I. T. Pаlvаnоv kоnstitutsiyaviy huquq

KОNSTITUTSIYAVIY HUQUQ
236
237
Hozirgi 
kunda 
aksariyat 
mamlakatlarriing 
konstitutsiyalarida umumiy, to‘g‘ridan to‘g‘ri, teng, yashirin 
ovoz berish qoidalari o‘rnatib qo‘yilgan. Agar bu prinsiplar 
qonunlarda belgilangan bo‘lsayu, saylovlar erkin va oshkora 
o‘tmasa, unday saylovlarni demokratik saylov deb hisoblash 
mumkin emas.
Xalqaro kuzatuvchilar saylovlarga, asosan ularning erkin 
va oshkora o‘tkazilishi yoki aksincha bo‘lishiga qarab baho 
berishadi. Shuning uchun ularni ham saylov huquqining 
umume’tirof etilgan prinsiplari deb hisoblash mumkin. 
Saylovlar faqat oshkoralik va erkinlik asosida o‘tkazilgan 
taqdirdagina umumiy, teng, to‘g‘ridan to‘g‘ri saylovlar to‘la 
ravishda o‘z ifodasini topishi mumkin va shundagina ularning 
ahamiyati yanada yaqqolroq namoyon bo‘ladi.
4-§. Saylovlarda xalqaro standartlar 
(andozalar) qo‘llanilishi hamda 
Xalqaro hujjat qoidalarini 
O‘zbekiston saylov qonunchiligiga 
implementatsiya qilish.
Saylovlar eng qadimgi ijtimoiy munosabatlar bo‘lib, 
insoniyat rivojlanishi, ijtimoiy rivojlanish, demokratiya 
rivojlanishi bilan birga rivojlanib bormoqda va o‘zi ham shu 
rivojlanishlarga katta ta’sir ko‘rsatmoqda.
Inson huquqlari xalqaro ahamiyatga ega bo‘lib, xalqaro 
miqyosda ular himoya qilinar ekan, bu saylov huquqlariga 
ham tegishlidir. Xalqaro munosabatlar rivojlanishi, saylov 
huquqining rivojlanishiga ta’sir qilib bordi va barcha davlatlar, 
suveren davlat bo‘lishidan qat’iy nazar, ko‘pchilik uchun 
ma’qul qoidalarga, talablarga rioya etilishi maqsadga muvofiq 
ekanligi e’tirof etdi. Bunday talablar saylovlarga qo‘yiladigan 
standartlar deb yurilatiladigan bo‘ldi. Bular saylovlarga 
qo‘yiladigan umumiy talablardir. “Umumiy talablar uzoq 
dеputаtligigа nоmzоdlаr to‘g‘risidаgi, shuningdеk оvоz bеrish 
vа sаylоv yakunlаri hаqidаgi mа’lumоtlаrni mа’lumqilаdi.
Оmmаviy ахbоrоt vоsitаlаri sаylоvgа tаyyorgаrlikning 
bоrishini vа sаylоv qаndаy o‘tаyotgаnligini yoritib bоrаdi.
Sаylоv kоmissiyalаrining mаjlislаri оchiq o‘tkаzilаdi. Sаylоv 
kоmissiyalаrining qаrоrlаri оmmаviy ахbоrоt vоsitаlаridа 
e’lоn qilinаdi yoki ushbu Kоdеksdа bеlgilаngаn tаrtibdа 
hаmmаgа mа’lum qilinаdi.
Sаylоvgа tаyyorgаrlik ko‘rish hаmdа uni o‘tkаzishgа 
dоir bаrchа tаdbirlаrdа, shuningdеk sаylоv kuni оvоz 
bеrish хоnаlаridа vа оvоzlаrni sаnаb chiqishdа O‘zbеkistоn 
Rеspublikаsi 
Prеzidеntligigа, 
Qоnunchilik 
pаlаtаsi 
dеputаtligigа, mаhаlliy Kеngаshlаr dеputаtligigа nоmzоdlаr 
ko‘rsаtgаn siyosiy pаrtiyalаrdаn, fuqаrоlаrning o‘zini 
o‘zi bоshqаrish оrgаnlаridаn kuzаtuvchilаr, оmmаviy 
ахbоrоt vоsitаlаri vаkillаri, bоshqа dаvlаtlаrdаn, хаlqаrо 
tаshkilоtlаrdаn kuzаtuvchilаr ishtirоk etish huquqigа egа. 
Ayrim adabiyotlarda saylov huquqining muhim, 
umume’tirof etilgan prinsiplari deb faqat umumiy, teng, 
to‘g‘ridan to‘g‘ri va yashirin ovoz berish 
ko‘rsatilgan
40
. Ayrimlarida esa saylovda ishtirok 
etish erkinligi, oshkoralik ham saylov huquqining asosiy 
prinsiplaridan deb baholangan
41
.
Haqiqatda ham, erkinlik va oshkoralikni asosiy prinsip deb 
aytish, bu qoidalarning saylovlardagi muhim ahamiyatini e’tirof 
etishdir. Bundan tashqari ular O‘zbekiston Konstitutsiyasi va 
qonunlarida mustahkamlangan va saylov o‘tkazishda asosiy 
qoida hisoblanadi.
40 Коституционное право зарубежных стран. М: Норма, 2010, стр, 229; Баглай 
М.В. Коституционное право РФ. -М: Норма, 1998, -С .349-350. Таджиханов У. 
ва бошкалар, Узбекистан Республикаси конститудиявий ҳуқуқи. -Т ; Шарк,, 
-2001. В-484
41 Хусанов О.Т. Конституциявий ҳуқуқ. -Т.: Aдолат. -2014. -Б. 203-204

---