I shamshidinov noorganik moddalar va
Download 7.06 Mb. Pdf ko'rish
|
Z
Z Z Z Z Z Z Y formuladan foydalaniladi. Bunda: Y – tabiiy fosfatning aktivlangan EFK da parchalanish darajasi, %; Z 1 – EFK konsentratsiyasi, P 2 O 5 hisobida; Z 2 – EFK(100%P 2 O 5 ):100 og‘.q. fosforit nisbati; Z 3 – EFK ga qo‘shiladigan NH 4 NO 3 , %; Z 4 – parchalanish vaqti, min. Dasturlashtirilgan hisoblashni EHM da amalga oshirish orqali tabiiy fosfatning parchalanish darajasi (K p ) ning eng yuqori qiymati (Y = ~88- 250 90%) ga erishish uchun: EFK konsentratsiyasi 35% P 2 O 5 (Z 1 ) ni; EFK(100%P 2 O 5 ):100 og‘.q. fosforit nisbati = 170:100 (Z 2 ) ni; EFK ga qo‘shiladigan NH 4 NO 3 2% (Z 3 ) ni; parchalanish vaqti esa 95 min (Z 4 ) ni tashkil etishi kerak. Ekstraksion fosfat kislota konsentratsiyasi va unda parchalanadigan fosforitning me’yori [EFK(100%P 2 O 5 ):fosforit nisbati] – parchalanish natijasida hosil bo‘ladigan superfosfat suspenziyasining fizik-kimyoviy xossalari (qovushqoqligi, S:Q fazalar nisbati va boshqalar) ni va jarayonning texnologik ko‘rsatkichlari (masalan, parchalanish darajasi) ni belgilab beradi. Shuning uchun texnologik parametlarni tanlashda kislota konsentratsiyasiga mos holdagi fosforit me’yori olinadi, ya’ni qanchalik yuqori konsentratsiyali kislota ishlatilsa, EFK(100% P 2 O 5 ):fosfarit nisbati ham shunchalik darajada katta bo‘lishi lozimdir (3.22-rasm.). Shuningdek, parchalanish jarayonida parchalanish vaqti ham muhim rol o‘ynaydi. Parchalanish jarayonini o‘tkazish vaqti ko‘proq darajada EFK(100%P 2 O 5 ):fosforit nisbatiga bog‘liqdir. Masalan, EFK(100%P 2 O 5 ):fosforit nisbati 1 ga teng bo‘lsa, pachalanishni 1,5-2 soat, EFK(100%P 2 O 5 ):fosforit nisbati 1,5 va undan katta bo‘lsa, prschalanishni 90-95 minut davom ettirilishi maqsadga muvofiqdir (3.23-rasm). Buning natijasida fosforitning eng ko‘p miqdorda parchalanishiga erishiladi. Parchalanish davrining ortib borishi bilan ishlab chiqarish intensivligi ham kamayadi. 3.22-rasm. Fosforitning fosfat kislotali parchalanish darajasining suspenziya S:Q nisbatiga bog‘liqligi: kislota konsentratsiyasi: 1 – 37% P 2 O 5 ; 2 – 35% P 2 O 5 ; 3 – 30% P 2 O 5 ; jarayonning davomiyligi 2 soat. 251 3.23-rasm. Fosforitning fosfat kislotali parchalanish darajasining vaqt bo‘yicha o‘zgarishi: kislota konsentratsiyasi: 1 – 37% P 2 O 5 ; 2 – 35% P 2 O 5 ; 3 – 30% P 2 O 5 ; EFK(100% P 2 O 5 ):fosforit nisbati: 1 – 1:1; 2 – 1,5:1; 3 – 1,5:1; jarayonning harorati: 1 – 60 o C; 2 – 60 o C; 3 – 80 o C. Tarkibida ~20% P 2 O 5 va ~2,5% MgO bo‘lgan ekstraksion fosfat kislotaga uning massasining 2%i atrofida NH 4 NO 3 qo‘shib bug‘latilishidan hosil qilingan 35-37% P 2 O 5 konsentratsiyali aktivlangan kislotada fosforitning EFK(100%P 2 O 5 ):fosforit = 100:100 nisbatida va 60 O C haroratda 1,5 soat parchalanishidan tarkibida: P 2 O 5umum. = 37-38%; P 2 O 5o‘zl. = 34-36%; P 2 O 5s.e. = 32-33,5%; N = ~ 0,7%; F = 1,4-1,6% bo‘lgan yaxshi fizik-kimyoviy xossaga (S:Q = 2,7-2,8, pH = ~2,5) ega bo‘lgan superfosfat suspenziyasi hosil qilinishi mumkin (optimal sharoit). Bunda fosforitning parchalanish darajasi 76% ga yetadi. Parchalanish jarayonidagi kislota me’yorini 1,5 marta oshirilishi [EFK(100%P 2 O 5 ):fosforit = 150:100 nisbatida] natijasida parchalanish darajasini 85% gacha ko‘tarish mumkin, lekin suspenziyani quritishdan hosil qilinadigan mahsulotda P 2 O 5erkin = ~6,7 ga teng bo‘lib, standart talablari (P 2 O 5erkin 5) ga javob bermaydi. Kislota konsentratsiyasini 40% P 2 O 5 ga va EFK(100%P 2 O 5 ):fosforit nisbatini 2 marta (200:100) oshirish orqali parchalanish darajasini ~90% gacha oshirish mumkin, lekin hosil qilingan bo‘tqaning fizik-kimyoviy xossasi [S:Q = ~5 (erkin fosfat kislotasi hisobiga), pH = ~2] birmuncha yomonlashadi, natijada ishlab chiqarish intensivligi va samaradorligi pasayadi. Ularni 252 neytrallovchi qo‘shimchalar (ammiak gazi, bo‘r va b.) ishtirokida fizik- kimyoviy xossalarini yaxshilanishi va undan murakkab azot-fosforli o‘g‘itlar ishlab chiqarilishi mumkin. Optimal sharoitda olingan superfosfat suspenziyasini 100-105 O C da quritish orqali tarkibida: P 2 O 5umum. = ~ 48%; P 2 O 5o‘zl. = 46,5%; P 2 O 5s.e. = 42,8%; P 2 O 5erkin = ~1,8%; N = ~ 1%; F = 1,8% bo‘lgan qo‘shaloq superfosfat turidagi o‘g‘it olinadi. Mahsulotni quritish natijasida fosforitning parchalanish darajasi ~85% ga yetadi. O‘g‘itning ftorsizlanish darajasi esa 45-50% ni tashkil etadi. Bayon etilgan usulni hozir kunda amalda bo‘lgan fosforitlar asosida ammofos o‘g‘iti ishlab chiqarish usuli bilan taqqoslanganda – ham iqtisodiy, ham ekologik samara olish mumkin ekanligini ko‘rish mumkin. Bu usulda ammofos ishlab chiqarish usulidagi sulfat kislotasini 20% ga va ammiakni 100% ga iqtisod qilinishi, chiqindi – fosfogips unumini 20% ga kamaytirish imkoniyati yaratiladi. Bundan tashqari, tabiiy fosfatdan o‘g‘itga bevosita o‘tadigan ftorning 45-50% miqdorini ftor birikmalari holatida ajratib olinishini ta’minlash mumkin. Bu esa, bir tomondan, ishlab chiqariladigan o‘g‘itning ekologik tozaligini oshirsa, ikkinchidan, ayrim xalq xo‘jaligi mahsulotlarini ishlab chiqarishda muhim xomashyo bo‘lgan ftor birikmalarining qo‘shimcha mahsulot sifatida olinishiga erishiladi. O‘g‘it tarkibidagi ftor miqdorini yanada kamaytirilishiga erishilishi mumkin. Buning uchun bir qism boshlang‘ich ekstraksion fosfat kislotasi ammoniy nitrat ishtirokida 50-55% P 2 O 5 gacha bug‘latiladi, uni boshlang‘ich ekstraksion fosfat kislotasining qolgan qismi (unga ham kerakli miqdordagi ammoniy nitrat qo‘shilgan) bilan ~37% P 2 O 5 li kislota hosil qilinishi orqali aralashtiriladi. Hosil qilingan kislotadan olingan qo‘shaloq superfosfatning ftorsizlanish darajasi 70-75% ga yetadi. Download 7.06 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: |
Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling
ma'muriyatiga murojaat qiling