I bob bolalarga nafosat tarbiyasiri singdirishning axamiyati

Ehtiyoj – faoliyat, shu jumladan idrok yetish faoliyati shart – sharoiti va natijasidir. Bu fikrlash, sezgi va irodaga ta’sir ko’rsatuvchi shaxsning ma’lum holati. Tarbiyaga, shaxs qanchalik madaniyatga egaligi, ayniqsa ma’naviy madaniyatga bog’liq bo’ladi.
Ehtiyojni qoniqtirish jaroyonida faoliyatning aniq shakli va ma’lum harakatlari zarur bo’ladi. Yani ehtiyojlar qoniqtirilganda yangisi paydo bo’ladi. Uni qoniqtirish jarayoni ham maqsadga intilishni talab yetadi.
Ehtiyoj – shaxsning faolligi manbai. Ehtiyoj subyektiv bo’lgani uchun uning mazmuni, yo’nalganligi individual, lekin obyektiv bo’ladi. Ehtiyoj motivlarda namayon bo’ladi (istaklari, taassurotlari). Qiziqishlarda shaxsni ma’lum faoliyatga chorlaydi. Ba’zida motivlar tizimi ehtiyojga qaraganda muayyan belgilarga boy bo’lib qoladi(motivlar tizimida belgilar ancha harakatchan va uning mohiyatini tashkil yetadi).
Ehtiyojni tarbiyalash – shaxsni shakllantirishda markaziy masala. I.A.Karimovning bir qator asar va risolalarida o’quvchi yoshlarni “estetik boy dunyoqarashga” ega qilib shakllantirish zarurliguga e’tiborni qaratish, bu muammo ijtimoiy ahamiyatga ega ekanligi alohida qayd etilgan.
Ehtiyoj ”qiziqish” kategoriyasi (idrok yetish), istak, intilish, afzalliklar, tanlovi, o’z bilimlari bilan o’rtoqlashishga intilish, yerkin faoliyat bilan uzviy bog’liqdir.
Shuning uchun yestetik yehtiyoj nafosat tuyg’ulariga barqaror idrok yetish qiziqishi bilan o’zaro, u mana shu yehtiyojni shakllantirish jarayonini faollashtiradi.
Estetik ehtiyoj - “Birinchi navbatda estetik boshlanish yeng kuchli ko’rinishda ifoda etilgan badiiy faoliyatda, turli faoliyat turlarida estetikani o’zlashtirish va yaratish dastlabki holatlarda insoning estetik xususiyatlarda namoyon bo’ladi”. Demak, dunyoni ijodiy idrok yetishga, go’zallik qonunlari bo’yicha yashash va ijod qilishga intilishga turtkidir. Bu faqatgina estetik, nafosat tuyg’ularidan manfatdorlik yemas, balki rassom yestetik boshlanishini yeng kuchli ko`rsatib bergan san’at asarlari bilan “muloqot”qilishga yehtiyoj hamdir. Mana shunday yehtiyojda shaxsning yestetik madaniyati shakllantiriladi.Ushbu yehtiyoj – yestetik ongning dastlabki tarkibiy qismi bo`lib, yestetik sezgi bilan bog`liq, yestetik didi va ideallarning shakllanishiga ta`sir ko`rsatadi, yestetik baholari va qadryatli yo`nalishlarda aks yetadi.
Estetik yehtiyoj ancha xilma-xil bo`ladi, shu jumladan tasviriy san`atda – yuksak yestetik imkoniyatlar va katta badiiy qimmatga yega asarlarni izlash va ular bilan “muloqatda ” bo`lish kabi ko`rinishlarda aks yetadi. Qadryatlar bilan kommunikativlikda bo`lish yestetik yehtiyojning yemosionalligi, go`zallikdan yemosional hissiy rohatlanish, oliy ma`naviy – xissiy yehtiyojni qoniqtirish omili sifatida rivojlanadi.
Estetik yehtiyoj – yestetik badiiy ta`sirlanishga, nafosat tuyg`ularini o`zlashtirishga ma`naviy, yuksak badiiy asarda jamlangan go`zallikdan rohatlanishga talab. U insonga, uning tabiatga xosdir va bu yehtiyojni rivojlantirish zarur.
Bunga yerishish uchun, bir yehtiyojni qondirib, ikkinchisini yaratib, uni faol ribojlantirib, boyitib borishi talab qilinadi.
Estetik yehtiyoj anglab yetilmagan (ko’proq yemosional) shakllarda namoyon bo’lishi mumkin. Har doim yemosional omilga bog`liq bo`ladi(haqiqiy go’zallik ta’siriga bog’liq).
Estetik ehtiyoj – ma’naviylik ko’rsatkichi, “itimoiy yestetik yehtiyojlar vaular bilan tipologik mos keladigan badiiy yehtiyojlar … jamiyatning yesttuk va badiiy rivojlanishini… yo’naltiradigan qadryatli “kuchlar maydonini” asosini tashkil yetishini”alohida takidlab o’tish kerak.
; haqiqat,burch, adolat va boshqalar, ular estetik ahamiyatga ega bo’ladi. Estetik ong – estetik ideal nuqtainazaridan borliqni, uning bahosini aks yettiruvchi ijtimoiy ong shakllaridan biri.
Estetik ongning komponentlari: estetik sezgi, kuzatish, mushohada qilish, idrok yetish, mulohaza qilish, qadryatlar, qarashlar, did, ideal va albatta – go’zal deb tan olingan ongning estetik bo’lmagan shakli
Ushbu tadqiqot uchun estetik ongning quyidagicha talqinini shakllantiramiz: Estetik ong yoshlarning nafosat tuyg’lariga qiziqishlarini faollashtirish jarayonida shakllantiriladigan yestetik yehtiyoj sifatida – tasviriy san`at buyuk asarlarning badiiy – estetik qimmatni anglab yetish va aks yettirish oliy darajasi;
Jahon va milliy yestetik – to`laqonli va yuksak badiiy asarlariga anglab yetilgan yestetik munosabat, ularning ma`lum shaxsiy ahamiyatliligi va mazmunga yega bo`lishi;
Azal – azaldan ota-bobolarimiz o’z farzandlarini aqlli, farosatli, hayoli, iboli, oriyatli, irodali, baquvvat, mard va nafosatli qilib tarbiyalashga qayg’urib kelganlar. Ota-ona obro’si o’z farzandlari uchun ibrat – namuna o’chog’i bo’lmog’i lozim, chunki ibrat–namuna – bu hayot dorilfununidir.
Yuqoridagilardan kelib chiqqan holda shuni alohida ta’kidlab o’tish kerakki jismoniy sog’lomlik – bu go’zallikdir. Go’zallik doimo naosatni talab qiladi, nafosatlik esa, nafosat tarbiyasi orqali amalga oshiriladi.