I. Bap. Talim procesinde körgizbelilik principi

2.2. Metodikalıq principlerdiñ öz ara baylanısı
Bul joqanda aytilganlardan birinshiden, organizmnin funkcional’ imkaniyatları dinamikası tek júklemege emes, al is qabiletin tiklew hám kóteriw ushin zárúr bolgan dem aliwga da baylanishi, degen juwmaq shigadi. Sonin ushun dem aliw hám dene tárbiya processinin júk siyaqlı ahmiyetli quramalıq bölegi sipatında qaralıwı kerek. Dene tárbiya sanaatı belgili dárejede júk penen dem aliwdi nawbetley aliw sanaati dep bul tarawdin qanigeleri dep biykarga aytpaydı.
Ekinshiden júk bám dem aliwdi tuwr rejelestiriw miselesinde tikleniw processinin kereligine tiykarlanıw kerek, sebebi bir juktin özi tikleniwdin kaysı fazasına keliwine qarap pútkilley basqasha nátiyje beriwi mumkin. Bul pikir ádette 6 súwrette kórsetilgenindey sxema menen korsetilgen. Sxemadan korganınday eger jüklemeler küshler aralığı joqan isshenlik fazasina jetpeytugin dárejede uzaytinisa funkcional imkaniyatlar ámelde rawajlanbaydi. Eger náwbettegi har bir júkleme isshenlik toliq tiklenip bolmagan jagdayda alıp banlsa, bul funkcional imkaniyatlardın bárqulla páseyip turwina hám adamnın qatti tikleniw fazasına tuwri kelse, júklemelerdi joqanlatıw imkaniyati payda boladi.
Dene tarbiya ushin keyingi varianti say bolsa kerek. Birak, bul sxema qatan qosimsha hám anaqlıqlar kirgiziwdi talap etedi. Dáslep on har bir aldina sabaq aynalasında bolatugin júkleme hám dem aliwdin putkil rejelestiriw tartibi ushin qolap bolmaydi. Bir qatar jagdaylarda shidamliliqti asinwga qaratilgan shinigawlardi onnlaganda kush quwat toliq tiklenip jetpegen boliwn mumkin hám bul hátte maqsetke muwapiq boladi.sebebi isshehlik qabiletin óstiriwde sharshaw quralında sharshaw arqali erisiledi. Ayırım türdegi shingwlar haqqında da mine usinday aytiw mumkin. Toliq tiklenbegen jagdayda bir neshe shinigaw otkizip biz olardın natiyjesin toplaganday bolamiz, organizmimizga salistirganda janede kishli talaplar qoyamız. Hám bunth menen keyingi dem aliw dáwirindegi tikleniw processin jänede köplew asıramız. Öz ózinen belgili bunday topar shinigiwlar ortasındağı dem aliw waqu issheilik qabiletin uliwmam tikleniw ham qatti tiklew ushin jeterli dárejede köp boltur kerek. Solay clip joqaridagi sxemada keltirilgen júkleme haqqında söz etkenimizde, ayırım shinigiwlar gana emes, al bir putin jüklemeni shólkemlestirishi bir neshe shinigiwlar seriyasın öz ishine algan shinigawlardı názerde tutamiz.
Köbeytilgen jüklemelerden isshealik toliq tiklenbegen jagdayda paydalanıw ushin shugullanıwshilar aldın ala pwqta tayarlıq korip barwi shart. Toliq tiklenip bolmagan fondi seriyalap ótkiziletugin bir neshe shinigiwlar náiyjesin tiklewde toplawda óz aldina abayli boliw talap etiledi. Bunday júkleme sisteması tiykannan sport trenirovkasi ushin xarakterli bolip tabiladi. Biz bul haqqında sabaqlıqtın tiyisli babinda aniq toqtap ótemiz.
Jáne bir narsege aniqliq kiritiw kerek körip shigilgan sxemadada bir tiptegi júklemeler sharashw ham tikleniw processinin uliwma, qatti abstraktlestirilgen hám ápiwayilastinlgan grafigi berilgen. Omirde dene tárbiya praktikasında júkleme belgisine karap (kush jumsap, tezlik penen islenetugin, shidamliliqu tarbiyalaytuğun ham tags basqa shinigiwlar) intensivligi hám kölem awırlığına karay bárqulla tiklenip turadi. Soni da itibarga aliw kerek hár túrdegi organ hám sistemalarda tikleniw processi bir türdegi (geteroxron jagdayda) payda bolmaydi. Bunin ústine hátte bir funkcional sistemanih 6zinde hám hár túrli funkcional belgilerdin, olardın geteroxronligi múnásibeti menen ayniqsha bioximiyalıq tikleniw processinin geteroxronlig közge taslanadi. Misali: muskullardin quwat potencial tikleniwi waqunda dáslep ATF soñinan faskokretin hám júdá kesh glikogen normadaga jagdayga keledi hám bul jagday jumis ayırmashilıqlarının hár türli boliwina qarap hareket apparati isshenliginin bir waqitta tiklenbewine sebep boladı. Sonin ushin jükleme hám dem alıp turiuinin real sisteması júdá quramali bolip, ont standart sxemaga siydinp bolmaydi.

Ane usi pikirde tiykarlanıp, joqanda berilgen sxemani bunday konkretlestiriw mumkin (7-süwret). Bir shinigaw misalı: tiykarınan kush isletiw xarakterindegi júkleme (bul sxemada A, A menen körsetiledi) menen bolatuğan shinigiwlar ótkerilgennen keyin belgili isge salistirganda tikleniw boliwin kütip turiw shirt emes. Tiyisli tikleniw processi tamam bolgansha basqa, aytayıq xarakterindegi (bul sxemada b menen körsetiledi) júkleme menen shinigiw ótkeriw mumkin. Sebebi organizm turgan boladı. (bul tikleniw processinin geteroxronligi sebepli mumkin boladi). Bul shinigiw isshenlik qabileti tiklengen menen birge, tikleniw processlerinin tamam bolmagan cikli fonında Gükleme A) ótedi. Eki yamasa onnan kóp shinigawdan ibarat seriya náwbettegi shinigiwlar seriyasına baslanıwına qaray uliwma tiklenip, hám isshenlik qabileti joganılap bolgansha ketetugin waqit dem aliw menen tamamlanadi. Tezlik