I. Bob. Taffakurning ijtimoiy psixologik asoslari

Mantiqsiz tasvirlar» metodikasi. Ushbu metodika yordamida bolaning atrofdagi borliq hamda ushbu moddiy dunyodagi bir qancha ob'ektlarning orasida o’zaro bog’lanishlar va munosabatlar haqida elementar obrazli tasavvurlari: hayvonlar bilan, ularning hayotiy ko’rinishlari bilan, tabiat bilan baholanadi. Ushbu metodika yordamida bolaning mantiqiy mulohazasi va o’z fikrini grammatik jihatdan to’g’ri ifodalay olishi aniqlanadi. Metodikani tashkil qilish jarayoni quyidagicha olib boriladi: 5-rasmda tasvirlangan ko’rinishlar bolaga tavsiya qilinadi, unda hayvonlar bilan bog‗liq bir qancha «mantiqsiz» hodisalar mavjud.

Bolaga rasmni ko’rsatish jarayonida, unga quyidagi ma'noda ko’rsatma beriladi: «Diqqat bilan ushbu rasmdagi tasvirlarni ko’rib chiq hamda bizga shuni ayt-chi, rasmda hamma narsa o’z joyida chizilganmi va ushbu ob'ektlar to’g’ri tasvirlanganmi? Agar sen qaysidir ob'ektni o’z joyida tasvirlangan emas, deb hisoblasang, nima uchun shunday bo’lishi kerakligini tushuntirib ber va sen bizga aslida qanday bo’lishi kerakligini aytib ber?». Ko’rsatmaning ikkala qismi ham ketma-ketlik bilan bajariladi. Birinchi navbatda bola xatolarni aytib, rasmlarda ko’rsatib beradi, so’ngra haqiqatda qanday bo’lishi lozimligini izohlaydi. Rasmlarni ko’rish va topshiriqni bajarish vaqti chegaralangan, ya'ni uch daqiqa vaqt beriladi. Bu vaqt mobaynida bola iloji boricha mantiqsiz voqelikni ko’proq topishi va haqiqatdan qanday bo’lish kerakligini tushuntirib berishi kerak. Natijalarni baholash 10 ball – agar bola berilgan 3 daqiqa mobaynida rasmdagi hamma mantiqsiz tasvirlarni (jami 7 ta) aniqlab hamda qoniqarli tushuntirib bera olishga ulgursa va haqiqatdan qanday bo’lishini sharhlab bera olsa, ushbu baho qo’yiladi;

8 - 9 ball – bola hamma mantiqsiz tasvirlarni aniqlab va belgilab chiqsa, ammo birdan uchtagacha tasvirni haqiqatdan qanday bo’lishini sharhlab bera olmasa qo’yiladi;
6 - 7 ball – bola hamma mantiqsiz tasvirlarni aniqlab va belgilab chiqsa, ammo 3 - 4 tagacha tasvirni haqiqatdan qanday bo’lishini sharhlab bera olmasa qo’yiladi; 4- 5 ball – bola hamma mantiqsiz tasvirlarni aniqlasa-yu, ammo 5 - 7 tagacha tasvirni chegaralangan vaqt mobaynida sharhlab berishga ulgura olmasa qo’yiladi;
2 - 3 ball bola chegaralangan vaqt mobaynida 1 - 4tagacha tasvirni aniqlab bera olmadi va sharhlashga vaqti etmasa;
0-1 ball — chegaralangan vaqt mobaynida bola rasmdagi 7 ta mantiqsiz tasvirlardan 4 tasini topsa qo’yiladi.
Izoh: 4 va undan yuqori ball, agar bola berilgan 3 daqiqa mobaynida topshiriqning birinchi qismini to’liq bajara olsa, ammo ularni tushuntirib va sharhlashga ulgura olmasa qo’yish mumkin. Taraqqiyot darajasi haqida xulosa chiqarish:
10 ball — juda yuqori
8- 9 ball — yuqori
4 - 7 ball — o’rtacha
2- 3 ball — past
0-1 ball — juda past

«Yil fasllari» metodikasi. Ushbu metodika 3 yoshdan 4 yoshgacha bo’lgan bolalar uchun mo’ljallangan. Bolaga 6-rasm ko’rsatiladi va ushbu rasmlarga diqqat bilan qarab, rasmning har bir qismida yilning qaysi fasli tasvirlanganligi so’raladi. Topshiriqni bajarish uchun 2 daqiqa vaqt beriladi. Berilgan vaqt mobaynida bola nafaqat yil fasllarini aytib berishi, balki nima uchun shunday ekanligini va fasllarning belgilarini ko’rsatib bera olishi hamda ushbu qism aynan mana shu faslga tegishli ekanligini asoslab berishi kerak.

Natijalarni baholash
10 ball – berilgan vaqt mobaynida bola rasmdagi yil fasllarini bir-biri bilan bog’liq holda to’g’ri aytib bera olsa va har bir faslning ikkitadan belgisini ko’rsatib bera olsa (jami har bir faslning 8 ta belgisi ko’rsatilsa) qo’yiladi; 8 - 9 ball – bola rasmdagi har bir yil faslini bir-biriga bog’liq holda to’g’ri aytib bersa va yil fasllarining umumiy olganda 5- 7 tagacha belgisini to’g’ri ko’rsatib bera olsa qo’yiladi; 6-7 ball – bola yil fasllarini to’g’ri aniqlab, ammo o’z fikrini tasdiqlovchi jami 3 - 4 ta fasl belgisini ko’rsata olsa qo’yiladi;


Xulosa.