I-mashg’ulot mavzu: O’simliklarning hayotiy shakllarini albomga chizish. Kerakli jihozlar

I-MASHG’ULOT


Mavzu: O’simliklarning hayotiy shakllarini albomga chizish.


Kerakli jihozlar:1. Dunyo va Yevrosiyo kontur xaritasi 2. leneyka. 3. o’chirgich. 4. qora galam,5. rangli galam,6. Sirkul, 7. o’simlik gyerbariylari.8. Subtropik va tropik zona o’simliklarining rasmlari.9. albom.
Ishning borishi:
I.G.Serebryakovning tasnifi esa eko-morfologik asosga ega bo’lib, bunda quyidagi tasniflash birliklari qabul qilingan: bo’lim, tip, sinf, sinfcha, guruh, guruhcha, hayot shakllari sektsiyalari va hayot shakllarining o’zi. Shulardan 6 ta tipni izohlab o’tamiz.
Daraxtlar- doimo ko’p yoki kam rivojlangan ko’p yillik, har xil darajada yog’ochlangan tanadan iborat bo’ladi. Hayotning davom etishi 10 va100 yillar bilan o’lchanadi; balandligi 3-5 m dan 150 m gacha yetadi. Daraxtlar ekvatordan to mo’’tadil- sovuq poyaslarning nam va qisman quruq mintaqalarida tarqalgan.
Butalar- asosan tanasi o’simlik hayotining boshidagina kuzatiladi, keyinchalik esa bir necha tartibdan iborat kuchli shoxlanadi. Yoshi kattalashgan sari asosiy tana to’liq yo’q bo’lib ketadi. Daraxtlardan farq qilgan holda yer ustki qismining davomiyligi ko’p hollarda 10-20 yildan yoki 2-3 yildan toki 30-40 yilgacha davom etishi mumkin. Butalarning balandligi 0,8-1,0 m dan 5-6 m; yer ustki qismi diametri esa 1-2 sm dan 5-8 sm gacha. Kontinental, subalp va subarktika chegaralaridagi o’rmon o’simliklari qoplamining kamdan-kam edifikatorlari sifatida tarqalgan.
Butachalar- yog’ochlashgan o’simliklar bo’lib, ularning asosiy poyasi ontogenezning boshlanishida kuzatiladi, keyin esa halok bo’ladi va yer ustki yon poyasi bilan almashadi. Butalardan farq qilib, tik o’suvchi yer ustki poyasi odatda 5-10 yil yashaydi, balandligi esa 5-7 sm dan 50-60 sm atrofida bo’ladi. Asosan mo’’tadil-sovuq va sovuq zonalarning baland tog’ mintaqalarida tarqalgan.
Chalabutalar va chalabutachalar-poyasining faqat pastki qismi yog’ochlanib, qolgan qismlari har yili qishda qurib qoladi, faqat ko’p yillik bazal qismi saqlanib qolinadigan o’simliklar hisoblanadi. Monokarp novdalarning rivojlanish jarayoni 3-5 yildan oshmaydi. O’simlikning umumiy balandligi odatda 50-80 sm bshlib, ba’zan 1,5-2 m gacha yoki undan ham baland bo’lishi mumkin. Asosan quruq mintaqalarda tarqalgan.Xar bir hayotiy shaklar uchun(daraxt, buta, chala buta, ko’p yillik va bir yillik o’simliklar) uchun namuna sifatida, ushbu o’simliklarning hayotiy shakllarini albomga chizish.



Daraxt Buta ko’p yillik o’t o’simliklar


Bajarilgan ish yuzasidan go’shimcha topshiriglar
Yuqorida nomlari keltirilgan o’simliklar areallarining uzilganligini xaritada aks ettiring va bu o’simlikiarning hayotiy shakllari va yashash muhiti ha­­qida ma’lumot bering.
Vazifa:
Quyidagi jadvalni daftaringizga chizib to’ldiring.

Bilaman	Bildim (mavzudan olingan yangi ma'lumotlar)	Bilishni istayman (Qiziqtirgan savollar)