I. Kirish Bob. Umumta’lim maktablarida jismoniy tarbiyaning maqsadi va vazifasi
Download 0.74 Mb. Pdf ko'rish
|
umumtalim maktablarida oquvchilar kun tartibidagi jismoniy tarbiya tadbirlarini tashkil etish va otkazish
|
O‘quvchilarga
individual yondoshish: Bolalar
bilan ishlashda o‘qituvchilarning o‘z o‘quvchilari individual xususiyatlarini yaxshi bilishi katta ahamiyatga ega, chunki, har bir sinfda zukko va parishonxotir, faol va sust: jismoniy madaniyat va sportga qiziquvchi va qiziqmaydigan o‘quvchilar bo‘ladi. O‘qituvchi har bir o‘quvchining sog‘ligini va jismoniy rivojlanganlik darajasini yaxshi bilish kerak. Har bir sinfda o‘z sinfdoshlaridan jismoniy tayyorgarligiga ko‘ra yaqqol ajralib turadigan o‘quvchilari bor. Ulardan ba’zilari mashqlarni bajara olmaydilar, boshqalari esa, aksincha, jismoniy mashqlarni bajarishda yuqori natijalar ko‘rsatadilar. Jismoniy mashqlarni va harakatlarni bajarishda qiynaladigan, bo‘shang o‘quvchilarga o‘qituvchi doimo dalda berishi, ularni ma’naviy jihatdan ko‘mak berishi kerak. Ularga jismoniy mashqlarni egallashning sirlari, jismoniy
36
tayyorgarlik asoslari haqida to‘liq tushunchalar berishi va kelajakda ular ham mohir sportchi yoki jismoniy barkamol bo‘lib yetishlariga ishonch tug‘dirishi lozim. Shuningdek yaxshi tayyorgarlikka ega bo‘lgan bolalar ham o‘zlariga individual yondoshishga ehtiyoj sezadilar. Shunday hollarda o‘qituvchi aloxida etiborinii qaratishi maqsadga muvofiq. Ular uchun ko‘proq jismoniy yuklamalar berish kerak aks holda oddiy mashqlar ularni yetarlicha jismoniy rivojlantirmaydi, hamda ularni darsga bo‘lgan qiziqishlarini so‘ndiradi. Bunday o‘quvchilardan mashg‘ulotlarni tashkil etish va mashqlarni o‘zlashtirishga orqada qolayotgan o‘quvchilarga yordam berish maqsadida foydalanish mumkin. Qat’iylik va botirlikni talab etadigan mashqlar, muvozanat saqlash mashqlari tayanib sakrash, yugurib kelib balandlikka sakrash mashqlarini ko‘pchilik o‘quvchilar ishonchsizlik bilan bajaradilar. Mashqlarini texnikasini egallashda ularga o‘qituvchi ma’naviy ko‘magi zarur bo‘ladi. Shuningdek mashqlarni o‘rganishda qo‘rqinch hissini bartaraf etish kerak. Jismoniy tarbiya mashg‘ulotlarida o‘quvchilarga individual yondashish uslubi o‘quvchilarning tibbiy guruhlarida mashg‘ulotlar tashkil etishda ham keng foydalaniladi. O‘qituvchilar kasal o‘quvchilarga ularning kasallik darajasiga muvofiq, ruxsat etilgan jismoniy mashqlar bilan shug‘ullanishni tashkil etadi. Shuningdek jismonan zaif o‘quvchilarni jismoniy rivojlantirish choralarini belgilaydi. Bunday guruhda jismoniy tarbiya tadbirlarini olib borishda o‘qituvchi mashqlar miqdorini, takrorlashlar sonini cheklashi, bajarish sharoitini yengillashtirish, maxsus mashqlar bilan shug‘ullanish, mashqlar ko‘rsatkichlariga e’tibor berish kerak bo‘ladi. Tibbiy guruhlarda mashg‘ulotlar olib borishda o‘qituvchilar shifokorlar bilan doimiy hamkorlikda bo‘lishlari kerak. Bolalarga individual yondoshishda ularning sog‘ligini, yoshini, jinsini va jismoniy tayyorgarligi hamda jismoniy qobiliyatini albatta hisobga olish kerak. Jismoniy tarbiya mutaxassislari yosh avlodni jismoniy tarbiyalash va jismoniy rivojlantirish mehnatga va hayotga tayyorlash hamda aholini sog‘lomlashtirish vazifalarini bajaradilar. Shuning uchun ular o‘z sohalarini yetuk 37
mutaxassislari va mohir sportchilar bo‘lishlari kerak. Ular jismoniy tarbiya jarayonida harakatlarga o‘rgatish, harakat malaka va ko‘nikmalarni shakllantirish hamda jismoniy mashqlar texnikasiga o‘rgatishda o‘zlari nazariy va amaliy jihatdan yuksak darajada tayyorgarligi bilan o‘rnak bo‘lishlari kerak. Shu bilan birga tarbiyachi mutaxassislar ahloqiy
va ma’naviy yetukligi shug‘ullanuvchilarga har qanday yordamga tayyorligi ularda iroda va ruhiy fazilatlarni tarbiyalashda mohir do‘st ekanligi bilan ajralib turishlari kerak. Tarbiya jarayonining ko‘p qirraliligi va murakkabligi jismoniy tarbiya mutaxassisi zimmasiga ko‘p mas’uliyat yuklaydi. Jismoniy tarbiya mutaxassislarning pedagogik mahoratlari ularni o‘tiladigan o‘quv materiallarini nazariy va amaliy jihatdan to‘liq egallagan bo‘lishlari bilan belgilanadi. Shug‘ullanuvchilarni jismoniy mashqlarga o‘rgatishda pedagogik ta’lim uslublari va texnologiyalardan foydalanish darajasi ham jismoniy tarbiya mutaxassislari mahoratli darajasini belgilaydi. Jismoniy tarbiya mutaxassislari shug‘ullanuvchilarda faqatgina jismoniy fazilatlarni, mashqlar texnikasi va taktikasini tarbiyalabgina qolmay, ularda vatanparvarlik tuyg‘ularini, milliy istiqlol g‘oyalarini, sport yutuqlari bilan Vatanni dunyoga tanitish ma’suliyatini hamda ahloqiy va estetik fazilatlarni shakllantirib tarbiyalab boradilar. Shug‘ullanuvchilarning harakat tajribalarini shakllantirish va jismoniy qobiliyatlarni rivojlantirish bilan bir vaqtda ularning vatan taraqqiyotidagi g‘oyaviy maqsadlarini tarbiyalash ularni yangi jamiyat qurishning faol ishtirokchilari qilib yetishtirish ham jismoniy tarbiya mutaxassislarining asosiy vazifalaridan hisoblanadi. Jismoniy tarbiya mutaxassislarining pedagogik mahorati ham jismoniy tarbiya jarayonlari kabi ko‘p qirralidir. Pedagogik mahorat shug‘ullanuvchilarni jismoniy fazilat va qobiliyatlarini takomillashtirishda, harakat faoliyatida mustaqillikni rivojlantirishda, jamoatchilik ruhini
tarbiyalashda, shug‘ullanuvchilar shaxsiy xususiyatlari, hatti-harakatlarini tushunishda, qiziqishlari, talablari ehtiyoj va intilishlarini mohirlik bilan amalga oshirishda namoyon bo‘ladi. Jismoniy tarbiya mutaxassislari o‘z ishini ustasi bo‘lishi va uni 38
sevishi, jismoniy jihatdan barkamol, sog‘lom, sport texnik mahorati yuqori darajada bo‘lishi kerak. Mutaxassislarning malakasi va jismoniy tarbiya sohasidagi maxsus bilimlari qanchalik keng bo‘lsa tarbiya vazifalarini amalga oshirish imkoniyatlari shuncha ko‘p bo‘ladi. Har bir pedagog o‘z fani bilan tarbiyalash qobiliyatiga ega bo‘lishi kerak. Jismoniy madaniyatning va jismoniy tarbiya fanining o‘ziga xos xususiyati jismoniy tarbiya jarayonida o‘qituvchining tashqi qiyofasi alohida ahamiyatga ega. O‘qituvchi shug‘ullanuvchilarni jismoniy takomillashtirishga harakat qilar ekan uning o‘zi jismonan barkamol, gavda tuzilishi uyg‘un holda rivojlangan, harakatlari estetik jihatdan ifodali, qaddi-qomati kelishgan harakatlari ma’noli va erkin bo‘lishi kerak. Jismoniy tarbiya mutaxassisi shu bilan birga madaniyatli bo‘lishi, estetik tarbiyalangan, badiiy ma’lumotli, didli, sinchkov, ijodiy faol, shirin muomalali bo‘lib, shug‘ullanuvchilarda ham sifat va fazilatlarini tarbiyalashga katta e’tibor qaratishi kerak. O‘qituvchi shirin suhan va shug‘ullanuvchilarga mehribon bo‘lish bilan birga, quvnoq, hamda yumor hissiga boy bo‘lishlari kerak. Shuningdek ular shug‘ullanuvchilarni harakat faoliyatini bajarishda talabchan va pedagogik odobga ega bo‘lishlari muhim. Jismoniy tarbiya jarayonida mutaxassislar nutq madaniyatiga katta e’tibor qaratishlari kerak. O‘qituvchi nutqining ta’siri uning mantiqiy izchilligiga, badiiy jihatdan savodli, aniq, ravshan, obrazli qilib ifodalangan bo‘lishiga bog‘liq. Nutqdan foydalana bilish, ovozni yaxshi yo‘lga qo‘yish, intonatsiyaning boyligi jismoniy tarbiya jarayonida harakatlarni o‘rganish va bajarish faoliyatida buyruq va tavsiyalar berishda qo‘llaniladi. O‘qituvchining hissiy, ifodali hamda shaxsiy xususiyatlari bilan boyitilgan so‘zlarning ta’siri va tarbiyaviy kuchi katta bo‘ladi. Jismoniy tarbiya mutaxassislarining shaxsiy fazilatlari, mehnatsevarligi, samimiyligi, sahiyligi, beg‘arazligi, rostgo‘yligi, prinsipialligi va
boshqa fazilatlari ham shug‘ullanuvchilar ma’naviy qiyofasini shakllanishiga ta’sir ko‘rsatadi. Tarbiyachining ozgina xatosi yoki arzimas odati shug‘ullanuvchilar ongida 39
yomon fikrlar shakllantirishi mumkin. Chunki shug‘ullanuvchilar tarbiyachilar gaplariga emas, ularning yurish-turishlari, xatti-harakatlariga amal qiladilar. Tarbiya vazifalarini hal qilish uchun jismoniy tarbiya o‘qituvchisi milliy istiqlol g‘oyasi talablariga muvofiq holda ahloqiy va estetik tarbiyalangan bo‘lishi kerak. Sport hakamlari ham pedagogik mahoratni egallagan bo‘lishi kerak. Yomon
hakamlik qilish
natijasida nizolar
paydo bo‘lib, musobaqa qatnashchilarida nafrat uyg‘otadi va natijada murabbiyning barcha tarbiyaviy ishlari barbod bo‘lishiga olib keladi. Sport hakamlarining pedagogik ta’sir ko‘rsatishdagi muvaffaqiyatlari o‘z vazifalarini bevosita uddalay olishlariga bog‘liq. Sport hakamlari sportchilarni qo‘pollik va ahloqsizligini e’tibordan chetda qoldirmasligi kerak. Ular ham murabbiy vazifasini bajarishlari kerak. Tajriba bilimi yuksak malakasi pedagogik mahorati va yaxshi hulqi bilan faqat sportchilarga emas tomoshabinlarga ham namuna bo‘la oladigan hakamlar musobaqalarda yuksak sport madaniyatini tarqatuvchi bo‘ladilar. Bunday hakamlikda musobaqa qatnashchilarining sport etikasi talablarini buzish uchun urinishlariga yo‘l qo‘ymaydi. Hakamlarning tashqi qiyofasi ham muhim ahamiyatga ega. Ularning tashqi qiyofasi sportchilarni bellashuvga safarbar etishi yoki hafsalalarini pir qilishi mumkin. Bolalar va o‘smirlar jismoniy tarbiya jarayonida o‘smirlar musobaqasida bu narsaga katta e’tibor qaratish kerak. Jismoniy tarbiya mutaxassislarini tarbiya jarayonini boshqarish malakasi mukammal bo‘lishi zamonaviy talablardan tarbiya jarayonini boshqarish uchun jismoniy tarbiya mutaxassislari mamlakatda va xorijda jismoniy tarbiya bo‘yicha ilg‘or tajribalardan xabardor bo‘lishi va ularni egallagan bo‘lishi kerak. Shuningdek tarbiya jarayonida quyidagi tamoyillarga ahamiyat berish kerak. Download 0.74 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|