tanlab o'sgan joylardan ularni yig'ish yaxshiroqdir. Chunki tabiiy yoki boshqacha qilib aytganda, yovvoyi holda o'sgan dorivor mahsulotlar, madaniy yoki ekib o'stirib olinganlarga nisbatan shifobaxshligi to'la quvvatli, kuchiidir. Tabiiyki, dorivor o'simliklar tabiatning hamma mintaqalarida jumladan, tog'larda, cho'l va sahrolarda uchraydi. Ularning bunday tarqalishi, shu o'simlik mizojini uning o'sishi, ulg'ayishi va voyaga yetishi uchun ayni muhitning mos kelishligi bilan bog'liqdir. Shunday bo'lsa-da, ba'zi bir o'simliklarni hamma mintaqalarda uchratamiz. Shu bilan birga, keyingi paytlarda ba'zi bir dorivor o'simliklarni iqlimga moslashish uslubi bilan bir jug'roily muhitdan ikkinchi bir jo'g'rofiy muhitda o'stirish, yovvoyi o'simliklarni madaniylashtirish ishlari ham amalga oshmoqdaki, bu sharq tabobati dori tayyorlash ishlariga ancha qiyinchilik tug'diradi. Chunki bunday jarayonni boshdan kcchirgan o'simlik yoki hayvonda xohlaymiz.mi-xohlamaymizmi mizoj o'zgarishi ro'y beradi. Buning sababi shuki, o'simlikning o'sish va rivojlanish jarayonida quyoshning osrnon burjidagi o'rni, esayotgan shamol, tuproqning namligi va hokazolar shu o'simlik o'sishiga ta'sir qilib. uning tana va hosil zichligini, ta'mini, hidini, rangining paydo bo'lishida bilvosita va bevosita ishtirok ctadi. Masalan, O'zbckistonda yetishtirilgan qovun-tarvuz urug'ini Rossiya tuproqlarida yetishtirilgan hosillar misolida yoki bo'lmasa, o'z vatani hisoblangan zaytun daraxtini O rta tuproq dengizi sharoitidan Rossiyanng Krasnodar o'lkasida yetishtirish kabilardir. Dorivor o'simliklarni tog'lardan, tog' yon bag'irlaridan, cho'l va sahrolardan, o'rmonlardan, shuningdek, ekiladigan maydonlardan yig'amiz, ammo hamma dorivor o'simliklar hamma joyda uchramaydi. liar bir o'simlikning o'ziga taalluqli yashash sharoiti va muhiti bo'lishi lozim. Misol uchun, kovar o'simligi tog' yonbag'ridagi toshloq, cho'l va sahrodagi qattiq yerlarda hatto qadimiy Buxoro, Samarqand, Urganch, Shaxrisabz, Termiz kabi shaharlarimizning eski tosh va pishiq g'ishtdan qurilgan binoning tom va dcvotlarida o'ssa, bargizub (baqayaproq) o'simligi jilg'alarning adirlariga qo'yiladigan doimiy nam joylarida, ariq bo'ylarida va ekiladigan, namligi k o 'p joylarda o'sadi. 76 Bu misollarni keltirishdan maqsad shuki. har bir o'simlikning o'ziga xos o'sish joyi va sharoitiari bo'ladiki, bu joy va muhitda ular o'sib, rivojlanish, nasi qoldirishga qodir bo ladi. Ana shunday sharoitda o'sgan o'simlik sog'lom. baquvvat bo'lsa. ularni tabobalda ishlatish maqsadga muvofiqdir. Tog', cho'l va sahrolardan


2.3-rasm Ibn Sino qo’llagan dori turlari
olingan o'simliklar ckiladigan maydonlardan olinganiga nisbatan, hajmi kichik, moddasi zieh, shil'obaxshligi kuchli va shiddatli bo'lishi bilan birga, ak sariy at holatiarda tog', sahro va cho'llardan olingan dorivor mahsulotlar issiq mi/ojlilik xususiyati bilan kuchliroq bo'ladi. Ekiladi°an m ay d o n la rd a n olingan dorivor mahsulotlaming issiq Iik mi/.oji tog', sahro va cho'ldan olinganlarga nisbatan kamroq bo'ladi. chunki ularning moddasi g'ovak. namligi ko'p. ta'mi. hidining o'tkirligi kamroq bo'ladi. Ekiladitian joylardan yig'ilgan dorivor moddalarning ko'pchiligi birinchi ikkinchi darajada issiq, mo'tadil, yoki bo'lmasa sovuq, ho'l mijozlidir.