I-bob. Pul kridit siyosating tizimi va uning asosiy vazifalari

1.2-chizma. Kiridit munosabatlari.

14

Kredit subyektlari har xil, bularga korxona, firma, tashkilot, davlat va turli toifadagi aholi kiradi.

Kiredit obyekti har qanday pul emas, balki faqat bo’sh turgan, egasi tomonidan ishlatilmay va qarzga berilishi mumkin bo’lgan puldir.

Bo’sh pul uch xil bo’ladi:

• 
  Tadbirkorlar yoki kata puldorlar qo’lidagi pul kapitali;
  

• 
  Aholi qo’lidagi pul – erami kech ehtiyojini qondirish uchun to’plangan pul, egasi qo’lida kapital emas, balki iste’molini qondirish vositasi;
  

• 
  Davlat ixtiyoridagi pul. Bu ham pul kapitali ( davlat korxonasi uchun), ham umumiy iste’mol pulidir.
  

Aytilingan turdagi bo’sh pullar ssuda (qarz) fondini tashkil etadi va uning yuzaga kelishi obyektiv tarzda muqarardir.

Kiredit to’rt xil funksiyani bajaradi.

Birinchidan, pulga tenglashtirilgan to’lov vositalarini ( masalan, veksel, chek, sertifikat.) yuzaga chiqarib, ularni xo’jalik aylanmasiga jalb qiladi. ( veksel – qarz majburiyatnomasi, chek – bankdagi pulni talab qilubchi hujjat, sertifikat – pul to’langanligi, qarz berilganligini tasdiqlovchi hujjat).

Kredit tufayli pul muomalasi doirasiga veksel, chek, kredit kartochkalari kabi vositalar kiritilib, naqd pulli hisob-kitoblarni naqd pulsiz operatsiyalar bilan almashtiradi. Bu esa ichki va xalqaro bozordagi iqtisodiy munosabatlar mexanizmni osonlashtiradi va tezlashtiradi.

Ikkinchidan, qarz berish orqali pul mablag‘larini turli tarmoqlar o‘rtasida qayta taqsimlash bilan ishlab chiqarish resurslarining ko‘chib turishini ta’minlaydi. Qayta taqsimlash funksiyasi yordamida korxonalar, tashkilotlar, shaxsiy va davlat sektorining bo‘sh pul mablag‘lari,

15

daromadlari ssuda kapitaliga aylantiriladi va vaqtincha foydalanishga muayyan to‘lov asosida beriladi.

Bu funksiya yordamida ishlab chiqarishdagi mutonosibliklari (

proporsiyalar) va pul kapitali harakati boshqarib turadi.