I. uluslararasi
Download 3.66 Mb. Pdf ko'rish
|
|
BURSA MERKEZ YIL HUDÂVENDİGÂR VİLÂYET % BURSA SANCAK % MAHALLE + KÖY % MAHALLE % HİCR İ MİLADİ 1287
(1870/187 1)
81.06 * * * 1296
(1878/187 9)
82.89 * * * 1303
(1885/188 6)
* 69.86
* 71.67
1306 (1888/188 9) 84.54
* * * 1310 (1892/189 3) *
* 77.31
1311 (1893/189 4) *
73.45 * 1312 (1894/189 5)
84.80 72.87
73.10 * 1313 (1895/189 6)
84.59 72.67
72.76 72.15
1314 (1896/189 7) 84.73
73.26 74.17
75.01 1315
(1897/189 8)
84.85 73.49
74.82 75.94
1316 (1898/189 9) 84.62
* * * 1317 (1899/190 0) 84.79
72.71 73.73
* 1318
(1900/190 1)
84.59 73.01
74.95 * 1319 (1901/190 2)
84.49 72.33
74.27 * 1320 (1902/190 3)
84.37 * * * 1321
(1903/190 4)
84.69 72.86
74.88 * 1322 (1904/190 5)
84.49 * * *
33 Hudâvendigâr Vilâyeti Sâlnâmesi, Matbaa-i Vilâyet, 1303, s.72; 1310, s.311; 1311, s.314; 1312, s.370, 1313, s.136; 1314, s.420, 1315, s.314; 1317, s.346; 1318, s.338; 1319, s.350; 1321, s.368; 1324, s.606.; Hudâvendigâr Vilâyeti Sâlnâmesi, Def’a 34, Matbaa-i Vilâyet, 1325, s.252. 366
1323
(1905/190 6)
85.03 * * * 1324
(1906/190 7)
84.58 72.70
74.03 * 1325 (1907/190 8)
84.58 * * * * Sayısal veri tespit edilememiştir. b) Gayrimüslimler 1.Rumlar Bursa Sancağı’nda yaşayan gayrimüslimler içinde, en kalabalık cemaat grubudur. Hudâvendigâr Vilâyeti Sâlnâmeleri’nde, Bursa’da yaşayan gayrimüslimlerden olan Rum- ların nüfusları verilmiştir. 1306 (1888/1889) yılında, Hudâvendigâr Vilâyeti sınırları içinde; 32.498 Erkek ve 29.253 Kadın olmak üzere toplam 61.751 Rum gayrimüslim ya- şamaktadır. Aynı yıl, vilâyet genelindeki Rum nüfusun, vilâyet nüfusuna oranı % 6.33’dür 34 . Tablo No:10 Bursa Sancağı’nın Merkez ve Köylerinde Rum Nüfusun Görü- nümü
35
BURSA SANCAK BURSA MERKEZ (MAHALLELER+KÖY) BURSA MERKEZ (MAHALLELER)
ER- KEK KADIN
TOP. ER-
KEK KADIN
TOP. ER-
KEK KA-
DIN TOP. 1303
22.607 20.820 43.427 * *
2693 2649
5342 1310
* *
* *
2374 2784
5158 1311
25.275 24.057 49.332 10.719 10.777 21.496 * *
1312 25.452 23.891 49.343 10.852 10.640 21.492 * * * 1313
25.145 24.799 49.944 10.632 11.535 22.167 2210 2617
4827 1314
25.690 25.117 50.807 10.960 11.597 22.557 2538 2679
5217
34 Hudâvendigâr Vilâyeti Sâlnâmesi, Def’a 16 ve 17, Matbaa-i Vilâyet, 1306, s.94.
35 Hudâvendigâr Vilâyeti Sâlnâmesi, Matbaa-i Vilâyet, 1303, s.69, 72; 1310, s.311; 1311, s.314; 1312, s.370, 1313, s.136; 1314, s.420, 1315, s.314; 1317, s.346; 1318, s.338; 1319, s.350; 1321, s.368; 1324, s.606. **1303 (1885/1886), 1310 (1892/1893), 1311(1893/1894), 1312 (1894/1895), 1313 (1895/1896), 1314 (1896/1897), 1315 (1897/1898), 1317 (1899/1900), 1318 (1900/1901), 1319 (1901/1902), 1321 (1903/1904), 1324 (1906/1907). 367
1315
26.091 24.829 50.920 11.029 11.382 22.411 2286 2654
4940 1317
* *
*
*
1318 *
52.006 * *
*
1319
* *
*
*
1321 *
54.607 * *
*
1324
* *
*
*
*Sayısal veri tespit edilememiştir. Tablo No:10’a göre, Rum nüfus Bursa sancak genelinde her yıl az da olsa artış göstermiştir. Bursa merkez ve köyler açısından bakıldığında; Rum nüfusun yıllar içinde, birbirine çok yakın rakamlar ile inişli çıkışlı bir grafik çizdiği görülmektedir. Rum nüfu- sun en çok arttığı 1319 (1901/1902) yılında, Rumların toplam nüfus içindeki yüzdesi; sancakta: %16.5, Bursa merkez+köyde; % 17.8’dir. Bursa yalnız merkezde, Rum nüfusun en fazla olduğu 1303 (1885/1886) yılında, Rumların toplam nüfus içindeki payı % 10 oranında gerçekleşmiştir. Başka bir deyişle, bu dönemde Bursa şehir merkezinde her 100 kişiden 10’u Rum’dur.
Bursa’da Gayrimüslim Osmanlı cemaati içinde Rumlardan sonra en çok nüfusa sahip olanlar Ermenilerdir. Bursa’da Ermenilerin yerleşimleri ile ilgili bilinenler Osmanlı padişahı Çelebi Mehmet dönemine kadar gitmektedir. Bu dönemde, şehir merkezinde yer alan Sedbaşı semti ile Yeşil Cami arasındaki bölgeye, on Ermeni ailesinin şehir dışından getirilerek yerleştirildiği bilinmektedir. Bu bölge Osmanlı Devleti’nin son dönemlerine kadar sürekli olarak bir Ermeni yerleşim bölgesi olarak kalmıştır 36 . Ermeni nüfus şehre göç edenlerin de etkisiyle sürekli artış göstermiş ve XIX. yüzyılın sonlarına doğru 600 aileye ulaşmıştır 37 .
36 “ Bursa’da yaşayan Ermenilerin oturduğu mahalleler de Kurtuluş Savaşı Dönemine ait Bursa Şeriyye Sicillerinde yer aldığı şekliyle şöyleydi: Hacı Baba Mahallesi, Veledî Harrȃt Mahallesi, Kara Ağaç Ma- hallesi, Umur Bey Mahallesi, Veledî Bevvab Mahallesi, Bedrettin Mahallesi, Elvanbey Mahallesi, İshak Şah (İshak Paşa) Mahallesi, Hoca Mehmed Karamani Mahallesi, Hacı İskender Mahallesi, Namazgȃh Mahallesi” (Saime Yüceer, “Birinci Dünya Savaşı ve Kurtuluş Savaşı Yıllarında Bursa Ermenileri”, Er- meni Sorunu ve Bursa Ermenileri, Ed. Yrd. Doç.Dr. Saime Yüceer, Uludağ Üniv. Basımevi, Bursa, 2000, s.63.
37 Sezai Sevim, “Güney-Marmara Bölgesindeki Ermeniler’in Nüfus, İdari ve Mali Durumları”, Ermeni Sorunu ve Bursa Ermenileri, Ed. Yrd. Doç.Dr. Saime Yüceer, Uludağ Üniv. Basım., Bursa, 2000, ss.49- 50.
368
Tablo No:11 Bursa Sancağı’nın Merkez ve Köylerinde Ermeni Nüfusun Görü- nümü 38
YIL** BURSA SANCAK BURSA MERKEZ (MAHALLELER+KÖY) BURSA MERKEZ (MAHALLELER) ERKEK KADIN TOP. ERKEK KADIN TOP. ERKEK KADIN TOP. 1303
12.226 11.22
8 23.45
4 * * * 3429
3433 6862
1310 * * * * * * 3506
4035 7541
1311 13.837
13.96 1 27.79 8 3079
3538 6617
* * * 1312 12.504
12.24 6 24.75 0 2464
3200 5664
* * * 1313 14.156
12.50 6 26.66 2 * * * 3956
3358 7314
1314 12.770
12.70 9 25.47 9 * * * 2416
3197 5613
1315 13.623
13.09 6 26.71 9 * * * 3067
3434 6501
1317 * * 30.26 8 * * 6372
* * * 1318 * * 30.50 6 * * 6501
* * * 1319 * * 31.63 3 * * 6613
* * * 1321 * * 30.73 0 * * 6435
* * * 1324 * * 32.94 0 * * 6529
* * * * Sayısal veri tespit edilememiştir. **1303 (1885/1886), 1310 (1892/1893), 1311(1893/1894), 1312 (1894/1895), 1313 (1895/1896), 1314 (1896/1897), 1315 (1897/1898), 1317 (1899/1900), 1318 (1900/1901), 1319 (1901/1902), 1321 (1903/1904), 1324 (1906/1907).
Tablo No:11’e göre, 1313 (1895/1896), yılında Ermeni nüfusun toplam nüfus içindeki yüzdesi sancakta % 8.85’ tir. Şehir merkezinde bu oran % 11.98’dir. Tabloya göre; Rum nüfus sancak ve Bursa (merkez+köy) genelinde belirgin bir şekilde Ermeni nüfustan fazla iken, şehir merkezinde Ermeni nüfus, Rum nüfustan daha fazladır.
38 Hudâvendigâr Vilâyeti Sâlnâmesi, Matbaa-i Vilâyet, 1303, s.69, 72; 1310, s.311; 1311, ss.314-315; 1312, ss.370-371; 1313, s.137; 1314, s.421, 1315, s.315; 1317, s.347; 1318, s.339; 1319, s.351; 1321, s.369; 1324, s.606.
369
3.Museviler Tablo No:12 Bursa Sancağı’nın Merkez ve Köylerinde Musevi Nüfusun Görü- nümü 39
YIL** BURSA SANCAK BURSA MERKEZ (MAHALLELER+KÖY) BURSA MERKEZ (MAHALLELER)
KADIN TOP. ERKEK KADIN TOP. ERKEK KADIN TOP. 1303
1184 1155
2339 * *
1175 1149
2324 1310
* *
* *
1268 1280
2548 1311
1417 1287
2704 1366 1246
2612 * * * 1312
1342 1315
2657 1291 1274
2565 * * * 1313
1505 1305
2810 * *
1454 1264
2718 1314
1587 1345
2932 * *
1535 1301
2836 1315
1546 1383
2929 * *
1492 1339
2831 1317
* *
*
* * * 1318
* *
*
* * * 1319
* *
*
* * * 1321
* *
*
* * * 1324
* *
*
* * * *Sayısal veri tespit edilememiştir. Tablo No:12’e göre Musevi nüfus, küçük oynamalara karşın, her üç kategoride de, yıllar içinde, düşük fakat düzenli bir yüzde ile artmıştır. 1313 (1895/1896) yılı dikkate alındığında, Musevi cemaatinin toplam nüfus içindeki yüzdesi sancak genelinde; % 2.22, Bursa merkezde % 4.45’tir. Yine tablodan anlaşıldığına göre; Musevi nüfus büyük oranda Bursa şehir merkezinde yer almaktadır. Üstelik şehir merkezinde de sadece Kuruçeşme Mahallesi’nde “Yahudilik” denilen yerde oturmaktaydılar ve mesafe olarak birbirine ya- kın üç adet havraları vardı 40 . Bu durum, Musevi cemaat mensuplarının birbirlerine bağlı olduklarını göstermektedir.
39 Hudâvendigâr Vilâyeti Sâlnâmesi, Matbaa-i Vilâyet, 1303, s.69, 72; 1310, s.311; 1311, s.315; 1312, s.371, 1313, s.137; 1314, s.421, 1315, s.315; 1317, s.347; 1318, s.339; 1319, s.351; 1321, s.369; 1324, s.607.
**1303 (1885/1886), 1310 (1892/1893), 1311(1893/1894), 1312 (1894/1895), 1313 (1895/1896), 1314 (1896/1897), 1315 (1897/1898), 1317 (1899/1900), 1318 (1900/1901), 1319 (1901/1902), 1321 (1903/1904), 1324 (1906/1907). 40 Raif Kaplanoğlu, Bursa Yer Adları Ansiklopedisi, Bursa Ticaret Borsası Kültür Yay., Bursa, 1996, s.36. 370
Bursa şehir merkezinde, 1310 (1892/1893) yılı salnâmesine göre yedi kilise, 1316 (1898/1899) yılı salnâmesine göre altı tane kilise, üç tane sinagog (havra) ve bir tane de metropolithane bulunmaktaydı 41 .
Tablo No: 13 Kıpti Nüfusun Bursa Sancağı ve Köylerindeki Görünümü YIL** BURSA SANCAK BURSA (MERKEZ+KÖY)
ERKEK KADIN TOP. ERKEK KADIN TOP. 1314 168
168 336 * * * 1324
* *
*
Kıptiler, diğer gayrimüslimlerle aynı statüde kabul ediliyorlardı. Üstelik devlete cizye vergisi ödüyorlardı. Kanberler Mahallesi’nde yaşadıkları düşünülen Kıptiler, baş- larındaki Çeribaşı tarafından yönetilmekteydiler. 42 Tablo No:13’de verilen nüfus bilgile- rinden sayılarının çok az olduğu anlaşılmaktadır. 5.Katolikler Tablo No: 14 Katolik Nüfusun Bursa Sancağı ve Köylerindeki Görünümü YIL BURSA SANCAK BURSA (MERKEZ+KÖY) BURSA (MERKEZ) ERKEK KADIN TOP. ERKEK KADIN TOP. ERKEK KADIN TOP. 1303 150 162 312 * * * 162 163 325 1310 * * * * * * 300 369 669 1311 334 403 737 310 380 690 * * * 1312 616 730 1346 616 730 1346 * * * 1313 430 525 955 299 386 685 299 386 685 1314 632 742 1374 * * * 625 737 1362 1315 547 583 1130 * * * 369 407 776 1317 * * 758 * * 758 * * * 1318 * * 761 * * 761 * * * 1319 * * 805 * * 776 * * * 1321 * * 817 * * 788 * * * 1324 * * 735 * * 684 * * *
41 Hudâvendigâr Vilâyeti Sâlnâmesi, Def’a 19, Matbaa-i Vilâyet, 1310, ss.311-312.; Hudâvendigâr Vilâyeti Sâlnâmesi, Def’a 25, Matbaa-i Vilâyet, 1316, s.263.; Mülazım Abdülkadir, Bursa Tarihi Kılavuzu, Haz. Mehmet Fatih Birgül, Levent Çanaklı, Bursa İl Özel İdaresi, Ankara, 2009, ss.22-23. 42 Kaplanoğlu, a.g.e., (1996), s.36. 371
*Sayısal veri tespit edilememiştir. 6.Protestanlar Tablo No: 15 Protestan Nüfusun Bursa Sancağı ve Köylerindeki Görünümü
ER- KEK KA-
DIN TOP. ER-
KEK KA-
DIN TOP. ER-
KEK KA-
DIN TOP. 1303 133 153
* * * * * * 1310 *
* * * * * 112**
122** 234** 1311 214 212
117
114 231 * * * 1312 216 220
151
144 295 * * * 1313 152 152
81
71 152 81
71 152 1314 230 230
* * * 158
144 302 1315 168 164
* * * 78
76 154 1317 *
* 469 * * 306 * * * 1318 *
* 456 * * 308 * * * 1319 *
* Download 3.66 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|