I-bob. Pul kridit siyosating tizimi va uning asosiy vazifalari

MUNDARIJA


KIRISH………………………………………………………………………………………………………………….3


I-BOB. PUL KRIDIT SIYOSATING TIZIMI VA UNING ASOSIY VAZIFALARI………………6

1.1	Banklarvaularningbozoriqtisodiyotidagimohiyativa
	ahamyati..................................................................................................	……..6
1.2	Pul-kridit siyosatining vositalari va ko’rinishari ............………….....	…..10
1.3	Kridit,uning vazifalari va turlari……………………………………….…14

II-BOB O’ZBEKISTON RESPUBLIKASIDA PUL-KRIDIT SIYOSATINING XUSUSIYATI VA O’ZIGA HOSLIGI……………………….……………………………………………………………………20

2.1 Qattiq va yumshoq pul-kridit siyosati……………………………………………………..…20

2.2 Milliy valyuta va uni barqarorlashtirish muammolari…………………………………23

2.3 Ochiq bozordagi operatsiyalar va hisob stavkasi…………………………………..……27

XULOSA………………………………………………………………………………………………………….….31


FOYDALANILGAN ADABIYOTLARI………………………………………………………………….…..34

2

KIRISH

Makroiqtisodiy siyosatning zarur yo‘nalishlaridan biri pul (monetar) siyosati hisoblanadi. U o‘zida pul-kredit tizimi faoliyatini reglamentatsiyasi bo‘yicha davlat chora tadbirlari yig‘indisini, pul muomalasi va kredit holatiga ta’sirini, ssuda kapitallari bozorini naqd bo‘lmagan hisoblar tartibi va boshqalarni xo‘jalik konyunkturasini boshqarish va qator umumiqtisodiy maqsadlar — pul birligini mustahkamlash, narxni barqarorlashtirish, iqtisodiyotni tuzilmali qayta qurish, iqtisodiy o‘sish sur’atlarni barqarorlashtirish va boshqa maqsadlarda mujassamlashtiradi. Pul islohotlari davlat tomonidan pul tizimini mustahkamlash va tartibga solish maqsadlariga ega bolgan pul muomalasi doirasida o'zgarishlarning amalga oshirilishidir. Pul islohotlari so‘zi keng ma’noda bir pul birligidan ikkinchisiga o‘tishni, tor ma’noda esa pul tizimini qisman o‘zgarishini anglatadi. Pul islohotlari siyosiy tizim, mamlakat iqtisodiyotining holati, tarixiy sharoitlar va boshqalarga bog‘liq holda turli usullar yordamida amalga oshiriladi. Ular emission qonunchilik o‘zgarishi yo‘li orqali barcha yoki qisman qadrsizlangan pul ko‘rsatkichlarini muomaladan chiqarish va ularning o ‘rniga yangi pullarni chiqarish, pulning oltin qiymati yoki uning valuta kursining o‘zgarishi, pul tizimini qayta qurish bilan yonma-yon kechadi. Pul muomalasi tarixida pul islohotining quyidagi ko‘rinishlari mashhur:

-bir pul tizimidan ikkinchisiga yoki bir pul tovaridan ikkinchisiga o ‘tish;

• 
  tola qiymatga ega bo‘lmagan va qadrsizlangan tangalarni qiymatga to‘la egalariga yoki maydalab bo‘lmaydigan belgilarni maydalab bo‘ladiganiga
  

almashtirish;

• 
  pul emissiyasi tizimida o‘zgarishlar yasash;
  

3

• 
  valutani barqarorlashtirish va pul muomalasini tartibga solish bo ‘yicha tadbirlar ko‘rish;
  

• 
  davlat qayta qurishi bilan bog‘!iq holda yangi pul tizimini joriy qilish.
  

Pul islohotlarining birinchi ko‘rinishiga misol qilib bir metalldan (kam qiymatli) boshqasiga (qiymatlirog‘iga) 0‘tishni keltirish mumkin. Masalan, miss pullardan kumushga, kumushdan oltinga yoki bimetauzmdan monometalizmga va undan oltin quymalari va oltin devizli pul standartiga o‘tish. Dastlab oltin tangali standart XIX asr boshlarida Buyuk Britaniyada joriy qilingan va shu asrning ikkinchi yarmida Yevropa va Osiyoning boshqa mamlakatlariga ham tarqaldi. Rossiyada oltin monopolizmi XX-arsdagi pul ¡slohotlari natijasida kirib keldi va kapitalizm rivojlanishiga jiddiy ta ’sir ko‘rsatdi. Pul islohotlarining ikkinchi kokrinishiga misol qilib, XXI-asrda Buyuk Britaniyada qabul qilingan o'z dastlabki qiymatini yo‘qotgan eski tangalarning yangisini chiqarish uchun topshirish haqidagi qonunni keltirish mumkin. Buyuk Britaniyada kapitalizmni rivojlantirish barqaror, to ‘la qiymatga ega bo‘lgan pullarni talab qilar edi.

Kreditga layoqatlilikni baholash korxonaning mol yetkazib beruvchilar, xaridorlar va banklar bilan o‘zaro munosabatlarni o‘rnatishlari uchun

juda katta ahamiyatga ega. Zero, ijobiy kreditga layoqatlilik ko‘rsatkichiga ega bo‘lgan korxonalar hech qanday to‘siqlarsiz kredit olishlari va uning hisobidan tovar-moddiy boyliklarni sotib olishi,

salmoqli mablag‘larni ishlab chiqarishni rivojlantirishga, oldindan olingan kreditlar bo‘yicha qarzlarni to‘lashga yo‘naltirishlari mumkin.

Salbiy kreditga layoqatlilik ko‘rsatkichiga ega bo‘lgan korxonalar bankdan kredit olmasa-da, o‘z moliyaviy ahvolini yaxshilash, ishlab

chiqarish, sotuv hajmini, o‘z mablag‘lari miqdorini, rentabellik ko‘rsatkichlarini oshirish bo‘yicha choralar ishlab chiqish lozimligi to‘g‘risida axborotga ega bo‘ladilar.

Kredit mutaxassisi mijoz va u bilan bog‘liq bo‘lgan sohadagi

4

va umuman iqtisodiyotdagi so‘nggi o‘zgarishlardan doimo xabardor bo‘lishi lozim. Hujjatlarga ko‘ra, kredit juda ishonchli va daromadli bo‘lib ko‘rinishi mumkin, lekin mamlakat iqtisodiyotidagi tanglik tufayli mahsulotlar savdosi hajmining va daromadning kamayishi yoki pulning qadrsizlanishi tufayli foiz stavkalarining ko‘tarilishi natijasida kredit sifati yomonlashishi (pasayishi) mumkin. Kredit oluvchi faoliyat ko‘rsatayotgan mazkur soha va iqtisodiyotni baholash maqsadida kreditor ularga taalluqli ma’lumotlar va axborotlar majmuyini to‘playdi.

5

I-BOB. PUL KREDIT SIYOSATINING TIZIMI VA UNING ASOSIY