I bob. Pul bozori va uning nazariy asoslari

M = mm*RM.
Yuqoridagi formulani o‘zgarishlar ko‘rinishida quyidagicha yozish mumkin:
∆Mt = ∆mmt RMt-1 + mmt-1 ∆RMt .
Bu formulalar pul massasining pul multiplikatori yoki zahiradagi pullarning o‘zgarishi hisobiga ko‘payishi mumkinligini ko‘rsatadi. Xususan, zahira pullarining belgilangan maqsadli ko‘rsatkichi o‘zgarmasdan qolib, pul multiplikatorining oshishi pul-kredit sharoitlarining bo‘shashganligidan dalolat beradi.
Pul multiplikatori (mm) majburiy zahira me’yori va umumiy pul massasidagi naqd pullar salmog‘i qanchalik kichik bo‘lsa, shunchalik katta bo‘ladi.
Pul multiplikatorining miqdori vaqt davomida doimiy bo‘lmasiligi, zahira pullari bilan pul massasi orasidagi bog‘liqliklarni oldindan belgilashda qiyinchiliklar tug‘dirishi mumkin. Pul multiplikatorining o‘zgarishi uch turdagi iqtisodiy sub’ektlarning faoliyatiga bog‘liq bo‘ladi. Bu iqtisodiy sub’ektlar: majburiy zahiralar me’yorini belgilovchi PKBI; qancha ortiqcha zahira pullarini saqlash kerakligini belgilovchi tijorat banklari; va inflyatsiya, foiz stavkalar va boshqa ko‘rsatkichlarga asoslanib qancha pulni naqd ko‘rinishda va qancha pulni depozit shaklida saqlash kearkligini belgilovchi bank tizimiga mansub bo‘lmagan aholi.
Shunday qilib, pul massasining o‘zgarishiga zahira pullari va pul multiplikatirining o‘zgarishlari ta’sir qiladigan bo‘lsa, o‘z navbatida:
- zahira pullariga – sof xorijiy aktivlar, davlat boshqaruv idoralariga sof talablar, tijorat banklariga talablar va boshqa moddalar (sof);
- pul multiplikatoriga – talab qilib olinguncha depozitlar bo‘yicha majburiy zahiralar, muddatli depozitlar bo‘yicha majburiy zahiralar, ortiqcha zahiralar koeffitsienti, muddatli depozitlarning talab qilib olinguncha depozitlarga nisbati va naqd pullarning talab qilib olinguncha depozitlarga nisbati ta’sir ko‘rsatar ekan.
Banklar ssudalar berganda, ssuda oluvchilar iste’mol qobiliyatini sotib olishadi. Qarz oluvchilar o‘zlariga bank oldida qarz majburiyatini oladilar. Shu sababli ssuda qarz oluvchining sof kapital qiymatini oshirishga olib kelmaydi, chunki sof kapital qiymati aktivlar va majburiyatlarning farqi sifatida aniqlanadi. Boshqacha aytganda, qisman zahira tizimi orqali yaratiladigan pul aktivlarni emas, balki iqtisodiyotdagi likvidlik darajasini oshiradi.
Aholining pul massasiga ta’siri kuchli bo‘lganligi sababli, PKBI pul massasani to‘laqonli nazorat qila olmaydilar. Biroq, pul multiplikatori doimiy yoki uning o‘zgarishini oldindan aniqlash mumkin bo‘lgan holatlarda Markaziy bank belgilangan maqsadli pul massasi darajasiga erishish uchun, dastavval pul multiplikatorini baholashi, so‘ngra tenglama yordamida zahira pullari miqdorini belgilashi lozim bo‘ladi.
To'g'ridan-to'g'ri moliya sektori ikkita pul oqimi bo'yicha ishlaydi: kapital moliyalashtirish va naqd pul bilan qarz olish. Qimmatli qog'ozlar yordamida pulni xaridorlar investorlarning mablag'larini ularning aylanmasiga abadiy jalb qilishadi. Va qarz olish kanali ma'lum vaqt davomida mablag 'jalb qiladi. Buning uchun pul xaridorlari obligatsiyalar va shunga o'xshash boshqa qarz qog'ozlaridan foydalanadilar.Umuman olganda, to'g'ridan-to'g'ri moliya sektori muhim rol o'ynaydi. Iqtisodiy hayot sub'ektlari uchun ular qarz oluvchilarga aylanishadi, ushbu sektorning mablag'lari eng foydali qarzlarni tanlash imkoniyatlarini kengaytiradi va kreditlardan foydalanish narxlari pasayadi. Pul sotuvchilarga ishonchli qarz oluvchini tanlash imkoniyati beriladi, bu ularga xavf-xatarni oldini olishga imkon beradi va qarz olish bozorining, shu jumladan moliyaviy vositachilar o'rtasidagi vaziyatning og'irlashishi ularni narxlarni pasaytirishga va xizmatlar turini kengaytirishga majbur qiladi.
Bilvosita moliyalashtirish sohasi bevosita moliyalashtirishni sezilarli darajada to'ldiradi, qarz beruvchilar va qarz oluvchilar o'rtasida to'g'ridan-to'g'ri moliyalashtirish kanallari orqali amalga oshirib bo'lmaydigan aloqalarni amalga oshirish uchun maxsus mexanizm yaratadi. Xususan, bilvosita moliyalashtirish sohasining afzalliklari bu katta miqdordagi mablag 'sarflashni talab qiluvchi aloqalarni amalga oshirish, kontragentlarni o'rganish uchun mos vaqt, professional tavakkalchilikni baholash va hk.
Shu asosda ikkala sektor o'rtasida ikkita tendentsiya mavjud: bir tomondan, pul resurslari va ularni taqsimlash bo'yicha raqobat kuchaymoqda, boshqa tomondan, integratsiya jarayonlari va interpenetratsiya kuchga kiradi. Banklar, sug'urta kompaniyalari, pensiya jamg'armalari, kredit kompaniyalari va boshqalar etakchi moliyaviy vositachilarga aylanishdi, ularni ikki guruhga bo'lish mumkin: banklar va bank banklari. Banklar hal qiluvchi rol o'ynaydi, chunki ularning vositachilik faoliyati bilan ular nafaqat vaqtincha bo'sh mablag'larni to'plashadi, balki o'zlari depozit mablag'larini yaratadilar va qarz berish jarayonida sotadilar. Bundan tashqari, boshqa barcha moliya-kredit tashkilotlariga hisob-kitob-kassa xizmatlarini ko'rsatishda banklar ham bo'sh mablag'laridan vaqtincha foydalanadilar.
1. Pulni sotuvchilardan xaridorga o'tkazadigan vositalar turlari bo'yicha. Shu asosda qarz majburiyatlari bozori va valyuta bozori ajralib turadi. Garchi ushbu bozorlar o'zlariga nisbatan ish yuritsa-da, ammo mablag 'oqimiga xizmat qiladi, ular o'zaro chambarchas bog'liqdir. Masalan, tijorat banklari mablag'larni bir bozordan ikkinchisiga osongina ko'chirishga, barcha turlarini sotib olish va sotishga, ularni qimmatli qog'ozlar va valyuta bozorlariga yanada joylashtirish uchun mablag'larni jalb qilish uchun depozit sertifikatlarini berish imkoniyatiga ega;
2. Pul oqimlarining institutsional xususiyatlari ortida. Har bir pul oqimini, agar daromad haqida gapiradigan bo'lsak, ijobiy pul oqimi sifatida baholash mumkin, va agar u orqali mablag 'sarflansa, salbiy pul oqimi. Ikkalasining orasidagi farq naqd pul oqimidir. Naqd pul oqimlarining institutsional xususiyatlariga ko'ra pul bozori uchta sektorga bo'linadi: fond bozori, bank kreditlari bozori va moliya-kredit tashkilotlari xizmatlari bozori.
Qimmatli qog'ozlar bozori bankdan tashqari kapitalning harakatini ta'minlaydi. U fond birjasida sotib olinadigan va sotiladigan aktsiyalar, obligatsiyalar, obligatsiyalar va boshqa o'rta va uzoq muddatli moliyaviy vositalar bilan quvvatlanadi. Rivojlangan mamlakatlarning fond bozori asosiy va aylanma mablag'larni kengaytirilgan takror ishlab chiqarishga moliyaviy sarmoyalarning asosiy manbaiga aylandi.
3. Pul bozorida sotib olingan mablag'larni tayinlash mezoniga ko'ra ikkita sektor ajratiladi: va. Biz ularning pul bozori mexanizmi ishlashi tizimidagi rolini ko'rib chiqdik. Pul bozorining klassik tashkilotlari tijorat veksellari, banklararo kreditlash, ikkilamchi bozorda davlatning qisqa muddatli majburiyatlari bo'yicha operatsiyalarga aylandi.

Xulosa
Pul to`lov, jamgarish va qiymat o`lchovi funktsiyalarini bajaruvchi, yuqori likvidli tovardir. Pul tushunchasi vakatgina nakd pullar bilan cheklanib kolmasdan , uning tarkibiy elimentlari likvidlilik darajasi tushib borishiga qarab agregatlarga ajratilgan. Makroiktisodiy taxlilda e`tibor ko`proq M1 va M2 agregatlariga karatiladdi.
Pulga bo`lgan umumiy talab bitimlar uchun pulga talab, extiyotkorlik vajidan pulga talab va moliyaviy aktivlar uchun pulga talab yigindisidn iborat.
Pulga bo`lgan talab xajmi YAIM (daromad) xajmi, baxolar darajasi, pulning aylanish tezligi va foiz stavkasiga bogliq.
Pul emissiyasi fakat Markaziy bank vakolatiga kirsada, tijorat banklari xam kredit berib pul taklifini ko`paytirish kobiliyatiga ega.
Tijorat banklarining pul taklifini keltirib chikarish imkoniyati majburiy zaxira normasini belgilash orkali tartibga solib turiladi.
Umumiy pul taklifi nafakat joriy xisoblardagi mablaglardan, balki axoli ko`lidagi nakd pullardan xam tashkil topadi. Pul taklifi mikdori majburiy zaxira normasi, deponentlash koefitsenti va pul bazasi mikdoriga boglik.
Maxsulotlar bozoridagi kabi pul bozorida xam pulga bo`lgan umumiy talab va taklif muvozanat nuktada kesishadi. Maxsulotlar bozorida muvozanat nuktani narxlar tengligi asoslasa, pul bozorida esa bunday tenglikni foiz stavkasi bilgilaydi.i.
Menimcha, ushbu kurs mavzusi bugungi kunda juda dolzarb. Fiskal siyosat iqtisodiyotni davlat tomonidan tartibga solishning asosiy vositalaridan biri bo'lib, Rossiyada davom etayotgan iqtisodiy inqiroz sharoitida milliy iqtisodiyotni tiklashda muhim rol o'ynaydi.
Iqtisodiyotning qiyin ahvoli, bir tomondan, ishlab chiqarishning pasayishini to'xtatish va ishlab chiqarishni rag'batlantirishga qaratilgan (masalan, ishlab chiqaruvchilar uchun alohida soliq imtiyozlari ko'rinishida), ularni iqtisodiyotning ayrim tarmoqlariga samarali investitsiya qilish uchun moliyaviy resurslarni safarbar qilishga yo'naltirilgan soliq-byudjet siyosatini belgilaydi. barcha ijtimoiy dasturlarni ushlab turish, mudofaa xarajatlarini kamaytirish va boshqalar. Shunga ko'ra, iqtisodiyotning boshqa davlatga o'tishi bilan soliq-byudjet siyosatining yo'nalishlari o'zgaradi.
So'nggi paytlarda moliya tizimi orqali milliy iqtisodiyotni tartibga solishda hukumatning rolini kuchaytirish tendentsiyasi kuzatilmoqda, xususan, davlatning ijtimoiy ta'minot dasturlariga sarflashi, o'rtacha daromad darajasi, sog'liqni saqlash, ta'lim va boshqalar.
Shu bilan birga, Rossiyada iqtisodiy islohotlar boshlanganidan beri, hukumat korporativ daromadlarga juda yuqori soliq solishni joriy etish bo'yicha muhim qadam qo'ydi, bu milliy iqtisodiyotning holatiga va uning tiklanishiga salbiy ta'sir ko'rsatdi. Soya iqtisodiyotining faol rivojlanishi bunga javoban bejiz emas. Natijada, Rossiya Federatsiyasi hukumati byudjetning daromad qismida va belgilangan daromadning yarmida to'plash imkoniyatiga ega emas.
Shu munosabat bilan Rossiya Federatsiyasi Hukumatining soliq-byudjet siyosati soliqqa tortish sohasida ham, davlat xarajatlari sohasida ham islohotlarni talab qiladi.
Shunday qilib, ushbu ishning maqsadi iqtisodiyotning davlat tomonidan tartibga solish usuli sifatida davlatning soliq-byudjet siyosatini har tomonlama ko'rib chiqishdir. Birinchidan, men soliq-byudjet siyosatining kontseptsiyasini ochib beraman, uning asosiy tarkibiy qismlarini ajratib ko'rsataman, jamiyatning iqtisodiy tizimiga ta'sir qilish tamoyillari, mexanizmlari va vositalarini ta'riflayman. Ikkinchidan, men Rossiya Federatsiyasida joriy soliq-byudjet siyosatini tahlil qilaman: mavjud soliq siyosatini isloh qilish zarurligining ob'ektiv sabablari, hozirgi vaqtda Rossiya Federatsiyasi hukumati tomonidan amalga oshirilayotgan o'zgarishlar, shuningdek, soliq-byudjet siyosati sohasidagi yanada takomillashtirish yo'llari ko'rsatib o'tilgan.
Ushbu asarni yozishga tayyorgarlik ko'rish jarayonida men ko'plab adabiy manbalarni o'rganib chiqdim, ularning to'liq ro'yxatini kurs loyihasining yakuniy qismida topish mumkin. Ammo, menimcha, Rossiyada moliya siyosatining xususiyatlari haqida eng batafsil va malakali ma'lumotlarni o'z ichiga olgan adabiyotlarni ta'kidlashni istardim. Bular: "Soliq siyosatini amalga oshirish" maqolasi / Prognozlash muammolari, № 2, 2003, 45-57-betlar, unda Rossiya Federatsiyasida zamonaviy soliq-byudjet siyosatining asosiy yo'nalishlari, shuningdek uni isloh qilish jarayonlari ko'rsatilgan; Mavjud soliq-byudjet siyosatini optimallashtirishning mumkin bo'lgan usullarini tavsiflovchi "Soliq-byudjet siyosatining asosiy yo'nalishlari" / Moliya, № 8, 2002, 50-56-sonli maqola, Rossiya hukumati islohotlar jarayonida olib borishi kerak bo'lgan maqsadlar va ularning mumkin bo'lgan oqibatlari; "Amaldagi soliq siyosati samarali" / Moliya, 2002 y., 10-son, 24-32-betlar, unda Rossiyada zamonaviy soliq siyosatining xususiyatlari soliq-byudjet siyosatining asosiy tarkibiy qismlaridan biri sifatida ko'rib chiqiladi: soliq tizimini isloh qilish jarayonlari va ular ta'sir ko'rsatadigan iqtisodiyotdagi o'zgarishlar. jarayonlar, shuningdek, Rossiya Federatsiyasida soliq tizimining samaradorligini oshirish, yanada takomillashtirish usullari.