I bob I. 1 Unli fonemalarning nazariy asoslari
Download 0.8 Mb. Pdf ko'rish
|
unli fonemalar
|
MUNDARIJA Kirish. ………………………………………….……………3 II.Asosiy qism. I bob Unli tovushlar (vokalizmlar) haqida umumiy tushuncha…………………………. I bob I.1 Unli fonemalarning nazariy asoslari..……………………………….. I.2. Unli tovushlar tasnifi ………… ……………………………………………5 II bob Unli fonemalar klassifikatsiyasi……………………………………… II.1 Unlilar imlosi…………..………………………………….. II.2. O`zbek tilida diftonglarning o‘ziga xos ko‘rinishlari…………………… IV. Xulosa…………………………………………………………………… V. Foydalanilgan adabiyotlar………………………………………………...32 KIRISH “Dunyodagi qadimiy va boy tillardan biri bo‘lgan o‘zbek tili xalqimiz uchun milliy o‘zligimiz va mustaqil davlatchilik timsoli, bebaho ma’naviy boylik, buyuk qadriyatdir. Kimda-kim o‘zbek tilining bor latofatini, jozibasi va ta’sir kuchini, cheksiz imkoniyatlarini his qilmoqchi bo‘lsa, munis onalarimizning allalarini, ming yillik dostonlarimizni, o‘lmas maqomlarimizni eshitsin, baxshi va hofizlarimizning sehrli qo‘shiqlariga quloq tutsin”, - dedi Prezident. O‘zbek tili turkiy tillar oilasiga mansub eng yirik tillardan biridir. Dunyo miqyosida bu tilda 50 millionga yaqin odam so'zlashadi. Mustabid tuzum davrida tilimizni yo‘qotishga ko‘p urinishlar bo‘lgan edi. Lekin xalqimiz o‘z ona tilini – milliy g‘ururini saqlab qoldi. Millatparvar ziyolilar, tilimiz fidoyilarining jonkuyarligi natijasida 1989-yil 21-oktyabr kuni qabul qilingan qonunga, asosan, o‘zbek tili mamlakatimizda davlat tili maqomiga ega bo‘ldi. Ushbu tarixiy sanadan o‘ttiz yil o‘tib bu borada yana bir qutlug‘ qadam qo‘yildi. Prezidentimiz 2019-yil 21-oktyabr kuni “O‘zbek tilining davlat tili sifatidagi nufuzi va mavqeini tubdan oshirish chora-tadbirlari to‘g‘risida» farmon qabul qildi. Unga binoan 21- oktyabr sanasi yurtimizda “O‘zbek tili bayrami kuni” deb belgilandi. Ona tilimiz fidoyilari, butun xalqimiz bu xushxabarni katta xursandchilik bilan qarshi oldi. 1 Prezident ona tilimizning davlat va jamiyat hayotidagi ta’siri va mavqeini yanada oshirish, “Davlat tili haqida”gi qonunni bugungi kun talablaridan kelib chiqib takomillashtirish zarurligini ta’kidladi. Bu boradagi dolzarb vazifalarni ko’rsatib o‘tdi. 2 Har birimiz davlat tiliga bo'lgan e’tiborni mustaqillikka bo‘lgan e’tibor deb, davlat tiliga ehtirom va sadoqatni, ona vatanga ehtirom va sadoqat deb bilishimiz, shunday 1 Mirziyoyev Sh.M. Tanqidiy tahlil, qat’iy tartib-intizom va shaxsiy javobgarlik har bir rahbar faoliyatining kundalik qoidasi bo‘lishi kerak. O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2016 yil yakunlari va 2017 yil istiqbollariga bag‘ishlangan majlisidagi O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining nutqi. // Xalq so‘zi gazetasi. 2017 yil 16 yanvar,№11 2 UzReport.news qarashni hayotimiz qoidasiga aylantirishimiz kerak, - dedi Shavkat Mirziyoyev. - Bu olijanob harakatni barchamiz o‘zimizdan, o‘z oilamiz va jamoamizdan boshlashimiz, ona tilimizga, urf-odat va qadriyatlarimizga hurmat, Vatanga mehrimizni amaliy faoliyatda namoyon etishimiz kerak. Til har bir millatning ulkan boyligi, benazir qadriyati va bebaho mulki hisoblanadi. Har bir xalq, har bir elat, o‘zi hurmat va ehtirom qiladigan tilga ega. Tilda ana shu tilning ijodkori bo‘lgan xalq, elatning tarixi va madaniyati aks etadi. Ayni zamonda, til ijtimoiy taraqqiyotda ulug‘vor ahamiyat kasb etadi. Til – har bir millat o‘zligining ajralmas belgisidir. O‘zbekiston mustaqillikka erishish ostonasida Prezident Islom Karimov tashabbusi va rahnamoligida davlat tiliga huquqiy maqom berish masalasi kun tartibiga qo‘yildi va 1989- yil 21-oktabr kuni “O‘zbekiston Respublikasining Davlat tili to‘g‘risida”gi alohida qonuni qabul qilindi. Hali O‘zbekiston Ittifoq tarkibida bo‘lgan, xalqning milliy madaniyati va ma’naviyatini asrash u yoqda tursin, bu mavzuni ko‘tarishning o‘ziga millatchilik sifatida qaralgan bir paytda bunday qarorning qabul qilinishi tom ma’noda jasorat edi. Aynan Islom Karimovning siyosiy irodasi, shijoati va qat’iyati tufayli tariximizning, milliy qadriyatlarimizning tiklanishida, o‘zligimizni yanada chuqurroq anglashimizda muhim omil bo‘lgan mazkur loyiha amalga oshirildi. Islom Abdug‘aniyevich tilshunos olimlar, adabiyotshunoslar, tarixchilar, yozuvchi va shoirlar davlat arboblari qatorida qonun loyihasi muhokamalarida bevosita ishtirok etib, hujjatning har bir bandi bo‘yicha o‘z taklif va mulohazalarini bildirgan. 3 Bu qonun bilan o‘zbek millatining ma’naviyatini, ruhiyatini, qadrini ko‘rsatadigan muhim omil, ya’ni tilning maqomi huquqiy mustahkamlandi. Mazkur huquqiy asos orqali yangi shakllanayotgan davlatning, hukumatning, uning yangi rahbarining elga, yurtga nisbatan e’tibori, ehtiromi namoyon etildi. Mustaqillik yillarida mamlakatimizda o‘zbek adabiy tilini rivojlantirish masalalariga alohida e’tibor qaratilmoqda. Buning natijasida o‘zbek tili davlat tili, davlat 3 Islom Karimov. Yuksak ma’naviyat – yengilmas kuch – Toshkent 2008 ramzi, milliy madaniyat va ma’naviyatni ifodalovchi hamda ularni kelajak avlodga yetkazuvchi muhim muloqot vositasi darajasiga ko‘tarildi. O‘zbek tilini boyitish va takomillashtirishga doir ko‘plab ilmiy izlanishlar, loyihalar olib borilmoqda, turli sohalarga oid lug‘atlar, ilmiy risolalar muntazam nashr etilmoqda. O‘zbek tilini rivojlantirishga e’tibor, mazkur masalasining ustuvorligi va dolzarbligi O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoyevning “Davlat tili to‘g‘risida”gi qonun qabul qilinganining 30 yilligini keng nishonlash to‘g‘risidagi qarorida o‘z ifodasini topgan. “Dunyodagi qadimiy va boy tillardan biri bo‘lgan o‘zbek tili xalqimiz uchun milliy o‘zlik va mustaqil davlatchilik timsoli, bebaho ma’naviy boylik, mamlakatimizning siyosiy-ijtimoiy, ma’naviy-ma’rifiy taraqqiyotida g‘oyat muhim o‘rin egallab kelayotgan buyuk qadriyatdir”, – deyiladi hujjatda. Qarorda qayd etilishicha, mazkur tarixiy hujjatga binoan o‘tgan yillar davomida ona tilimiz mustahkam huquqiy asos va yuksak maqomga ega bo‘ldi. Hozirgi kunda o‘zbek tili hayotimizning barcha jabhalarida – davlat va jamiyat boshqaruvi, davlatlararo munosabatlar, ilm-fan, ta’lim-tarbiya, tibbiyot, madaniyat va san’at sohalarida faol qo‘llanilmoqda, xalqaro minbarlardan baralla yangramoqda. 21-oktabr kuni ushbu sanaga bag‘ishlangan bayramona tadbirlar mamlakatdagi barcha shahar va tumanlarda tashkil etildi. Davlat tiliga e’tibor-millatga qaratilgan e’tibor,millatga qaratilgan e’tbor kelajakka qaratilgan e’tibordir.Yuqorida muhtaram prezidentimiz Shavkat Miromonovich Mirziyoyev va mustaqilligimiz asoschisi, millat otasi,birinchi prezidentimiz Islom Abdug‘aniyevich Karimovga tegishli fikrlarda o‘zbek tilimizga e’tibor va hurmat yaqqol sezilib turibdi.Ushbu fikrlarga suyanib davlat tilini rivojlantirish,rahbarlarimizning qo‘llab-quvvatlashidan kuch olib uning taraqqiyoti va jahon tillari bilan raqobatbardosh til maqeiga ko‘rsatish bugungi kunda hammaning burchi va vazifasidir. O‘zbek pedagogikasi otasi, jadid adabiyotining yirik vakili Abdulla Avloniy til xususida shunday fikrlarni bildiradi: “Har bir millatning dunyoda borligʻin koʻrsatadurgan oinayi hayoti til va adabiyotidur. Milliy tilni yoʻqotmak millatning ruhini ruhini yoʻqotmakdur”. 4 Darhaqiqat, ushbu fikrlarda olam-olam ma’no mujassam. Tilini yo‘qotgan inson o‘zligini yo‘qotgan inson bilan barobardir. Bu xususida bobomiz Alisher Navoiy insonni hayvondan ajratib turuvchi turuvchi deya til va ongni sanab o‘tadi. Bu fikrlar qanchalar to‘g‘ri ekanligi bugungi kunda bobomiz asarlarining jahonning barcha tillariga tarjima qilinayotganligi bilan o‘zining amaliy isbotini ko‘rsatmoqda. Download 0.8 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|