I arxey davri II. Klassik era III

ko'proq qiziqish ko'rsatgan va afsonalarning ta'sirchan talqinlarini ishlab chiqqan bo'lsa-da,
ularning tashvishi ba'zan imarmeni, ba'zan xudo yoki tabiat yoki aql deb atalgan va irodasi
bilan birlash rilgan dunyoning mukammal oqilona va adolatli tar bini ta'kidlash edi. Zevs,
bu ismni faqat xuddi shu nomdagi an'anaviy xudo bilan baham ko'rgan.
Stoiklar o'zlarining jismoniy nazariyasi uchun qandaydir pretsedent topishga urinib,
Geraklitga va o'zini chaqmoq va kosmik olov sifa da namoyon qiladigan abadiy So'z
haqidagi ta'limotga murojaat qilishdi (Kalfas & Zografidis ch. 
11.3
 - 
11.13
 [ 196-212- betlar ).
Ularning ta'kidlashicha, faqat jismlar haqiqiy mavjudotga ega va har bir tananing faol va
passiv printsipi bor. Faol va erkaklik tamoyili Logos deb ataldi , shaklni qabul qiluvchi passiv
va ayollik tamoyili esa ἄpoios ἕili bilan tavsiflandi .
Stoiklar Platon va Aristotel tushunchalaridan foydalanganlar, lekin o'ta samoviy va
o'ta sezgi dunyosining mavjudligini inkor etganlar. Ular aqlli koinotning jozibasi va ichki
ramziy xarakterini qayta kashf qilishni xohlashdi. Darhaqiqat, ular sehrning birinchi nazariy

---

01.05.2023, 22:49
Antik yunon
https://www.greek-language.gr/digitalResources/ancient_greek/history/arxaiotita/page_051.html
5/6
asoslanishi deb hisoblanishi mumkin bo'lgan tabiiy yoq rish va yoq rmaslik zimini ishlab
chiqdilar. Shunday qilib, aqlli koinot yana ko'rinmas, ammo jismoniy kuchlarning harakat
teatriga aylandi.
Stoiklar hayotning jozibasi kosmik butunlikda yotadi, deb o'rga shgan, u shunday
qurilganki, uning barcha qismlari, ha o eng kichik va eng ahamiyatsizlari ham butunning
uyg'unligiga hissa qo'shadi. Donishmand bu tar bni tan oldi va hayotning barcha
hodisalarini isyon, ishonchsizlik va qarshiliksiz qabul qilib, kosmik uyg'unlikka rozi bo'ldi.
Ba'zilar, ha oki, insonning burchi, unga berilgan rolni qo'lidan kelganicha o'ynash, uni o'ziga
yaxshiroq ko'rinadigan odam bilan o'zgar rishga harakat qilmaslik, deb ay shdi.
Ushbu formulalarda arxaik va erta klassik davrni jonlan rgan hayo y kuchning
tanazzulga uchrashi yaqqol namoyon bo'ladi. Bunda kuchli byurokra zm va hokimiyatning
markazlashuvi bilan davrdagi siyosiy vaziyat hal qiluvchi hissa qo‘shgan bo‘lishi kerak.
Ikki maktab oʻrtasida asta-sekinlik bilan vujudga kelgan adovatga qaramay,
epikurchilar ham, stoiklar ham shahvatparastlik yoki loqaydlikni toʻgʻri bilimning na jasi deb
bilishgan. Bu e' qodda ular oldingi falsafiy va she'riy an'analarning deyarli barchasiga
qo'shilishdi. Hesioddan beri tajribali bilimlar, qanchalik mashaqqatli bo'lmasin,
muvaffaqiyatli inson hayo ga hal qiluvchi hissa qo'shdi. Ushbu yagona an'anaga 3-asrdan
boshlab Akademiyadagi Platonning ba'zi davomchilari e' roz bildirgan.
Ularning asl Sokra k ta'limo ga qaytganliklariga ishongan holda, avlodlar haqidagi
noto'g'ri tushunchalardan tashqari, avval Arcesilaus (316-242) va keyin Karneadlar (214-
129) bilimning o'ziga xos imkoniyatlarini shubha os ga qo'ydilar. Ulardan oldin buyuk
Suqrot merosiga tayangan va hech narsa yozmagan yana bir faylasuf Ilyalik Pirr (taxminan
365-275 yillar) ham xuddi shunday fikrlarni og'zaki ifoda etgan edi. Piro, Arcesilaus va
Karneadlarning falsafiy pozitsiyalari mos ravishda Pironiya va Akademik skep tsizm deb
nomlangan. O'xshashliklar nozik, ammo qiziqarli bo'lsa-da, farqlardan ustundir. Fikrlash ular
uchun "tadqiqot" va "izlanish" degani emas, balki barcha taxmin qilingan bilimlarni uslubiy
so'roq qilishdir.
Ikki argumentning sofis k ruhiga rioya qilgan holda (muayyan nuqtai nazarga qarshi
va qarshi argumentlar) skep klar bilim sohasida hech narsa aniq emas deb hisobladilar.
Eh yotkorlik bilan introspektsiya va to'g'ri fikr yuri sh bilan, ha o eng keng tarqalgan
e' qod ham yaxshi asoslanmaganligi ayon bo'ladi. Har qanday hukmni qo‘llab-quvvatlovchi
va unga qarshi bo‘lgan dalillarni jiddiy o‘ylab ko‘rsa, yuzaga kelgan muvozanatdan (