I bob iqtisodiyotni modernizatsiyalash sharoitida inflyatsiyani yuzaga kelish shakllari va uni ijtimoiy iqtisodiy oqibatlarining nazariy asoslari

1-jadval.O’zbekiston Respublikasidagi Inflyatsiya darajasi holoati (foizda) 

Inflyatsiyaning asosiy sababi - bu xalq xujaligining turli sohalari urtasida 

vujudga kelgan nomutanosiblikdir. Bu avvalam bor jamgarma va iste`mol 
urtasidasidagi, talab va taklif, davlatning daromaddari va xarajatlari urtasidagi 
muomaladagi pul massasi va xujaliklarning nakd pulga bulgan talabi urtasidagi 
nomutannosibliklardan iboratdir.

---

28 
  
2.2 Mamlakatining moliya siyosati va inflyatsiya bo`yicha makroiqtisodiy 
tahlili va uni barataraf etish yo`llari 
 Inflyatsiyani yuzaga keltiruvchi omillarga karab uning sabablarini ichki va 
tashki sabablarga bo’lish mumkin.
Inflyatsiyaning ichki omillari monetar-pul siyosati bilan va xujalkk faoliyati 
bilan boglik turlariga bulinadi. Xujalik faoliyati bilan boglik omillar bu xujalikdagi 
va iktisoddagi mutanosiblikning buzilishi, ishlab .chikarishda yakka xukmronlikka 
yul kuyish, iktisodning tsiklik rivojlanishi, investitsiyalashda nomutanosiblik, 
baholarni tashkil kilishda davlatning yakka xokimligi, kredit siyosatining notugri 
olib borilishi va boshkalar hisoblansa, pul bilan boglik omillarga davlat moliyasi 
sohasidagi krizislar; davlat byudjetning defitsiti, davlat karzlarining usishi, pul 
emissiyasi, pul muomalasi konunining buzilishi, kreditlashda avtomatizmga yul 
kuyish za boshkalar kiradi.
Inflyatsiyaning tashki omillariga jahon iktisodida bulgan krizislar, (xomashyo, 
yokilgi, valyuta buyicha) davlatning valyuta siyosati, davlatning boshka davlatlar 
bilan tashki iktisodiy faoliyati, oltin va valyuta zahiralari bilan buladigan 
nokonuniy operatsiyalar va boshkalar bulishi mumkin.
Inflyatsiya kuyidagi shakllarda namoyon buladi:
1. 
Tovar va xizmatlar bahosining uzluksiz va tartibsiz usib borishi 
natijasida pulning kadrsizlanishi va uning sotib olish kobiliyatining tushib 
borishi;
2. 
Chet el valyutasiga nisbatan milliy valyuta kursining tushib ketishi;
3. 
Milliy pul birligida oltin narxining oshib borishi va boshkalar. Ba`zi 
bir iktisodchilarimizning fikricha inflyatsiya - bu barcha tovarlar baholarining 
oshishini bildirmaydi. Inflyatsiya juda tez usgan takdirda ham ayrim tovarlar 
bahosi barkaror bulib kolishi, boshkalarniki tushishi ham mumkin ekan. Bizning 
fikrimizcha, bunday xulosalar 70-80 yillarning inflyatsiyasiga moe kelishi mumkin.
Albatta, inflyatsiya davrida baholarning oshishi doim bir xil sur`atlarda 
bulmasdan, sakrab turadigan bulishi mumkin. Lekin, ba`zi tovarlar bahosining 

---

29 
tushishi yoki barkaror bulib turishi XX asrning inflyatsiyasi uchun moe deb tulik 
ishonch bilan uktira olmaymiz. Ba`zida davlat aralashuvi bilan aholi iste`moli 
uchun zarur bulgan ayrim bir tovarlar bahosining ma`lum davrda barkaror ushlab 
turish mumkin, ammo inflyatsiyaning kuchayib borishi shu tovarlar baholarining 
ham oxir okibatda oshishiga olib keladi. Bizning fikrimizcha, baholar oshishi 
tugrisida gapirganda, inflyatsiya darajasida baholar oshishi va umuman baxolar 
oshishi tushunchalarini tutri talkin kila olish kerak. Masalan, xamma vakt ham 
ba`zi tovarlar bahosining oshishi inflyatsiyani anglatmasligi mumkin. Tovarlar 
bahosi oshishi inflyatsiya bulmagan davrda, oltin pul muomalasi sharoitida ham 
bulishi mumkin.