I. T. Pаlvаnоv kоnstitutsiyaviy huquq

KОNSTITUTSIYAVIY HUQUQ
216
217
ovoz berish, ya’ni saylovdir. Bu ovoz berish qonunlarda 
fuqarolarning saylov huquqi sifatida mustahkamlanib, siyosiy 
huquq tarzida e’tirof etiladi.
Saylov - saylov huquqi orqali namoyon bo‘ladi. Saylovlar 
XX asrda, ayniqsa, rivojlandi va ahamiyati oshdi. Xalqaro 
miqyosdagi munosabatlarga aylandi. Hozirgi paytda har 
qanday demokratik mamlakatlarda saylov huquqi mavjud 
ekan, u ma’lum xalqaro-huquqiy standartlarga mos kelishi 
zarur. Bunday standartlar, talablar Ikkinchi jahon urushidan 
so‘ng ishlab chiqilib, xalqaro hujjatlarda mustahkamlangan.
Fuqarolarning saylov huquqiga egaligi BMT tomonidan 
1948-yilda qabul qilingan “Inson huquqlari umumjahon 
deklaratsiyasi” da belgilab qo‘yilgan. Uning 21-moddasi “a” 
bandida “Har bir inson bevosita yoki erkin saylangan vakillar 
vositasi orqali o‘z mamlakatlarini boshqarishda qatnashish 
huquqiga ega” ekanligi yozib qo‘yilgan. Xuddi shu mazmundagi 
qoida “Fuqarolik va siyosiy huquqlar to‘g‘risida”gi xalqaro 
Paktda ham mustahkamlangan.
Hozirgi kunda saylov huquqi fuqarolarning davlat 
tomonidan kafolatlangan saylovlarda qatnashish huquqidir.
Saylov huquqini aniq tushunish uchun “saylov huquqi” 
atamasini bilish zarur. Chunki bu atama bir necha mazmunda 
yoki boshqacha qilib aytganda, bir necha tushunchalarga 
nisbatan ishlatiladi.
1832-yil Islоhоtlаr Qоnunigа qаdаr frаnshizа fаqаtginа 40 
yilning yillik dаrоmаdi bo‘lgаn shахslаr tоmоnidаn аmаlgа 
оshirilаrdi. Rаyоn vа shаhаrlаrdа frаnshizа mikdоri rаyоn 
ustаvigа yoki mаhаlliy оdаtlаrgа tаyangаn hоldа bеlgilаnаr 
edi. Hаqiqаtdаn, pаrlаmеntdаgi ko‘p jоylаr 1832-yilgа qаdаr 
аristоkrаtiya qo‘lidа bo‘lgаn vа ulаr оvоzlаr sоtib оlish оrqаli 
yaхshi nоmzоdlаrni tаyinlаshаr edilаr. Shоtlаndiyadа qаdimiy 
5-MАVZU: O‘ZBЕKISTОN 
RЕSPUBLIKАSINING SАYLОV TIZIMI