I bob. Hayvonlar haqidagi ertaklarning uslub mezonlari va talqiniga xos asosiy xususiyatlar I hayvonlar haqidagi ertaklarning o‘ziga xos xususiyatlari I

Tadqiqotning predmeti va ob’ekti. O‘zbek xalq hayvonlar haqidagi ertaklarida ishtirok etuvchi obrazlar tahlili va badiiy xususiyatlarini tadqiq qilishda M. Afzalov, N. Ya. Bichurin, M. Bois, A. N. Veselovskiy, Ya. E. Golosovker, F. Jololov, K. Imomov, D. S. Lixachev, A. F. Losov, B. Ya. Pronn, B. Sarimsoqov, E. B. Taylor, K. M. Meletinskiy, G. P. Snesarev, M. Murodov, N. Rahmonov, B. To’xliyev kabi folklorshunos, etnograf va tarixchi olimlarning faktik materiallari hamda ilmiy-nazariy xulosalariga tayanilgan holda folklor asarlarining ommaviy nashrlardagi manbalar tadqiq etildi.
Tadqiqotning ilmiy ahamiyati: O‘zbek folklorshunosligida hayvonlar haqidagi ertaklarda ishtirok etuvchi obrazlarni tasniflashtirish, tarixiy-badiiy asoslari, badiiy o’ziga xos xususiyatlarini o‘rganish, tahlil qilishga bag’ishlangan ilmiy tadqiqod ishimizning nazariy xulosalari ertaklar tabiatining o’ziga xos xususiyatlari, genezisi va takomilini, shuningdek, obrazlar mohiyatini tadqiq qilishda muhim ilmiy va amaliy ahamiyat kasb etadi.
Tadqiqotning ilmiy ahamiyati ana shu jihatlarda ko’rinadi.
Tadqiqotning hajmi: Bitiruv malakaviy ishi kirish, ikki asosiy bob, xulosa va foydalanilgan adabiyotlar ro’yxatidan iborat.
Tadqiqotning xulosasi: O‘zbek ertakchiligi yangicha tamoyillar asosida taraqqiy etdi. Ayniqsa, hayvonlar haqidagi ertaklarning taraqqiyot yо‘nalishida mifologik dunyoqarash, obrazlar va motivlaridan foydalanish tajribasi uning badiiy strukturasini boyitib, xalqchilligini va milliy ruhini kuchaytirishga xizmat qildi.
Umumlashtirilgan xulosalarni ta’limga tadbiq etish maqsadli yo‘nalishning xarakterli xususiyatlaridan biri hisoblanadi. Zero, biz bugun auditoriyalarda tahsil olayotgan talaba kelajakda folklorshunoslik ilmining yetuk bilimdoni va ayniqsa, yuksak ma’naviyatli mutaxassis bo‘lishiga erishmog‘imiz lozim.

1 ^Islom

2 ^ Islom Karimov.O‘

1

2

3

4

1.

1^ Propp V.Y. Janroviy sostav russkogo folklora. -M.:1993. S. 301.

2^ O‘sha asar. 299-bet.

3^ Propp V.Y. Folklor i deystvitelnost. M., 1976. S. 3-82.

1^ Yashin D.N. Udmurdskaya narodnaya skazka. M., 1965. S. 75; Anikin V.P. Russkaya
narodnaya skazka. M., 1959. S. 65.

2^ Propp V.Y. Problema komizma i smexa. M., 1976. S. 51-52.

3^ Baxtina V.A. Esteticheskaya funksiya skazochnoy fantastiki. Saratov, 1972. S. 17.

4^ Alekseyev N.A. Ranniye formi religii u tyurko yazichnix narodov Sibiri. Novosibirsk, 1980. S. 104.

5^ Shternberg L.Y. Pervobitnaya religiya v svete etnografii. M., 1935. S. 97.

1 ^ Propp V.Y. Morfologiya skazki. –Moskva: Nauka, 1969. –S.72-73.

1^ Propp V.Y. Morfologiya skazki. –Moskva: Nauka, 1969. –S.186.

1^ Afzalov M.I. O‘zbek xalq ertaklari. Ikki tomlik. 1-tom. –Toshkent: O‘zdavnashr, 1960.6-bet.

1 ^ O‘zbek xalq ertaklari. Ikki tomlik. 1-tom. –Toshkent: O‘zdavnashr, 1960.32-36-betlar.

2 ^ O‘sha asar. 26-28-betlar.

3 ^ O‘sha asar. 12-16-brtlar.

4 ^ O‘sha asar. 42-44-betlar.

5 ^ O‘sha asar. 20-22betlar.

6 ^ O‘sha asar. 73-75-betlar.

7 ^ O‘sha asar. 78-79betlar.

1 ^ O‘sha asar. 37-41betlar.

2 ^ O‘sha asar. 82-86betlar.

3 ^ O‘sha asar. 47-56-betlar.

4 ^ O‘zbek xalq ertaklari. Ikki tomlik. 1-tom. –Toshkent: O‘zdavnashr, 1960. 35-bet.

5^ Afzalov M.I. O‘zbek xalq ertaklari haqida. –T.: Fan. 1964.29-bet.

1^ Imomov K.,T.Mirzayev.,Sarimsoqov B.,O‘zbek xalq og‘zaki poetik ijodi. –T.: O‘qituvchi, 1990.193-b.

2^ O‘zbek xalq ertaklari. 1-tom. –B.26-28, 32-35, 73-75, 47-56, 13-16, 80-81-betlar.

1^ Imomov K. va b. O‘zbek xalq og‘zaki poetik ijodi.193-bet.

2^ Turk asotir (mif)lari // Sirli olam, 1991. –№6. 17-20-betlar.

3^ O‘sha asar. 18-bet.

4^ O‘sha asar. 19-bet.

5^ Avesto (Asqar Mahkam tarj.). San’at jurn. –T.: 1991. –№5. 16-bet.

6^ Avesto (Asqar Mahkam tarj.). San’at jurn. –T.: 1991. –№5. 18bet.

1^ Imomov K., Mirzayev T., Sarimsoqov B., O‘zbek xalq og‘zaki ijodi. –T.: O‘qituvchi, 1990.193-bet.

2^ O‘zbek xalq ertaklari. Ikki tomlik. 1-tom. –Toshkent: O‘zdavnashr, 1960.57-61-betlar.

3^O‘zbek xalq ertaklari. 1-tom.62-63-betlar.

1 ^ O‘zbek xalq ertaklari. Ikki tomlik. 1-tom. –T.: O‘zdavnashr, 1960. 32-36-betlar.

2^ O‘zbek xalq ertaklari. Ikki tomlik. 1-tom. –Toshkent: O‘zdavnashr, 1960. 36-bet.

1 ^ Propp V.Y. Morfologiya skazki. –Moskva: Nauka, 1969. –S.72.

1^ Anikin V.P. Russkaya narodnaya skazka. –M.: Uchpedgiz, 1959. –S.70-76; Pomeranseva E.V. Russkaya narodnaya skazka. –M.: Nauka, 1963. –S.78-79; Afzalov M.I. O‘zbek xalq ertaklari haqida. –T.: Fan, 1964. –B.28-29; Mamabetnazarov Q. Qaraqalpoq xaliq yertekleri. Filol.ilim.kand.ilmiy derrejeni aliu ushin usinilg‘an diss..., Nokis. 1966. –B.71,76, 79-81; Jalolov G‘. O‘zbek xalq ertaklari poetikasi. –T.: Fan, 1976. –B.30-32; Egamov X. Sovet Sharqi turkiy xalqlari ertakchilik an’analari aloqalari tarixidan ocherk­lar. –T.: O‘qituvchi, 1982. –B.41-43; Cholokoshvili R.K. Gruzinskiy narodniy skazochniy epos o jivotnix. –Tbilisi: Nauka, 1985. –S.8-9; Abakarova F.Z. Avarskiye detskiye skazki (k voprosu janrovoy spetsifiki) // Janr skazki v folklore narodov Dagestana. –Maxachkala, 1987, –S.101; Tlexas B.G. Otrajeniye sotsial’nix otnosheniy v skazkax narodov Dagestana i Severnogo Kavkaza // Janr skazki v folklore narodov Dagestana. –Maxachkala, 1987. –S.121-124; Imomov K.I. Hayvonlar haqidagi ertaklar // O‘zbek folklori ocherklari. Uch tomlik. 1-tom. –T.: Fan, 1989. –B.83-84; Baymuradov A. Genezis i tipologiya turkmenskix skazok o jivotnix. –Ashxabad. 1991. –S.17-20.

2^ Afzalov M.I. O‘zbek xalq ertaklari haqida. –T.: Fan, 1964. 28-bet.

3^ Jalolov G‘. O‘zbek xalq ertaklari poetikasi. –T.: Fan, 1976. 32-bet.

1 ^ Anikin V.P. Russkaya narodnaya skazka. –M.: Uchpedgiz, 1959. –S.73.

2 ^ O‘sha asar. –B.72-73.

3^ Pomeranseva E.V. Russkaya narodnaya skazka. –M.: 1963. –S.78.

4^ Sravnitel’niy ukazatel’ syujetov Vostochno – slavyanskaya skazka. –L.: Nauka, 1979.
Sostaviteli: L.G.Barag, I.P.Berezovskiy, K.P.Kabashnikov, N.V.Novikov. –S.54.

1^Sravnitelniy ukazatel syujetov Vostochno – slavyanskaya skazka.–L.:Nauka,1979.Sostaviteli: L.G.Barag, I.P.Berezovskiy, K.P.Kabashnikov, N.V.Novikov. – S.79.

2^ O‘zbek xalq ertaklari. Ikki tomlik. 1-tom. –T.: O‘zadabiynashr, 1960. –B. 20-23, 42-44.

1^ Imomov K. Hayvonlar haqidagi ertaklarning oraliq tipi // O‘zbek tili va adabiyoti. –T.1991. –№ 2. –B.18.

2 ^ O‘zbek xalq ertaklari. 1-tom. –B.73-75.

3^ Jalolov G‘. O‘zbek xalq ertaklari poetikasi. –T.: Fan, 1976. 32-bet.

4^ Imomov K.Hayvonlar haqidagi ertaklarning oraliq tipi // O‘zbek tili va adabiyoti. –T.1991. –№2.19-bet.

5^ Murot O‘roz. Turk asotir (mif)lari // Sirli olam. –Toshkent, 1991. –№6. 19-bet.

1^ Abu Rayhon Beruniy. Tanlangan asarlar. 1-tom. –T.: Fan, 1968.264-bet.

1 ^ Abu Rayhon Beruniy. Tanlangan asarlar. 1-tom. –T.: Fan, 1968.264-bet.

1 ^ Bu haqda qarang: Baraginskiy I.S. Iz istorii tadjikskoy narodnoy poezii. –M.: Nauka, 1956, –S.34-55; Tot je avtor. Iz istorii tadjikskoy i persidskoy literatur. –M.: Nauka, 1972. –S.46-129, 524; Makovelskiy A.O. Avesta. –Baku, AN AzR, 1960, –S.144; Snesarov G.P. Relikti domusul’manskix verovaniy i obryadov uzbekov Xorezma. –M.: Nauka, 1969. –S. 336; Mallayev N.M. O‘zbek adabiyoti tarixi. –T.: O‘qituvchi, 1976. –B.41; Jumaboyev I. O‘rta Osiyo etikasi tarixi ocherklari. –T.: O‘zbekiston, 1980. 24-38-betlar.

2^ Mallayev N.M. O‘zbek adabiyoti tarixi. –T.: O‘qituvchi, 1976..44-bet.

3^ Mallayev N.M. O‘zbek adabiyoti tarixi. –T.: O‘qituvchi, 1976. 45-bet.

4^ Abu Rayhon Beruniy. Tanlangan asarlar, 1-tom. –T.: Fan, 1968.127-bet.

5^ Braginskiy I.S. Iz istorii tadjikskoy i persidskoy literatur. –M.: Nauka, 1972. –S.115.

1^ Sarimsoqov B. Epik janrlar diffuziyasi // O‘zbek folklori epik janrlari. –T.: Fan, 1981.119-bet.

1^ O‘zbek xalq ertaklari. Ikki tomlik. 1-tom. –T.: O‘zdavnashr, 1960. 20-23-betlar.

1^ O‘zbek xalq ertaklari. 1-tom. 21-bet.

2^O‘zbek xalq ertaklari. 1-tom. 61-62-betlar.

3^ O‘zbek xalq ertaklari. Ikki tomlik. 1-tom. –T.: O‘zDavnashr, 1960. 43-44-betlar.

4^ Tulki sehrli ertaklarda (Chol bilan tulki) tom ma’noda ijobiy. U yordamchi personaj sifatida faoliyat ko‘rsatadi. Bu uning totemik ildizlarini belgilaydi.

1^ Cholokoshvili R.K. Gruzinskiy narodniy skazochniy epos o jivotnix.–Tbilisi. 1985. –S.8.

2^ Cholokoshvili R.K. Gruzinskiy narodniy skazochniy epos o jivotnix.–Tbilisi. 1985. –S.8-9.

1^ Tlexas B.G. Otrajeniye sotsial’nix otnosheniy v skazkax narodov Dagestana i Severnogo Kavkaza // Janr skazki v folklore narodov Dagestana. –Maxachkala, 1987. –S.121.

2^ Mambetnazarov Q. Qaraqalpaq xaliq yertekleri. -Nokis, 1996. 79-80-betlar.

1^ Egamov X. Sovet Sharqi turkiy xalqlari ertakchilik an’analari aloqalari tarixidan ocherklar. –T.: O‘qituvchi, 1982.42-43-bet.

2^ Egamov X. Sovet Sharqi turkiy xalqlari ertakchilik an’analari aloqalari tarixidan ocherklar. –T.: O‘qituvchi, 1982.42-bet.

3^ Egamov X. Sovet Sharqi turkiy xalqlari ertakchilik an’analari aloqalari tarixidan ocherklar. –T.: O‘qituvchi, 1982.43-bet.

1^ O‘zbek xalq ertaklari. 1-tom. 51-52-betlar.

2^ O‘zbek xalq ertaklari. 2-tom. 23-24-betlar.

3^ Qanjag‘a – qoziq.

1^ Bo‘lamiz – jiyan, xolavachcha.

2^ O‘zbek xalq ertaklari. 1-tom. –B.64-66-betlat.

3^ O‘zbek xalq ertaklari. 1-tom. 60-61-betlar.

4^ O‘zbek xalq ertaklari. 1-tom. 62-63-betlar.

1^ O‘zbek xalq ertaklari. –T.: O‘zbekiston, 1990.17-20-betlar.

2^ O‘zbek xalq ertaklari. 1-tom. 67-bet.

1^ O‘zbek xalq ertaklari. 1-tom. 67-69-bet.

2^ Jalolov G‘. O‘zbek xalq ertaklari poetikasi. –T.: Fan, 1976. –B.31.

3^ O‘zbek xalq ertaklari. 1 tomlik. –B.37-41.

4^ Rahbari avval. O‘zR FA Sharqshunoslik instituti. Qo‘lyozmalar fondi. Inv. №668. –B.34-35.

1^ O‘zFA Alisher Navoiy nomidagi Til va adabiyot institutining folklor arxivi. Inv. №1657 – 48.D.2 / 3.

2^ O‘zbek xalq ertaklari. 1 tomlik. –B.37-41.

1^ Bichurin N.Y. Sobraniye svedeniy o narodax obitavshix v Sredney Azii v drevniye vremena. T.1. –M. –L. 1950. –S.382; Sakali M.A. Turk­menskiy skazochniy epos. –Ashxabad: –Izd-vo AN Turkmenstana. –S.46; Xodi Zarif. Folklor va arxeologiya materiallarini qiyosiy o‘rganish masalasiga doir // O‘zbek tili va adabiyoti, 1958. –№1. –B.29-30; Afzalov M.I. O‘zbek xalq ertaklari haqida. –T.: Fan, 1964. –B.24-25; Jalolov G‘. O‘zbek xalq ertaklari poetikasi. –T.: Fan, 1976. –B.19-20; Imomov K.I., Mirzayev K., Sarimsoqov B.,Safarov O. O‘zbek xalq og‘zaki poetik ijodi. –T.: O‘qituvchi, 1990. –B.44-45; Rahmonov N. Urxun-Yenisey yodnomalari va turkiy eposlar. –T.; 1991. –B.89-91,95, 195-213, 223, 225;O‘roz M. Turk asotir (mif)lari // Sirli olam, 1991. –№.7. –B.10;Jo‘rayev M. O‘zbek xalq ertaklarida «sehrli» raqamlar. –T.: Fan, 1991. –B.112; Jo‘rayev ­M­.­ Ko‘k bo‘ri avlodlari // Fan va turmush, 1983. –№3. –B.12-13; Jo‘rayev M. Boysun – bo‘ri qabilasi // Guliston, 1991. –№8. –B.27-28.

2^ Jalolov G‘. O‘zbek xalq ertaklari poetikasi. –T.: Fan, 1976. 22-bet.

3^ Hodi Zarif. Folklor va arxeologiya materiallarini qiyosiy o‘rganish masalasiga doir // O‘zbek tili va adabiyoti, 1958. –№1. –B.29-30; Imomov K. Sehrli ertaklar // O‘zbek folklori ocherklari. –T.: Fan, 1989. –B.87; Imomov K., Mirzayev X., Sarimsoqov B., Safarov O. O‘zbek xalq og‘zaki poetik ijodi. –T.: O‘qituvchi, 1990. –B.197; Rahmonov N. Urxun-Yenisey yodnomalari va turkiy eposlar. Fil. fan. dok. diss. –T., 1991. –B.196-197; Afzalov M.I. O‘zbek xalq ertaklari haqida. –T.: Fan, 1964, –B.24.

1^ Afzalov M.I. O‘zbek xalq ertaklari haqida. –T.: Fan, 1964, –B.28.

2^ Imomov K. Hayvonlar haqidagi ertaklar // O‘zbek folklori ocherklari. 3 tomlik. 2-tom. –T.: Fan, 1989. 84-bet.

1^ Egamov X. Sovet Sharqi turkiy xalqlari ertakchilik an’analari aloqalari tarixidan ocherklar. –T.: O‘qituvchi, 1982. 43-bet.

2^ Imomov K.Hayvonlar haqidagi ertaklar //O‘zbek folklori ocherklari, 3 tomlik. 2-tom. –T.: Fan, 1989. 82-b.

3^ O‘zbek xalq ertaklari. 1-tom. –B.26-28, 32-36-betlar.

4^ O‘zbek xalq ertaklari, 1-tom. 20-23, 37-41; 82-86; 17-20-betlar.

5^ O‘zbek xalq ertaklari, 1 tom. 80-81-betlar..

6^ Anikin V.P. Russkaya narodnaya skazka. –M.: 1969, –S.62-63, 70-71; Anikin V.P., Kravsova N.I. Russkoye narodnoye poeticheskoye tvorchestvo. M.: Prosvesheniye, 1971. –S.105-106; Propp V.Y. Russkaya skazka. –L., 1984. –S.310-311; Kostyuxin YE.A. Tipi i formi jivotnogo eposa. –M.: 1987, –S.112; Cholokoshvili R.K. Gruzinskiy narodniy skazochniy epos o jivotnix. Avtoref. diss... kand. filol. nauk. –Tbilisi, 1985. –S.9-10.

7^ Cholokoshvili R.K. Ko‘rsatilgan asar.

1 ^ O‘zbek xalq ertaklari. 1-tom.37-41-betlar.

2 ^ O‘zbek xalq ertaklari. 1-tom.36-38-betlar.

1 ^ O‘zbek xalq ertaklari. 1-tom. 20-23-betlar.

2 ^ O‘zbek xalq ertaklari. 1-tom. 26-28, 47-56-betlar.

3 ^ O‘zbek xalq ertaklari. 1-tom. 29-31-betlar.

4 ^ O‘zbek xalq ertaklari. 1-tom. 80-81-betlar.

5 ^ O‘zbek xalq ertaklari. 1-tom. 57-61-betlar.

1^ O‘zbek xalq ertaklari, 1-tom. 80-81-betlar.

2^ O‘sha asar. 26-28-betlar..

3^ O‘sha asar. 47-56-betlar.

1^ O‘zbek xalq ertaklari. 1-tom. 57-61-betlar.

1^ Afzalov M.I. O‘zbek xalq ertaklari xaqida. –B.29.

1 ^ Akramov F. Totemistik miflar // O‘zbek tili va adabiyoti, 1978. №3. 40-bet.
.

1^ Rahmonov N.A. Urxun-Yenisey yodnomalari va turkiy eposlar.–Toshkent: Fan, 1991. –B.188.

2^ O‘sha asar, o‘sha bet.

1^ Avdiyev V.I. Qadimgi Sharq tarixi. –Toshkent: O‘qituvchi. 1964. –B.645.

2^ O‘sha asar. 332-bet.
.

3^ Avdiyev V.I. O‘sha manba, o‘sha bet.

4^ Trever K.V. Pamyatniki greko-baktriyskogo iskusstva / Snesarev G.P. Relikti domusulmanskix verovaniy i obryadov u uzbekov Xorezma. –M.: Nauka, 1969. –S.259.

1^ Atoulloh Husayniy. Badoyi’ us-sanoyi’ (Aruz vazni va badiiy vositalar haqida. A.Rustamov tarj.). –Toshkent: G‘.G‘ulom nomidagi Adabiyot va san’at nashriyoti, 1981. –B.219.

2^ Atoulloh Husayniy. O‘sha manba, o‘sha bet.

3^ Baxtina V. A. Esteticheskaya funksiya Spodochnoy fanatiki. –Saratov, 1972. –S.17.

4 ^ O‘zbek xalq ertaklari. 1-tom. 17-18-betlar.

1 ^ O‘zbek xalq ertaklari. 2-tom. 26-28-betlar.

2^ O‘sha manba. 30-32-betlar.

3^ O‘sha manba.41-43-betlar..

4 ^ O‘zbek xalq ertaklari. 1-tom. 61-62-betlar.

1^ O‘zbek xalq ertaklari. 1-tom. 23-bet.

2^ O‘sha asar. 62-63-betlar.

3^ O‘sha asar. 80-81-betlar.

4^ Rahmonov N.A. Urxun-Yenisey yodnomalari va turkiy eposlar. –Toshkent: Fan, 1991. –B.196.

1^ Jalolov F. O‘zbek xalq ertaklari poetikasi. –Toshkent: Fan, 1976. 34-bet.

2^ O‘zbek xalq ertaklari. 1-tom. 101-bet.