I-мавзу. Бухгалтерия ҳисоби, унинг моҳияти ва аҳамияти

Корхона мулкининг номи
Сумма (минг.сўм)
1	Кийим ишлаб чиқаришда ишлатиладиган матолар ЖА	256 000
2	Кассадаги нақд пуллар	855
3	Таъмирлашга ишлатишга мўлжалланган қурилиш материаллари	12 400
4	Ёқилғи	1 860
5	Тайёр кийим кечаклар	325 400
6	Ишлаб чиқариш ускунаси	2 456 200
7	Канцтоварлар	1 050
8	Офисдаги компютерлар	20 420
9	Ишлаб чиқариш цехидаги тайёр бўлмаган кийимлар	54 250
10	Цех биноси УА	1 865 000
11	Сотилган кийимлар учун харидор корхонанинг қарзи	10 220
12	ISUZU маркали юк автомобили	290 600
13	Офис мебеллари	18 500
14	Дастурий таъминот (программа)	32 450
15	Банк счетидаги пул маблағлари	85 458
16	Қурилиши тугалланмаган бино	744 850
17	Маъмурият биноси	1 580 290
18	Валюта счетидаги пул маблағлари	26 458
19	Сотиб олиниб ҳали ўрнатилмаган асбоб- ускуналар	1 120 800
20	Савдо маркаси ва товар белгиси	45 220
21	Келгуси 6 ой учун тўлаб қўйилган ижара ҳақи	12 000
22	Мол етказиб берувчиларга олдиндан тўланган бўнаклар (аванслар)	18 000
23	Матоларни бўяшда ишлатиладиган бўёқлар	35 140
24	«TURON» Акционерлик жамиятининг акциялари	299 500
25	Моддий зарарни коплаш буйича ходимларнинг карзи	12 400
26	Омборхона биноси 0120 УА	896 000

Талаб этилади:

Корхона мулкини (активларни) қуйидаги гуруҳлар бўйича туркумлаш:
а) жорий активлар - (ЖА);
б) узоқ муддатли активлар - (УА).

2. Масала. Активлар ва пассивлани турларга ажратиш

«TURON» ун ишлаб чиқариш корхонаси активлари ва уларнинг манбалари таркиби:

№	Хўжалик маблағлари ва манбалари	Сумма (минг.сўм)
1	Ишлаб чиқариш бинолари 0120	850 000
2	Устав капитали 4610	1 710 000
3	Буғдой 1010	460 000
4	Тегирмон ускунаси 0130	360 000
5	Корхонанинг ишчиларига иш хақи бўйича қарзи 6710	13 800
6	Офис мебеллари 0140	25 400
7	Тегирмоннинг алмаштириладиган эҳтиёт қисмлари	8 700
8	Ун сотиб оладиган корхоналарнинг қарзи	35 000
9	Тегирмондаги ҳали тайёр бўлмаган ун	14 600
10	Банкдан 2 йилга олинган кредит бўйича қарз	500 000
11	Офис буюмлари	8 900
12	Тайёр махсулот (ун)	227 800
13	Буғдой етказиб берувчига қарз	135 000
14	Кассадаги нақд пул маблағлари	4 100
15	Банкдаги ҳисоб-китоб счётидаги пул	89 000
16	Тақсимланмаган фойда	95 000
17	Ижара бўйича ўтган ойга қарз	2 000
18	Бошқа корхонага 6 ойга берилган қарз	100 000
19	Таъмирлаш (ремонт) хизматини кўрсатувчи корхонага олдиндан тўланган бўнак (аванс)	20 000
20	Таъмирлаш (ремонт) учун сотиб олинган қурилиш материаллари	35 000
21	Бюджетдан солиқлар бўйича қарз	11 300
22	Резерв капитали	40 000
23	Ишлаб чиқаришдан олинган кепак	25 500
24	Компютер ва принтерлар	15 200
25	Омбор биноси	210 400
26	Келгусидаги 12 ой учун тўланган суғурта	600
27	Фойда солиғи бўйича олдиндан тўланган бўнак (аванс)	1 000
28	Таъсисчиларнинг корхонага улушлари бўйича қарзи	4 500
29	Харидор корхонадан олинган бўнак (аванс)	2 100
30	Ун ишлаб чиқаришда қўшиладиган минерал ва витаминлар	13 500

Талаб этилади:

1. 
   Ун ишлаб чикариш корхонаси мулкининг таркиби ва унинг манбалари бўйича туркумлаш; УА, ЖА, К, УМ, ЖМ
   

белгиларини қўйиб чиқинг

2. 
   Бухгалтерия балансини тузинг.
   

БУХГАЛТЕРИЯ БАЛАНСИ

АКТИВЛАР Хўжалик маблағлари	ПАССИВЛАР Хўжалик маблағлари манбалари
I. Узоқ муддатли активлар_	I. Ўз маблағлари манбалари(капитал)
II. Жорий активлар	II. Мажбуриятлар (узоқ ва жорий)
Жами активлар	Жами пассивлар

2. 
   МАВЗУ. МОЛИЯВИЙ ҲИСОБОТЛАРНИ ТАЙЁРЛАШ ВА ТАҚДИМ ЭТИШ АСОСЛАРИ
   

1. 
   Молиявий ҳисоботни тақдим этиш тартиби
   
2. 
   Бухгалтерия баланси тўғрисида умумий тушунча
   

Бухгалтерия ҳисобини тартибга соладиган норматив-ҳуқуқий хужжатлар:

1. 
   “Чораклик ва йиллик молиявий ҳисобот тақдим этиш муддатлари тўғрисида”ги Низом (ЎзР АВ томонидан 2000 йил 3 июлдаги 942-сон билан давлат рўйхатидан ўтказилган)
   
2. 
   1-сонли Бухгалтерия ҳисобининг миллий стандарти « Ҳисоб сиёсати ва молиявий ҳисобот» (ЎзР АВ томонидан 1998 йил 14 августда 474-сон билан рўйхатга олинган)
   

1. Молиявий ҳисоботни тақдим этиш тартиби

Молиявий ҳисобот ёрдамида корхонанинг муайян бир санага ёки ҳисобот даврига бўлган молиявий аҳволи ҳақидаги маълумот фойдаланувчиларнинг турли гуруҳларига етказилади ва улар ушбу маълумотлардан ўзларига керакли мақсадларда фойдаланадилар. Бу маълумотлар қуйидаги фойдаланувчиларга керак:

ИЧКИ ФОЙДАЛАНУВЧИЛАР

ТАШҚИ ФОЙДАЛАНУВЧИЛАР

Корхона мулкдорлари (таъсисчилар, акционерлар ва шу кабилар)га – корхонага қўйган маблағларига оид ва бошқа инвестицион қарорлар қабул қилиш учун. Корхона раҳбариятига – бошқарув қарорларини қабул қилиш учун. Ходимларга (масалан ички аудиторлар, таҳлилчилар ва ҳ.к. – турли мақсадларда.

Солиқ органларига – бухгалтерия ҳисобининг тўғри юритилиши ва солиқларнинг тўғри ҳисобланиши устидан назоратни амалга ошириш учун. Статистика органларига – статистик кўрсаткичларни ҳисоблаб чиқариш учун. Кредит ташкилотларига (банклар ва бошқа қарз берувчи кредит ташкилотлари) – тўлов қобилиятини таҳлил қилиш учун. Потенциал инвесторларга – инвестицияга оид қарорлар қабул қилиш учун. Аудиторларга – молиявий ҳисоботлар тўғрисида хулоса бериш учун. Ҳамкорларга – ҳамкорлик масаласидаги қарорларни қабул қилиш учун.

Бухгалтерия корхонанинг хўжалик операцияларини (товарлар реализацияси, иш ҳақи ҳисоблаш, товар-моддий захилараларини харид қилиш ва кўпгина бошқа операциялар) тасдиқловчи минглаб бирламчи ҳужжатларни мунтазам равишда ҳисобга олади, саралайди ва умумлаштиради. Кейин эса олинган маълумотлар асосида молиявий ҳисобот тайёрланади.

1 январь — 31 декабрь календарь йили йиллик молиявий ҳисоботнинг ҳисобот давридир.

1 январдан бошлаб даврий молиявий ҳисобот тузилаётган даврнинг ҳисобот санасини ҳам қамраб олган давр календарь йил мобайнида тузиладиган даврий молиявий ҳисобот учун ҳисобот давридир.
Молиявий ҳисобот ҳисобот йили бошидан ортиб борувчи якун билан тузилади.
Янгидан ташкил этилган юридик шахслар учун юридик шахс ҳуқуқи қўлга киритилган санадан бошлаб ўша йилнинг 31 декабрига қадар бўлган давр, юридик шахс бўлмаганлар учун эса, улар давлат органларида рўйхатдан ўтказилган санадан бошлаб ўша йилнинг 31 декабрига қадар бўлган давр биринчи ҳисобот йили деб ҳисобланади.
Агар юридик шахс (бюджет ташкилотларидан ташқари) 1 октябрдан кейин рўйхатга олинган бўлса, биринчи ҳисобот йили кейинги йилнинг 31 декабрида тугайди.
Молиявий ҳисоботлар ҳар чоракда ёки йилига бир марта тайёрланади. Батафсил тафсилоти махсус Низомда белгиланган (АВда 03.07.2000 й. № 942)

Молиявий ҳисобот таркиби

Молиявий ҳисоботнинг таркиби «Бухгалтерия ҳисоби тўғрисида»ги Қонуннинг 22-моддаси (13.04.2016 й.даги № ЎРҚ-404) ва №1 БҲМСнинг 12-бандида (АВда 14.08.1998й. №474 рўй.) белгилаб қўйилган.
Хўжалик субъектларининг (кичик корхона ва микрофирмалардан ташқари) йиллик молиявий ҳисоботлари қуйидагилардан ташкил топади:

– Бухгалтерия баланси (1-сонли шакл);

– Молиявий натижалар тўғрисидаги ҳисобот; (2-сонли шакл;

– Пул оқимлари тўғрисидаги ҳисобот (4-сонли шакл);

– Хусусий капитал тўғрисидаги ҳисобот(5-сонли шакл);

– Изоҳлар, ҳисоб-китоблар ва тушунтиришлар

Хўжалик субъектларининг (кичик корхона ва микрофирмалардан ташқари) чораклик молиявий ҳисоботлари

қуйидаги шакллар ҳажмида тақдим этилади:

Кичик корхоналар ва микрофирмалар фақат қуйидаги шакллар ҳажмида йиллик молиявий ҳисоботни тақдим

этади: