I. T. Pаlvаnоv kоnstitutsiyaviy huquq

10-MАVZU: O‘ZBЕKISTОN 
RЕSPUBLIKАSIDА SUD HОKIMIYATI VА 
PRОKURАTURА ОRGАNLАRI
RЕJА:
1-§. Mustaqil sud hokimiyati vа uning tizimi.
2-§. Konstitutsiyaviy sud, uni tashkil qilish tartibi va 
vazifasi.
3-§. Odil sudlovni amalga oshiruvchi umumiy sudlar 
tizimi, tashkil qilish tartibi, vazifasi.
4-§. Sudyalar mustaqilligi, daxlsizligi, sud qarorlarining 
majburiyligi.
5-§. O‘zbеkistоn Rеspublikаsi Sudyalаr оliy kеngаshi.
6-§. Sud ishlarida ishtirok etuvchi fuqarolarning 
huquqlarini ta’minlash.
7-§. Prokuratura organlarining vazifalari.
8-§. Prokuratura tizimi.
1-§. Mustaqil sud hokimiyati vа uning tizimi
Davlat mustaqilligi e’lоn qilingandan so‘ng O‘zbekiston 
o‘z Konstitutsiyasining muqaddimasida belgilanganidek, 
insonparvar demokratik huquqiy davlat barpo etish yo‘lini 
tanladi. 
Hokimiyatlar bo‘linishi prinsipi O‘zbekiston Respublikasi 
Kоnstitutsiyasining 11-moddasida o‘z aksini topgan, 
ushbu moddaga binoan, “O‘zbekiston Respublikasi davlat 
hokimiyatining tizimi - hokimiyatning qonun chiqaruvchi, ijro 
etuvchi va sud hokimiyatiga bo‘linishi prinsipiga asoslanadi”. 
Hokimiyatlar bo‘linishi prinsipining mavjud bo‘lishi tufayli 
davlat hokimiyatining tizimida davlat hokimiyatining organlari 

---

KОNSTITUTSIYAVIY HUQUQ
362
363
qilish to‘g‘risidagi, pochta-telegraf jo‘natmalarini xatlash 
haqidagi, amnitsiya aktiga asosan jinoyat ishini qo‘zg‘atishni 
rad qilish to‘g‘risidagi yoki jinoyat ishini tugatish haqidagi 
iltimosnomalar va boshqalar);
3.Sud hujjatlarining (hal qiluv qarori, hukm, ajrim, 
qarorlarning) ijro etilishini ta’minlashga, shuningdek, 
hakamlik sudlarining hal qiluv qarorlari bo‘yicha ijro 
varaqalari berishga doir ishlarni ko‘rish;
4. Qonun hujjatlarini qo‘llash masalalari bo‘yicha 
tushuntirishlar berish;
5.O‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlisi Qonunchilik 
palatasiga qonunchilik tashabbusi huquqini amalga oshirib, 
qonun loyihalarini kiritish;
Sudlar faoliyatini tashkiliy jihatidan ta’miniashda, 
sudyalarni tanlash va lavozimlarga tavsiya etishda ishtirok 
etish;
Odil sudlovni amalga oshirish.
Oxirgi ikki yil davomida sud hokimiyatini amalga 
oshirishda bevosita ta’sir etadigan sud tizimida, sudyalar 
korpusini shakllantirishlarish, ularning ijtimoiy moddiy 
ta’minoti va faoliyatining kafolatlarida qator o‘zgarishlar 
amalga oshirildi. Xususan, jinoyat, fuqarolik, ma’muriy va 
iqtisodiy nizolarni ko‘ruvchi uch pag‘onali sudlar tizimi 
shakllantirilib, ushbu sudlarning sud ishlarini yuritish 
sohasida sud hokimiyatining oliy organi sifatida O‘zbekiston 
Respublikasi Oliy sudi belgiiandi; O‘zbekiston Respublikasida 
sud hokimiyatining mustaqilligi Konstitutsiyaviy prinsipiga 
rioya etilishini ta’minlashga ko‘maklashish uchun O‘zbekiston 
Respublikasi Sudyalar oliy kengashi tuzildi; sudyalarning 
faoliyatini kafolatlash va ularning qonuniy hamda adolatli 
faoliyatini rag‘batlantirish uchun ularni birinchi marta besh 
yillik muddatga, navbatdagi o‘n yillik muddatga va sudyalik 
lavozimida bo‘lishning muddatsiz davriga belgilangan tartibda 
Konstitutsiyaning XXII bobi “O‘zbekiston Respublikasining 
sud hokimiyati” deb nomlangan. Undagi normalarga asosan, sud 
ilgarigi sobiq tuzumdagi kabi faqat huquqni muhofaza qiluvchi 
organ emas, mustaqil hokimiyat tarmog‘i hisoblandi. Uning 
mustaqilligi Konstitutsiyaning 106-moddasida “O‘zbekiston 
Respublikasida sud hokimiyati qonun chiqaruvchi, ijro 
etuvchi hokimiyatlardan, siyosiy partiyalardan, boshqa jamoat 
birlashmalaridan mustaqil holda ish yuritadi”, deb belgilab 
qo‘yilgan.
Sud hokimiyatining tushunchasi quyidagi ikkita qismdan 
iboratdir: 
birinchidan, ushbu hokimiyat maxsus ta’sis qilingan 
organlar - sudlar tomonidan amalga oshiriladi;
ikkinchidan, mazkur organlar faqat ularga xos bo‘lgan 
vakolatlar va ta’sir choralari qo‘llash imkoniyatlarga egа 
(belgilangan protsessual shakllarga qat’iy rioya qilgan 
holda hamda protsessual va moddiy qonun normalarining 
talablariga muvofiq ular vakolatiga kiritilgan ishlarni hal 
qilish bo‘yicha tegishli vakolatlar).
Ushbu belgilar o‘zaro aloqali va o‘zaro bog‘liqdir, ularni bir-
biridan ajratish mumkin emаs.
O‘zbekiston qonunchiligida sud hokimiyati amalga 
oshirilishining quyidagi shakllari mustahkamlangan:
Qonun chiqaruvchi va ijro etuvchi hokimiyatlarning 
hujjatlari Konstitutsiyaga qanchalik mosligiga doir ishlarni 
ko‘rish;
2. Sudga qadar ish yuritish ustidan nazorat qilish 
(qamoqqa olish yoki uy qamog‘i tarzidagi ehtiyot chorasini 
qo‘llash haqidagi yoxud qamoqda saqlash yoki uy qamog‘i 
muddatini uzaytirish to‘g‘risidagi, ayblanuvchini lavozimidan 
chetlashtirish haqidagi, shaxsni tibbiy muassasaga joylashtirish 
to‘g‘risidagi yoxud ayblanuvchining tibbiy muassasada 
bo‘lishi muddatini uzaytirish haqidagi, murdani eksgumatsiya 

---