I bob. Boshlang‘ich shinf o‘qish darslarida xalqaro baholash dasturiga tayyorlashning metodik asoslari…
Bo‘lim: Hunar –hunardan rizqing unar
Download 0.66 Mb. Pdf ko'rish
|
9-mavzu
|
Bo‘lim: Hunar –hunardan rizqing unar
Mavzu: Hunarli kishi xor bo‘lmas. Ertak. I qism 1. Podsho kimning qizini sevib qoldi? 23 A. Savdogarning. B. Vazirining. C. *O‘tinchining. D. Qo‘shnisining. 2. Qiz nima sababdan podshoga turmushga chiqishga rozi bo‘lmadi? A. *Podshoning hunari yo‘q ekan. B. Podsho etikdo‘zning o‘g‘li ekan. C. Podsho nodon ekan. D. Podsho zolim ekan. 3. Sovchilarning “Podsho barcha hanrlilarning otasi bo‘ladi” degan gapiga qiz qanday javob qaytardi? A. Hunarli kishilar saroyda yo‘q. B. Podsho hunarlilarning dushmani. C. Hunarli kishilarning podsho bilan aloqasi yo‘q. D. *Menga hunarlilarning otasi emas, hunarlining o‘zi kerak. 4. Qiz sovchilarga rad javobini berishining yana bir sababi nima edi? Sababini keltiring. ______________________________________________________________ ______________________________________________________________ 24 2.2. Boshlang‘ich sinf o‘qish darslarida o‘quvchilar bilimini PIRLS dasturi asosida baholash usullari. Ta‘lim sifatini baholashda xalqaro baholash tizimidan foydalanish O‘zbekistonga nima beradi, degan savol tug‘ilishi tabiiy. Bundan maqsad, tadqiqotlarda olingan natijalar mamlakatdagi ta‘lim sifati va uning xalqaro standartlarni hisobga olgan holda egallagan o’rni to‘g’risida xulosalar chiqarish, milliy ta‘lim tizimini isloh qilish, ta‘lim mazmunini, pеdagog kadrlar tayyorlash va ularning malakasini oshirish dasturlarini takomillashtirish hamda mutaxassislar tomonidan darsliklarning yangi avlodini yaratish, xalqaro standartlar darajasida yuqori iqtisodiy samaraga asoslangan milliy baholash tizimini yaratish, O’zbеkistonda turli tashkilotlarning yеtakchi mutaxassislarini jalb qilgan holda xalqaro tadqiqotlarda ishtirok etish orqali mahalliy mutaxassislarimizda monitoring tadqiqotlarini o’tkazish madaniyatini rivojlantirishdan iborat. BOSHLANG‘ICH SINF O‘QUVCHILARINI PIRLS DASTURIGA TAYYORLASH USULLARI O`quvchilarni har tomonlama barkamol inson bo‘lib shakllanishida ta’lim-tarbiya jarayoni sifatini oshirish muhim vazifalardan biri hisoblanadi. O‘zbekiston Respublikasida umumiy o‘rta va maktabdan tashqari ta’limni tizimli isloh qilishning ustuvor yo‘nalishlarini belgilash, o‘sib kelayotgan yosh avlodni ma’naviy-axloqiy va intellektual rivojlantirishni sifat jihatidan yangi darajaga ko'tarish, o'quv-tarbiya jarayoniga ta’limning innovatsion shakllari va usullarini joriy etish maqsadida, davlatimiz rahbari tomonidan bir qancha ishlar amalga oshirib kelinmoqda. PIRLS tadqiqotida 50 dan ortiq davlatlar ishtirok etib kelmoqda. Mazkur xalqaro tadqiqotning maqsadi turli xil ta’lim tizimidan iborat bo'lgan davlatlardagi boshlang‘ich maktab o‘quvchilarining matnni o‘qish va qabul qilish bo‘yicha tayyorgarligi hamda o'quvchilarning har xil yutuqlarga erishishga sabab bo'luvchi ta’lim tizimidagi o'ziga xos xususiyatlarni aniqlash va baholashdan iborat. Albatta bunday tadqiqot xalq ta’limi sohasidagi ishchilar, olimlar, metodistlar, o'qituvchilar, ota-onalar va jamoat vakillari uchun katta ahamiyatga 25 egadir. Jumladan, PIRLS (Progress In International Reading And Literacy Study) xalqaro baholash dasturining navbatdagi, ya’ni 2021-yil loyihalarida O'zbekistonning ham ishtirok etishi bu borada amalga oshirilayotgan ishlarning xalqaro tashkilotlar tarafidan ham e’tirof etilayotganini ko‘rsatadiO‘quvchilar xalqaro baholash darajasini belgilovchi PIRLS dasturi har besh yilda amalga oshiriladi. Unda boshlang‘ich sinf bitiruvchilari PIRLS talablariga ko‘ra ikkita matn bo‘yicha baholanadi. Birinchi matn Nizomda ko‘tsatilganidek, san’at va madaniyatga oid bo‘lishi, qiziqarli tarixiy voqeaga asoslangan hikoya yoki ertak bo‘lishi mumkin. Ikkinchi matn esa aniq ilmiy ma’lumotlarni ifodalagan bo‘lishi kerak. O‘quvchilar bilimi shunga ko‘ra baholanadi. Boshlang‘ich sinf bitiruvchi o‘quvchilarini PIRLS-baholash tizimi topshiriqlari asosida badiiy asarni tahlil qilishni o‘rgatishga harakat qilamiz. Unda 4-sinf o‘quvchilariga o‘qish darslarini inobatga olib, “Hidi, tilimi va mazasidan” hikoyasini tahlil qilamiz. Hidi, tilimi va mazasidan hikoyasiga oid savollar: 1. Mirzo Bobur qaysi yurtga sulton bo‘ldi? A) Hindiston B) Samarqand C) Buxoro D) Xiva 2. Bobur “mendan yodgorlik qolsin deb” qanday joy barpo ettirdi? A) Maqbara B) Bog‘ C) Saroy D) Machit 3. Xalq bu bog‘ga qanday nom qo‘yibdi A) Bog‘i Eram 26 B) Bog‘i Shamol C) Bog‘i Boburiy D) Bog‘i Baland 4. “Bog‘i Boburiy”ning bir chekkasidagi qanday rezavor bitmabdi? A) Piyoz B) Bodiring C) Handalak va qovun D) Sabzi 4-sinf uchun mo‘ljallangan “O‘qish kitobi” darsligida berilgan hikoyalarni mutolaa qilgan o‘quvchi buyuk ajdodlarimizning ibratli hayot yo‘llari, amallaridan voqif bo‘lish bilan birga g‘urur va iftixor tuyg‘usini tuyishi, yuksak vatanparvarlik, to‘g‘rilik, saxiylik, yaxshilik, o‘zlikni his qila olish, mardlik va jasorat, xullas, chin insoniy fazilatlarni anglash, o‘rganish va yuqtirish darajasiga yetadi. Mazkur maqsadga erishish uchun esa o‘qituvchidan biroz ijodiy yondashuv kerak bo‘ladi. Shuningdek, o‘quvchining yosh xususiyatidan kelib chiqib mazkur hikoyalar asosida ishlangan multfilm, lavhalar ko‘rsatish hamda o‘quvchilar ijrosida sahna ko‘rinishlarini namoyish etish orqali ham o‘quvchining kitob o‘qishga bo‘lgan ishtiyoqini oshirish mumkin. "Rangli rasm" qabulxonasi Psixografik usullar mavhum tushunchalar, ichki dunyo haqidagi tasavvurni vizual tasvirlar orqali ifodalashga imkon beradi. Siz qahramonlarning xarakterini, vijdonini, qasosini, yaxshilikni, yovuzlikni chizish vazifasini berishingiz, so'ngra chizmalaringizni tushuntirishingiz mumkin. Qabul "Besh daqiqali insho" Bu turdagi yozma topshiriq dars oxirida talabalarga o'rganilayotgan mavzu bo'yicha o'z bilimlarini umumlashtirishga yordam berish uchun ishlatiladi. Bu 27 texnikaning ma'nosini quyidagi so'zlar bilan ifodalash mumkin: "Men o'z fikrimni tushunish uchun yozyapman". Bu mustaqil mavzu, individuallik namoyishi, munozarani qadrlaydigan mavzu bo'yicha bepul xat. muammoning echimining o'ziga xosligi, bahslashish. Odatda, insho muammoni muhokama qilgandan so'ng darhol sinfda yoziladi va 5 daqiqadan oshmaydi. 5. da qo'llaniladigan usul va metodlar guruh ishi: Tanqidiy fikrlashning oltita shlyapasi Oltita shlyapa parallel fikrlash g'oyasiga asoslangan. An'anaviy fikrlash qarama -qarshilik, munozara va fikrlar to'qnashuviga asoslangan. Biroq, bu yondashuv bilan, odatda, eng yaxshi yechim emas, balki munozarada muvaffaqiyat qozongan echim bo'ladi. Parallel fikrlash - bu konstruktiv fikrlash, unda har xil qarashlar va yondashuvlar to'qnashmaydi, balki birga yashaydi. Oltita shlyapa - bu qiyinchiliklarni engishning oddiy va amaliy usuli bo'lib, tafakkur jarayonini olti xil rejimga bo'lish mumkin, ularning har biri boshqa rangdagi shlyapa bilan ifodalanadi. Maqsad - o'quv jarayonini o'quv jarayoniga interaktiv tarzda kiritish orqali tanqidiy fikrlashni rivojlantirishni ta'minlash. "Miya hujumini o'rgatish" ziyofati "Tarbiyaviy aqliy hujum" ning asosiy maqsadi - ijodiy fikrlash turini rivojlantirish. Binobarin, uni amalga oshirish uchun mavzu tanlash to'g'ridan -to'g'ri raqamga bog'liq mumkin bo'lgan variantlar muayyan muammoning echimlari. "Doira ichida xat" ziyofati Ishning guruhli shaklini nazarda tutadi. Bolalar nafaqat berilgan mavzu bo'yicha fikr yuritibgina qolmay, balki o'z fikrlarini guruh a'zolari bilan kelishib olishlari kerak. 28 6. Belgilash jadvallari: Qabul "Men bilaman - bilishni xohlayman - bilib oldim" Bu jadval bilan ishlaydi. Mavzuni o'rganayotganda, topshiriq topshirish bosqichida talabalarni juftlarga bo'linishga, jadvalning 1 ustuni to'ldirishga taklif qilish mumkin ".Men nima bilaman " bu mavzuda. Bu qandaydir uyushmalar bo'lishi mumkin, ilgari sinfda va darsdan tashqari mashg'ulotlarda olingan aniq ma'lumotlar. Keyin savol beriladi:"Nima Bilishni Hohlaysiz?" "Men bilmoqchiman" ustuniga yozilgan (reyting yo'q!) Va bu formulalar. Darslar dars oxirigacha doskada qoladi. Fikrlash bosqichida qo'ng'iroq qilish bosqichiga qaytish amalga oshiriladi: bayonotlarning birinchi ustuniga tuzatishlar kiritiladi va savollarning ikkinchi ustuniga javoblar tekshiriladi. Agar kerak bo'lsa, "O'rganilgan" uchinchi ustunini alohida yozishingiz yoki yozuvlarni alohida jadvalga joylashtirishingiz mumkin. "Izohli o'qish va INSERT jadvali" texnikasi. Bu samarali o'qish va fikrlash uchun "o'zini o'zi faollashtiradigan" tizim belgisidir. O'qish texnikasi ustida ishlash. 1. Bolalar o'qishga bo'lgan muhabbatni uyg'otishi kerak. 2. So‘z boyligini doimiy ravishda kengaytirishi kerak; bolalar so'zlarning ma'nosini tushunganlarida, ular o'qishga qiziqishadi. 4. Bolalarni o'qishga shoshmang. Har bir bolaning imkoniyatlarini hisobga olish kerak. 5. 1 -sinfda siz o'quvchini butun sinf oldida individual o'qish orqali so'roq qilmasligingiz kerak. 6. Uy vazifasi ijodiy bo'lishi kerak: darsda o'tgan materialga muvofiq rasm chizish; aplikatsiya qilish, topishmoq, maqol, maqollarni o'rganish. 29 7. Ota -onalar farzandlariga o'qish uchun katta bo'lishlari muhim kichik hikoyalar hayvonlar hayoti haqida (Sladkova, Charushina.) Nega hayvonlar haqida o'qish kerak? Bolalarga jumlalar tuzish osonroq bo'ladi, hayvonlarni tasvirlash osonroq bo'ladi. Bundan tashqari, bola o'qigan sinf haqida gapirishdan xursand. O'qishga qiziqish yuqori o'qish texnikasining garovidir. 8. O'qishni matematika va rus tili darslari bilan almashtirish mumkin emas, bu ko'pincha oldin sodir bo'ladi nazorat ishlari bu fanlarda. 9. Nutqni rivojlantirish darslarida og'zaki javoblarni muhokama qilish va tuzatish mumkin. 10.Yilning 2 -yarmidan 1 -sinf o'quvchilari kutubxona kitoblarini o'qishlari kerak. 11. 2-3-sinflarda ota-onalar jurnal, gazeta maqolalarini o'qib, birgalikda muhokama qilishlari kerak. 12. Uyda katta matnlarni so'rash mumkin emas. Uyda siz sinfda ishlab chiqilgan narsalarni o'qishingiz kerak: siz katta hajmli matnlarni o'qib, bolalarni ortiqcha yuklay olmaysiz. 13. Har doim ijodiy ishlang: bolalar qahramonlar haqida o'z fikrlarini bildirsin, ular o'zlarini qanday tutishlari haqida gapirishsin. 14. Tanlovli o'qishni tez -tez o'tkazish kerak. 15. Hatto 3 -sinfda ham, xor bilan o'qishdan voz kechishning hojati yo'q, butun sinf bo'ylab, ustunlar, juftlar, birma -bir o'qish. 16. O'qish tanlovlari yoki adabiy viktorinalarni o'tkazing. 17. Umumiy mavzuda turli mualliflarning kitoblari va plakatlari ko'rgazmalarini tashkil etish. 30 18. "Kuz", "Qish", "Bahor", "Yoz" mavzularida afishalar yoki albomlar tayyorlang, u erda bolalar she'rlar yoki she'rlar va mumtoz hikoyalar parchalarini, ularning portretlarini, chizmalarini qo'yadilar. 19. She'rlar, hikoyalar berish (Dragunskiy, Chukovskiy) 20. Ota -onalarning taklifi bilan kostyumli musiqiy va adabiy kechalar, mavzular bo'yicha o'yin -kulgilarni o'tkazing. O'qish texnikasini yaxshilash uchun mashqlar. Ovozli isitish, bu artikulyatsiya bo'yicha ishlarni o'z ichiga oladi: unli tovushlar: A, O, U, S, I, E. kombinatsiyalar: A-U, A-O, Y-I, E-A, I-O. undoshlar: G-S-J, Sh-J-S; undosh va unli tovushlar: SAME, CHE, SCHA, ZHRA, ZHRI; til burmalari: Sasha katta yo'lda yurdi va quritishni so'rib oldi. Bu mashqlar harakatchanlikni rivojlantiradi. nutq apparati o'qishdan oldin isinish vazifasini bajaradi. "Fotosurat": belgilangan vaqtda talaba so'zlar ustunini "suratga olishi" va unda berilgan so'z bormi degan savolga javob berishi kerak. Masalan: dars shahri o'rmonni o'zgartirish maktab yo'li kitob chiroyli 31 qalam boyligi o'qituvchi mashinasi o'ynashni o'rganish 3 qo'shimcha so'zni toping . Birch pichog'i Gullar vilkasi qoshiq Aspen plitasi Tovoqning chekkasi O't sigir Portfel idishi Ushbu texnikadan foydalanish talabalarga so'zlarni to'liq o'qishni o'rganishga yordam beradi. Mashqning maqsadi: o'qish maydonini rivojlantirish, vizual idrok so'zlar. 4. "Sprint" ni o'qish O'zingizga notanish matnni maksimal tezlikda o'qib, siz savollarga javob topishingiz kerak. Shu bilan birga, o'qish paytida lablar va tishlarni mahkam siqish kerak. Mashqning maqsadi: Tez o'qish bo'yicha trening. Siz o'qish texnikasini takomillashtirish uchun mashqlardan ham foydalanishingiz mumkin. Palchenko 32 Diktor bilan o'qish artikulyatsiyani rivojlantirishga va so'zlarni uzluksiz o'qish mahoratini oshirishga yordam beradi. Juft o'qish diqqatni tarqatish qobiliyatini o'rgatadi va zaif o'quvchilarning o'qish sifatini yaxshilashga ijobiy ta'sir ko'rsatadi. Qayta o'qish har kuni talabaning xotirasida to'planishiga yordam beradi vizual tasvirlar so'zlar, to'g'ri, tez va o'rgatadi ifodali o'qish... Bir gapni takror o'qish quyidagi tartibda amalga oshiriladi: O'qituvchi bilan 1 marotaba o'qish, hecelerin aniq talaffuz qilinishi; 2 marta - o'qituvchisiz qayta o'qish; 3 marta so'zlarni silliq, uzluksiz o'qish; 4-og'zaki nutq tezligida o'qish; 5,6,7 - marta - jumla har bir muhim so'zga mantiqiy stressning muqobil sozlanishi bilan qayta o'qiladi; 8,9,10 - o'qish vaqti til burilishlari darajasiga keltiriladi. Professorning uslubiga ko'raI. T. Fedorenko o'qish texnikasini takomillashtirish uchun vizual diktantlardan foydalanishi mumkin. 18 ta to'plamning har biri 6 ta taklifni o'z ichiga oladi. Kengashlardan birining 6 ta jumlasi doskaga yozilgan va qog'oz varaq bilan qoplangan. Keyin varaq pastga siljitiladi, shunda birinchi jumla ko'rinib turadi va yigitlar bu jumlani eslab qolishga harakat qilib, o'zlariga ma'lum vaqt o'qishadi. Bu vaqtdan so'ng, hukm o'chiriladi va uni qog'ozga yozib qo'yish taklif qilinadi. Bitta to'plamdan 6 jumlaga 5 dan 8 minutgacha vaqt ketadi. Shuningdek, ko'rish sohasini juda yaxshi rivojlantiradiShulte jadvali. 33 Ish 10 soniyada bajariladi. Har bir o'quvchining kartasi bor, uning har bir katakchasida 1 dan 10 gacha va 1 dan 20 gacha (1 -sinf) va 1 dan 25 gacha (2,3 katak) raqamlar bor. Jadvallar bilan ishlashda eslatma ishlatiladi: 1. Iloji boricha, barcha raqamlarni qalam bilan ko'rsatib, tartib bilan nomlang. 2. Bir vaqtning o'zida ketma -ket ikki yoki uchta sonning o'rnini eslashga harakat qiling. 3. Esingizda bo'lsin: ko'zlar stolning o'rtasiga qaraydi va uning butun qismini ko'radi. Bundan tashqari, har soat besh daqiqa o'qishga sarflang. Har qanday darsni besh daqiqalik o'qishdan boshlang. O'qish zaxiralari . Muhimi, mashg'ulotlarning davomiyligi emas, balki mashg'ulotlarning chastotasi. Inson xotirasi shunday tartibga solinganki, u doimo ko'z oldingizda emas, balki miltillaydi: ya'ni unday emas. Bu asabiylikni keltirib chiqaradi va eslab qoladi. Shuning uchun, agar biz bolalarga qandaydir ko'nikmalarni o'zlashtirishga va ularni avtomatizmga, mahorat darajasiga etkazishga yordam bermoqchi bo'lsak, ular bilan har kuni, vaqti-vaqti bilan kichik hajmli mashqlarni bajarishimiz kerak. Shovqinli o'qish. Qo'rqinchli o'qish - bu barcha talabalar bir vaqtning o'zida ovoz chiqarib o'qiganlarida o'qish. 3. Har kuni besh daqiqali o'qish. Har bir bolaning stolida kitob bor (xatcho'pli badiiy kitob). Va har qanday dars - o'qish bo'ladimi, rus tili, matematika bo'lsin, ish bolalarning kitobni ochishi, 34 shovqinli o'qish rejimida 5 daqiqa o'qishi, o'qigan joyini qalam bilan belgilashi, xatcho'p qo'yishi va kitobni yopishi bilan boshlanadi. Va keyin odatiy dars keladi. Bir dars uchun 5 daqiqa. Kuniga 4 dars.Haftada 5 kun. 5x4x5 = 100 (daqiqa) = 1 soat 40 daqiqa. 4. Yotishdan oldin o'qish . Gap shundaki, kunning so'nggi voqealari hissiy xotira bilan yoziladi va odam uxlagan 8 soat davomida u taassurot ostida qoladi. Tana bu holatga o'rganib qoladi. 5. Agar bola o'qishni yoqtirmasa, unda rejim kerakkam o'qish. Haqiqatan ham, agar bola o'qishni yoqtirmasa, demak u o'qishda qiynaladi. Yumshoq o'qish rejimi - bu bola bir yoki ikki satr o'qiganidan so'ng, qisqa dam oladigan rejim. Agar bola plyonkalarni tomosha qilayotgan bo'lsa, bunday rejim avtomatik ravishda olinadi: u ramka ostida ikkita qatorni o'qidi, rasmga qaradi - u dam oldi. Agar bola charchasa, ota -onaga o'qishni davom ettirishingiz mumkin. To'rtinchi va beshinchi tavsiyalarni birlashtirish yaxshi bo'lardi, ya'ni yotishdan oldin lentalarni tomosha qilish. Download 0.66 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|