I togayev yuksak o'simliklar sistematikasidan amaliy mashg’ulotlar

11-rasm. Oddiy qarag‘ay. 1-otalik va onalik qubballi novdaning 
umumiy ko‘rinishi; 2-onalik qubbaning bo'yiga kesimi; 3-urug‘ kurtakli 
tangacha barg; 4-urug' kurtakning bo'yiga kesimi; 5-otaIik qubbaning 
bo'yiga kesimi; 6-ikkita havo pufakchali chang donasi; 7-umg‘ning 
bo'yiga kesimi; 8-qanotchali urug‘; 9,10-urug‘ning unishi va yosh 
sporofitning voyaga yetishi
Urug'kurtakning chang yoliga kelib tushgan chang, 
u orqali nutsellusga yetib boradi. Shu yerda uning 
vegetativ hujayrasi cho'zilib, chang naychasiga aylanadi 
va nutsellus, key in endosperm orqali arxegoniyga
46

---

o‘tadi. Shu vaqtda anteridial hujayradan hosil bo'lgan 
ikkita spermadan biri chang naychasi orqali, uning 
uchi yorilishi bilan tuxum hujayraga o'tadi va murtak 
hosil boladi. Demak, tayyor holga kelgan urug'da 
nutsellus endospermni o'rab turuvchi yupqa pardaga, 
integument esa urug! po'stiga aylanadi. Urug' po'stidan 
yupqa qanotcha vujudga keladi.
Qarag'ay 
qubbalari 
ikki 
yilda 
pisliib 
yetiladi. 
Changlanish iyun oyida bolib o'tadi va nutsellusga 
yopishgan chang kelgusi yilgacha qolib ketadi. Kelgusi 
yili yozda chang unadi, keyin otalanish hodisasi ro'y 
berib, murtak va urug‘ rivojlanadi. Shu bilan birga 
qubba o'sadi va kuzga kelib, urug'lar pishgandan keyin 
yashil rangi yo'qolib qo'ng'ir yoki jigarrang tusga kirib 
qoladi. Uning tangaehaiari biri-biridan ajralib, uruglar 
sochiladi. Uruglardan o'simliklar unib chiqadi.
Sarvnamolar qabiiasi-Cupressales 
Sarvdoshlar oilasi-Cupressaceae
Vakillari:
1
.Turkiston archasi yoki o'rik archa - Juniperus 
turkistanica
2
. Zarafshon archasi yoki qizil archa - J. Seravshanica
3. Virgin archasi - J. Virginiana