I боб. Молия бозорининг назарий асослари молия бозорининг иқтисодий моҳияти

III БОБ. МОЛИЯ БОЗОРИНИНГ КОНТИНЕНТАЛ (НЕМИС) МОДЕЛИ
3.1. Немис моделининг хусусиятлари
Турли мамлакатлар иқтисодиётининг институционал тузилишида қимматли қоғозлар бозорининг роли нуқтаи назаридан молиявий тизимлар одатда икки моделга бўлинади. Молия тизимининг биринчи модели кўпинча "немис" деб аталади, гарчи у баъзан "Европа" ёки "континентал"деб аталади. Бу model банк муассасасининг иқтисодиётдаги устунлиги билан ажралиб туради. Иқтисодий тизимнинг немис модели бўлган мамлакатларда молиялаштириш тизими биринчи навбатда банк муассасасига асосланади.
Немис (Европа-континентал) модели қуйидаги хусусиятлари билан ажралиб туради:
1. Ҳукмронлик мамлакатлари. Молия тизимининг немис модели континентал Европа мамлакатлари ва Японияда кенг тарқалган.
2. Инвестиция манбаи. Инвестицияларнинг асосий манбаи банк кредитидир.
3. Фонд бозори инструментлари. Қимматли қоғозлар бозори бир текисда ривожланган, лекин қимматли қоғозлар бозорининг капитализацияси ва айланмасининг Яимга нисбати Anglo-саксон моделига ега бўлган мамлакатларга нисбатан паст. Облигациялар бозори ҳажми тижорат кредити ҳажмидан анча кичик. Яна бир хусусияти молиявий маҳсулотлар нисбий соддалиги ҳисобланади.
4. Фонд бозори институтлари. Йирик банклар кўпинча фонд бозорида tender сифатида намоён бўлади, ва, қоида тариқасида, улар universal ва ҳар қандай фаолиятни амалга ошириш мумкин. Жамоавий инвестиция институтларига келсак, улар Anglo-саксон моделига нисбатан нисбатан кичикроқ рол ўйнайди.
5. Мулкчилик тузилиши. Германия молиявий моделида корпорацияларнинг устав капитали янада мустаҳкамланади. Чакана инвесторлар ва уларни ифодаловчи жамоавий инвестиция институтларининг улуши нисбатан паст, кўпчилик инвесторлар еса кўпинча мулкчилик таркибида мавжуд. Аксарият портфеллар егалари орасида кўпинча давлат субъектлари ва йирик банк гуруҳлари мавжуд. Шундай қилиб, турли мамлакатларнинг иқтисодий тизимлари иккита моделдан бирига мойил ёки иккита чегара синтезининг бир турини ифодалайди. Шу билан бирга, "Anglo-саксон" ва "Рҳениш" капитализм ўртасидаги фарқ фақат турли моделлари амал мамлакатлар иқтисодиёти инвестиция фондлари тарқатиш каналлари билан боғлиқ емас-бир шахснинг иқтисодий хулқ фарқ, даражаси ва корпорациялар фаолияти устидан давлат назорати шакллари фарқ қилади. "Anglo-саксон" ва "рениш" капитализми нафақат иқтисодий, балки маданий тушунчалар еканлигини ҳам таъкидлаш мумкин. Икки моделдан бирига риоя қилиш жамият ҳаётининг кўплаб соҳаларида ўз аксини топади. Мамлакат иқтисодиётида қайси тизим устунлигини аниқ кўрсатиб берувчи бир қанча иқтисодий кўрсаткичлар мавжуд. Улардан бири компанияларнинг инвестицион еҳтиёжларини қондиришнинг турли манбаларининг ўзига хос вазнидир. Биз ривожланган мамлакатлар ҳақида гапириш бўлса, биз қатъи назар, Anglo-саксон ёки немис модели ҳукмронлиги, деярли барча мамлакатларда, ташқи молиялаштириш банк кредитлари улуши қимматли қоғозлар masala олинган маблағлар улушини ошди, деб айтиш мумкин, ва 1990 сўнг вазият қарама-қарши ўзгарди. Шундай бўлса-да, муайян вазн ҳали иқтисодиёти турли турлари билан мамлакатлар учун сезиларли даражада фарқ еди. Шундай қилиб, 1970 ва 1980-йилларда Ақш ва Канадада қимматли қоғозларни чиқариш ва жойлаштириш йўли билан жалб қилинган инвестициялар хорижий инвестициялар умумий ҳажмининг 50-70% ини, континентал Европа ва Японияда еса бу кўрсаткич, одатда, 30% дан ошмади . Шунингдек, тижорат банклари умумий капиталининг ЯИМ ҳажмига нисбати каби жуда иллюстратив кўрсаткичдир.