I. T. Pаlvаnоv kоnstitutsiyaviy huquq

KОNSTITUTSIYAVIY HUQUQ
110
111
Ushbu Konstitutsiyaviy qoida O‘zbekiston Respublikasining 
Mehnat kodeksi, “Mehnatni muhofaza qilish to‘g‘risida”gi 
va “Aholini ish bilan ta’minlash to‘g‘risida”gi qonunlarida 
rivojlantirilgan.
Bugungi 
kunda 
mamlakatimizda 
fuqarolarning 
mehnat qilish huquqini amalda taminlashga alohida 
e’tibor qaratilmoqda. Xususan, O‘zbekiston Respublikasi 
Prezidentining 2017-yil 24-maydagi PF-5052-sonli “Bandlik 
sohasida davlat siyosatini yanada takomillashtirish va 
mehnat organlari faoliyati samaradorligini tubdan oshirish 
chora- tadbirlari to‘g‘risida”gi farmoni, 2018-yil 14-iyuldagi 
PQ-3856-sonli “Aholi bandligini taminlash borasidagi ishlarni 
takomillashtirish va samaradorligini oshirish chora-tadbirlari 
to‘g‘risida”gi qarorida aholini ish bilan taminlash tizimini 
takoinillashtirishga alohida e’tibor berildi.
Insonning ijtimoiy-iqtisodiy huquqlari tizimida dam olish 
huquqi alohida ahamiyat kasb etadi. Dam olish vaqti — xodim 
mehnat vazifalarini bajarishdan xoli bo‘lgan va bundan u o‘z 
ixtiyoriga ko‘ra foydalanishi mumkin bo‘lgan vaqtdir.
Bugungi kun yangi islohotlar bosqichida fuqarolarning 
dam olish huquqini takomillashtirishga bag‘ishlangan 
qator islohotlar amalga oshirilmoqda. Xususan, O‘zbekiston 
Respublikasi Prezidentining 2017-yil 28-dekabrdagi PF-
5290-sonli “2018-yilda rasmiy sanalarni nishonlash davrida 
qo‘shimcha ishlanmaydigan kunlarni belgilash va dam olish 
kunlarini ko‘chirish to‘g‘risida”gi, 2018-yil 12-noyabrdagi 
PF-5574-sоnli 2019-yilda rasmiy sanalarni nishonlash 
davrida qo‘shimcha ishlanmaydigan kunlarni belgilash va 
dam olish kunlarini ko‘chirish to‘g‘risidagi farmonlari qabul 
qilinib, ularda fuqarolarga dam olish uchun qulaylik yaratish 
maqsadida ba’zi ish kunlarini boshqa sanalarga ko‘chirish 
tartibi belgilandi.
etib bo‘lmaydi. Ushbu hayotiy ehtiyojlarni inson mehnat qilishi, 
o‘z mehnati natijasida ma’lum mulkka ega bo‘lishi, tibbiy 
xizmatdan foydalanishi, bilim olishi va ilm bilan shug‘ullanishi, 
ilmiy faoliyat, madaniyat va san’at yutuqlaridan bahramand 
bo‘lish huquqlari orqali qondiradi hamda ta’minlaydi.
Insonning ijtimoiy-iqtisodiy huquqining o‘ziga xos 
xususiyati, shundaki, ushbu huquq shaxsiy va siyosiy 
huquqlardan farqli o‘laroq, asosan insonning ma’naviy va 
moddiy ehtiyojlarini qondirishga xizmat qiladi. Mulkdor 
bo‘lish, mehnat qilish, ijtimoiy ta’ninotdan foydalanish 
huquqlari insonning moddiy ehtiyojlarini qondirishga 
qaratilgan bo‘lsa, uning bilim olish, dam olish, ilmiy va 
texnikaviy ijod erkinligi, madaniyat yutuqlaridan foydalanish 
huquqlari ma’naviy dunyosini, ijtimoiy ongini yuksaltirishga 
va qondirishga xizmat qiladi.
Ijtimoiy-iqtisodiy huquqlar tizimida insonning mulkdor 
bo‘lish huquqi muhim o‘rinni egallaydi. O‘zbekiston 
Respublikasi Konstitutsiyasining 36-moddasiga ko‘ra, “har bir 
shaxs mulkdor bo‘lishga haqli. Bankka qo‘yilgan omonatlar sir 
tutilishi va meros huquqi qonun bilan kafolatlanadi” huquqi 
bilan bog‘liq munosabatlar O‘zbekiston Respublikasining 
Fuqarolik kodeksi va boshqa tadbirkorlik munosabatlarini 
tartibga solishga qaratilgan milliy qonunlar bilan tartibga 
solinadi. Insonning mulkdorlik huquqi uning o‘ziga qarashli 
mol-mulkka o‘z xohishi bilan va o‘z manfaatlarini ko‘zlab egalik 
qilish, foydalanish va tasarruf etish, shuningdek, mulkiga 
nisbatan har qanday qonun buzilishini bartaraf etishni talab 
qilish huquqidan iborat bo‘ladi.
O‘zbekiston 
Respublikasi 
Konstitutsiyasining 
37-moddasida belgilangan insonning ijtimoiy-iqtisodiy 
huquqlari tizimida mehnat qilish, erkin kasb tanlash, adolatli 
mehnat sharoitlarida ishlash va qonunda ko‘rsatilgan tartibda 
ishsizlikdan himoyalanish huquqi alohida o‘rinni egallaydi. 

---