I. O’quv materiallar 1- mavzu transport vositalari detallarining ish qobilyatini qayta tiklash texnologiyalari fanining maqsadi va vazifalari reja

 Jarayonni mohiyati. Metallash turlari. 
Biror usulda juda mayda (3300 miqron o’lchamli) zarralarga aylanguncha 
suyuqqlantirilgan metallni detalning oldindan tayyorlab qo’yilgan yuzasiga siqilgan havo 
oqimi yordamida katta (140300 mG’sek) tezlik bilan purkash jarayoni metallash deyiladi. 
Metallni suyuqqlantirish va purkashda foydalaniladigan mexanizm metalizator deyiladi. 
qoplovchi metallni suyuqlantirishda foydalanilgan issiqlik manbaiga ko’ra, 
metallash Gaz alangasida elektrik va plazmaviy turlarga bo’linadi 
Gaz alangasida metallashning ikki usuli; 1) Bosimli gaz ishlatib metallash. 2) bosimli 
gaz ishlatmay metallash usullari mavjud. 
Bosimli gaz ishlatib metallash usuli ta’mirlash ishlarida eng ko’p qo’llaniladi. 
Bosimli gaz ishlatib metalashda (6.1-rasm) qoplovchi sim yonuvchi gaz bilan kislorod 
alangasidan suyuqqlantirilib, detalning yuzasiga siqilgan havo yoki inert gaz vositasida 
purkaladi. 
6.1-rasm. Gaz alangasida metallashda ishlatiladigan metalizatorning purkash kallagi sxemsi. 
1-sim; 2-simni uzatish mexanizmi; 3-aralashtirish kamerasi; 4- gaz metal 
aralashmasi oqimi. 

---

26 
Gaz alangasida metallashda qoplam juda yuqori sifatli chiqadi. Gaz alangasida 
metallash usulining kamchilliklari jumlasiga, detal yuzasiga beriltan qoplam nisbatan 
kimmatga tushadi, metallash ustanovkasi murakkab bo’ladi. 
Chet ellarda kesuvchi asboblar, ulchash asboblari, shuningdek koliplash matritsalari va 
boshqa muxim detallar ish yuzalarining yeyilishga chidaxmliligini oshirish maksadida 
ularni qiyin suyuqqlanuvchan materiallar bilan qoplashda ireaktivm va portlatma metallash 
usullari qo’llaniladi. 
Bosimi oshirilgan yonuvchi gaz yordamida metallash detallarning yuzasiga qattiq 
va keramiqaviy kotishmalarning qukunlarini purkashdan iborat. Bunday maksadda 
ishlatiladigan metalizator sxemasi keltirilgan (6.2-rasm). Bunda siqilgan havo ishlatilmaydi. 
Siqilgan havo rolini bosimi oshirilgan yonuvchi gaz o’taydi. Shu tufayli metall 
zarralarining temperaturasi saqlanib, detal yuzasiga yumshoq xolatda yotadi. 
6.3-rasm. Yuqori bosimli yonuvchi gazdan foydalanib metallash metalizatorining sxemasi. 1-
atsetilen beriladigan kanal; 2-kislarod beriladigan kanal; 3-so’toklantiriladigan qukun beriladigan kanal; 4-
yonib turgan gazlar va koplanayotgan metalning yumshagan zarralari oqimi; 5-detalning qoplanayotgan 
yuzasi. 
Elektrik metallashda ish unumi va tejamlilik juda yuqori bo’ladi. Ishlash printsipiga 
ko’ra, elektrik metallash quyidagi ikki turga: elektr yoyi vositasida metallash va yuqori 
chastotali tok vositasida metallash turlariga bo’linadi. 
Elektr yoyi vositasida metallash (6.4-rasm) usuli metallashning barcha turlarini bajarishga 
mo’ljallangan. 
6.4-rasm. Elektr yoyi vositasida metallash metalizatori. 
1-sim; 2-sim uzatish mexanizmining roliklari; 3-havo berish kanali; 4-
yo’naltiruvchi uchliklar; 5-elektr yoyi. 

---

27 
Bunda diametri 1,22,5mm li bir-biridan elektrik tarzda izolyatsiyalangan ikkita 
metall sim uzatish mexanizmi yordamida siljiydi. Simlar uchliklardan chiqishi bilan bir-
biriga yaqinlashadi va elektr yoyi ta`siri ostida ularning uchlari suyuqqlanadi. Siqilgan 
havo oqimi suyuqqlangan simni bosim ostida juda mayda zarralarga aylantiradi va detal 
yuzasiga qoplaydi. 
Yuqori chastotali tok vositasida metallash induktsion qizdirish printsipidan 
foydalanishga asoslangan. Yuqori chastotali tok bilan ishlaydigan metalizatorning sxemasi 
keltirilgan (17-rasm). Sim yuqori chastotali uyurma toklar kontsentratori bor metallizatorda 
suyuqqlantiriladi. Uyurma tok kontsentratori magnitaviy maydonni simning metalizator 
purkash golovkasidan chiqish joyig’a eng ko’p tuplash uchun mo’ljallangan. Yuqori 
chastotali tok vositasida metallashda lampaviy LZ37, GZ 46, LGPZ 30, AZ 46, AGLZ 60, 
LG 60 generatorlaridan foydalaniladi. 
Eyilgan detallarning ishlash imkoniyatini metallash yo’li bilan tiklashning texnologik 
jarayoni ketma-ket o’tkaziladigan uchta asosiy bosqichdan iborat. 
 detal yuzasini metallashga tayyorlash. 
 detalning tayyorlangan yuzasini metallash detalning metallangan yuzasiga ishlov 
berish