I bob. Mexanik harakat haqida umumiy ma’lumotlar 1-§. Jismlarning harakati mexanik harakat
-rasm. Yer sun’iy yo‘ldoshlaridan foydalanish 102-rasm
Download 2.62 Mb. Pdf ko'rish
|
7-sinf fizika uzb
- Bu sahifa navigatsiya:
- Tayanch tushunchalar
- 32-§. ISHQALANISH KUCHI. TINCHLIKDAGI ISHQALANISH Ishqalanish kuchi
|
101-rasm. Yer sun’iy yo‘ldoshlaridan foydalanish
102-rasm. Kosmik tezliklar υ II υ I υ III 115 V bob. Tashqi kuchlar ta’sirida jismlarning harakati Tayanch tushunchalar: raketa, sun’iy yo‘ldosh, kosmos, kosmik kema, ikkinchi kosmik tezlik, uchinchi kosmik tezlik. 1. Kosmonavt kosmik kemadan tashqariga chiqsa, vaznsizlik holatida bo‘ladimi? 2. Yer sun’iy yo‘ldoshining harakatini tekis tezlanuvchan harakat deb bo‘la dimi? 1. Massalari 1200 kg dan bo‘lgan ikkita avtomobil massa markazlari orasidagi masofa 5 m ga teng. Avtomobillar bir-birini qanday kuch bilan tortishadi? 2. Bir-biridan 100 m masofada turgan 8 000 t va 12 500 t massali ikkita kemaning o‘zaro tortishish kuchi kattaligini toping. 3. 99-betda keltirilgan ma’lumotlardan foydalanib, Quyosh va Yer orasidagi tor- tishish kuchini toping. 4. Massasi 100 t bo‘lgan uy Yerga qanday kuch bilan tortiladi? Uyning og‘irligi qancha? 5. Yer sirtida tinch turgan yuk mashinasining og‘irligi 100 kN ga teng. Yuk mashinasining massasini toping. 6. Yer sirtida turgan 1 kg massali jismning og‘irlik kuchi nimaga teng? 7. Lift 5 m/s 2 tezlanish bilan yuqoriga harakat qila boshladi. Shu paytda lift ichidagi 45 kg massali bolaning og‘irligi qancha bo‘ladi? 8. Lift 2,5 m/s 2 tezlanish bilan pastga harakat qila boshladi. Shu paytda lift ichi- dagi 90 kg massali odamning og‘irligi qancha bo‘ladi? 9. Yer yuzidan qanday balandlikda birinchi kosmik tezlik 6 km/s ga teng bo‘ladi? 32-§. ISHQALANISH KUCHI. TINCHLIKDAGI ISHQALANISH Ishqalanish kuchi Tez ketayotgan avtomobilni to‘xtatish uchun tormoz bosiladi. Tepadan sirpanib tush gan chana yo‘lning gorizontal qis- mida biroz sirpanib borib to‘xtaydi. Bu hodisa- larda tezlik o‘zgarishi, ya’ni kamayishi namoyon bo‘lmoqda. Ma’lumki, har qanday tezlik o‘zga- rishining sababchisi kuchdir. Endi mexanikada o‘rgani ladigan yana bir kuch – ishqalanish kuchi haqida gaplashamiz. Yerda tur gan yukni sudrash uchun unga harakat yo‘nalishida F kuch bilan ta’sir etish kerak (103-rasm). Bunda yukning harakatlanishiga qarshilik qiluvchi va harakat yo‘nalishiga qarama-qarshi yo‘nalgan F i kuch paydo bo‘ladi. 103-rasm. Ishqalanish kuchining namoyon bo‘lishi υ = 0 → |F i | = | → F| F i F → → |
