I shamshidinov noorganik moddalar va

Venturi 
quvurli 
qurilma. 
Mavjud 
konsentratsiyalash 
qurilmalarining ko‘pchiligida bir necha (10 va undan ortiq) barbotajli 
konsentratorlar o‘rnatilgan, chunki bitta jihozning unumdorligi nisbatan 
yuqori emas, bunday jihozlarning unomdorligini oshirish ancha 
mushkuldir – ular anchagina katta va murakkab hisoblanadi. Shu 
munosabat bilan quvurdagi qaynoq gaz oqimida kislotaning 
changlanishi bilan ishlaydigan konsentratorlarga katta qiziqish ortadi. 
Gazning yuqori tezligida va katta sirt yuzada sulfat kislotaning 
mayda tomchilari hosil bo‘lganligi sababli konsentrlash jarayoni juda 
jadal suratda sodir bo‘ladi. 
1.55-rasmda Venturi quvurlari shakliga ega bo‘lgan ikki 
changlatuvchi jihozdan iborat qurilma sxemasi tasvirlangan. Venturi 
quvurlarida xuddi ikki kamerali konsentrator kameralaridagi kabi 
jarayonlar sodir bo‘ladi. 
Konsentrlash jarayoni quyidagilardan iborat: konsentrlanadigan 
sulfat kislota ikkinchi (gaz harakti yo‘nalishi bo‘yicha) Venturi quvuri 6 
ga beriladi, u yerda changlanadi va mayda tomchilar tarzida gaz oqimi 
bilan siklon 7 da ushlab qolinadi, u yerda tomchilar cho‘ktiriladi; gaz 
oqimining tezligi ortishi bilan hosil bo‘ladigan tomchi o‘lchami 
kamayadi; gaz tezligi 100 m/sek bo‘lganda suyuqlik qariyib 10 mkm 
o‘lchamli tomchilarga bo‘linadi; quvurning kengaygan qismida gaz 
oqimining tezligi kamayadi, tomchilar bir-biriga urishib, ularning 
o‘lchami 10-20 mkm gacha yiriklashadi; bunday o‘lchamdagi tomchilar 
siklonda ushlab qolinishi uchun yetarlidir; siklonda yig‘iladigan sulfat 
kislota birinchi Venturi quvuri 4 ga tushadi, u yerda barcha kislota 
changlanadi va gaz oqimi bilan siklon 5 da ushlab qolinadi, u yerda 
ajratilgan konsentrlangan sulfat kislota sovutgich 3 ga o‘tadi. 
Kislota tomchilari hosil qiladigan va uni bug‘latadigan qaynoq 
o‘txona gazi o‘txona 1 dan 950-1000
O
C haroratda birinchi Venturi 
quvuri 4 ga keladi. Bu yerda gaz 220-230
O
C haroratgacha, ikkinchi 
quvur 6 da esa – 150
O
C gacha soviydi. Venturi quvurlarida 
harakatlanadigan gaz tezligi qariyib 150 m/sek ni, qurilmaning gidravlik 
tezligi esa 1700-1750 mm suv ust. ni tashkil qiladi. Gazdagi sulfat 
kislota tumanining miqdori ikkinchi siklon 7 dan keyin (chiqishda) 4-5 

---

116 
g/m
3
ni tashkil etadi, bu uch kamerali kondensatordagiga nisbatan 
taxminan ikki marta kamdir. 
1.55-rasm. Venturi quvurlarida sulfat kislotani konsentrlash jarayonining 
sxemasi: 
1-o‘txona; 2-nasos; 3-kislota sovutgichi; 4-Venturi quvuri (konsentrator); 5,7-siklon-
separatorlar; 6-Venturi quvuri (tuman tutgich); 8-me’yorlashtirgich (dozator); 9-ta’minlash 
idishi. 
Keltirilgan konsentrlash qurilmasining muhim yutug‘i shundaki, 
jarayon yuqori jadallikda borganligi sababli barbotajli konsentratorga 
nisbatan konsentrlanadigan kislotaning quvurdagi harorati past, 
kislotaning qaynoq gaz bilan to‘qnashish vaqti kam bo‘ladi. Bu esa 
sulfat kislotaning parchalanish darajasini pasaytiradi, hosil bo‘ladigan 
tuman miqdorini, shuningdek yoqilg‘i va suv sarfini kamaytiradi.