I bob. Mexanik harakat haqida umumiy ma’lumotlar 1-§. Jismlarning harakati mexanik harakat
Download 2.62 Mb. Pdf ko'rish
|
7-sinf fizika uzb
|
28-§. JISMNING OG‘IRLIGI
Fizikada og‘irlik kuchidan tashqari og‘irlik degan tu- shuncha ham mavjud. Jism og‘irligi mohiyatini tushunib olish uchun quyidagi tajribalarni o‘tkazaylik. 1-tajriba. Osmaga mahkamlangan prujinaga m massali jism osaylik. Jismga pastga yo‘nalgan F og‘ = mg og‘irlik kuchi ta’sir qiladi. Shu kuch ta’sirida prujina cho‘ziladi, ya’ni deformatsiyalanadi. Buning natijasida F el elastiklik kuchi vujudga keladi (90-rasm). F og‘ og‘irlik kuchi ta’sirida prujina cho‘zila boshla gan sari, prujinaning avvalgi holatini saqlashga intiluvchi yuq- origa yo‘nalgan F el elastiklik kuchi orta boradi. Ma’lum uzunlikka cho‘zilganidan keyin F el elastiklik kuchi miqdor jihatdan F og‘ og‘irlik kuchiga tenglashib qoladi, ya’ni bu kuchlar mu- vozanatlashadi va prujinaga osilgan jism tinch holatga keladi. Jismning 90-rasm. Jism og‘irlik kuchining osmaga ta’siri F → el P → 103 V bob. Tashqi kuchlar ta’sirida jismlarning harakati tinch holatida osmaga F og‘ og‘irlik kuchiga teng bo‘lgan kuch ta’sir etadi. Bu kuch prujinaga osilgan jismning og‘irligidir. 2-tajriba. Prujina ustiga o‘rnatilgan tayanchga mu ay- yan m massali jismni qo‘yamiz. Shu zahoti prujina siqila boshlaydi, ya’ni deformatsiyalanadi. Natijada, F el elastik- lik kuchi namoyon bo‘la boshlaydi. Elastiklik kuchi ortib, jismning og‘irlik kuchiga miqdor jihat dan tenglashganda prujinaning siqilishi to‘xtaydi va jism tinch holatga o‘ta- di. Jismning tinch holatida tayanchga F og‘ og‘irlik kuchiga teng bo‘lgan kuch ta’sir etadi (91-rasm). Bu kuch prujina ustidagi tayanchga qo‘yilgan jismning og‘irligidir. Download 2.62 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|