I–bob. Koronavirus pandemiyasining global iqtisodiyotga hamda mamlakatimiz iqtisodiyotiga ta’siri

III-Bob. Koronavirus pandemiyasining aholi daromadlariga salbiy ta’siri.. 
3.1. Koronavirus pandemiyasi davrida aholini va tadbirkorlik subyektlarini 
davlat tomonidan qo’llab-quvvatlashning ustuvor yo‘nalishlari. 
Xalqaro valyuta jamg‘armasining (XVJ) joriy yil birinchi yarmida 
koronavirus pandemiyasi kengayishining to‘xtatilishi va ikkinchi yarim yildan 
boshlab iqtisodiy faollikning bosqichma-bosqich tiklanishi bo‘yicha taxminlariga 
asoslangan bazaviy prognozlariga ko‘ra, 2020 yilda jahon iqtisodiyoti 3 foizga 
qisqarishi kutilmoqda. 
2019 yilning noyabr-dekabr oylarida Xitoy Xalq Respublikasining Uxan 
shahrida paydo bo‘lgan koronavirus pandemiyasining jahon miqyosida keng 
tarqalishi global inqirozni vujudga keltirdi. Bu jahon inqirozlaridan turli jihatlari 
bilan farq qilib, iqtisodiyotga salbiy ta’siri juda kuchliligini ko‘rsatmoqda. Iqtisodiy 
tilda aytadigan bo‘lsak, bu pandemiya yalpi talab va yalpi taklifga, makroiqtisodiy 
barqarorlikka tashqi “zarba” bo‘lib, oldingi iqtisodiy inqirozlardan ko‘lami va zarari 
jihatidan katta farq qiladi. Qisqa vaqt ichida COVID-19’ning global miqyosda keng 
tarqalishi deyarli barcha davlatlardagi iqtisodiy va ijtimoiy vaziyatga salbiy ta’sir 
ko‘rsatmoqda. Shuningdek, virusning ta’sir ko‘lami kengayishda davom etmoqda. 
Global inqirozning respublikamiz ijtimoiy – iqtisodiy rivojlanishiga salbiy 
ta’sirlarini yumshatish maqsadida O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 
“Koronavirus pandemiyasi va global inqiroz xolatlarining iqtisodiyot tarmoqlariga 
salbiy ta’sirini yumshatish bo‘yicha birinchi navbatdagi chora - tadbirlar to‘g‘risida” 
va “Kornovirus pandemiyasi davrida aholi, iqtisodiyot tarmoqlari va tadbirkorlik 
sub’yektlarini qo‘llab – quvvatlashga doir qo‘shimcha chora - tadbirlar to‘g‘risida” 
gi farmonlari qabul qilindi va amaliyotda joriy etilmoqda. 
Farmonda ko‘rsatib o‘tilgandek jahon miqyosida koronavirus infeksiyasi 
tarqalishiga qarshi kurashishda respublikamizda insonlarning harakatlanishiga 
cheklovlar kiritish va korxonalar faoliyatini to‘xtatish orqali misli ko‘rilmagan 
choralar ko‘rilmoqda. Global iqtisodiyot tizimining bir qismi bo‘lgan O‘zbekiston 
iqtisodiyotiga ham mazkur omillar ta’sir qilmoqda, bu esa o‘z navbatida ushbu 
holatning salbiy ta’sirlarini yumshatish bo‘yicha samarali oldini oluvchi choralar 

---

25 
ko‘rishni talab qiladi. Bunda turizm, transport, farmatsevtika va to‘qimachilik 
sanoati kabi respublika iqtisodiyotining jadal rivojlanayotgan tarmoqlarini qo‘llab -
quvvatlash va ularning barqarorligini ta’minlashga alohida e’tibor qaratish zarur. 
Globallashuv va integratsiyadan, ikki va undan ko‘p tomonlama iqtisodiy 
aloqalardan inqirozgacha ko‘p naf ko‘rgan mamlakatlar koronavirus 
pandemiyasidan juda ko‘p zarar ko‘rmoqda. Ular koronavirusga chalinganlarning 
soni jihatidan dunyoda peshqadam bo‘lmoqda. 
Inqiroz davom etayotgan davrida milliy iqtisodiyotning birinchi galdagi 
vazifalari bozor ishonchini tiklash, nobozor sektorini, birinchi navbatda renta 
munosabatlari ta’sir hududini qisqartirish va raqobatchilikni rivojlantirishdan iborat. 
Milliy iqtisodiyotni energiya-xom ashyo yo‘lidan innovatsion yo‘nalishga o‘tkazish 
samaradorligi aholining turli ijtimoiy guruhlari, hokimiyat va biznes o‘rtasidagi 
aloqalarning ishonch darajasi bilan belgilanadi. 
Shuningdek, korxonalarning raqobatbardoshligi va ularning iqtisodiy holatiga 
koronavirus pandemiyasining ta’sirini yumshatish maqsadida ishlab chiqarish 
xarajatlarini pasaytirish, mahsulot tannarxini arzonlashtirish, transaksion sarflarni 
tejash chora - tadbirlari tavsiya etilgan. 
Moliyaviy nochor korxonalarga imtiyozli kredit berish, bankdan olgan 
kreditlarini so‘ndirishga imtiyoz yaratish, mahsulotlarning energiya va boshqa xom 
ashyo sig‘imini pasaytirishni rag‘batlantirish, mahalliy ishlab chiqaruvchilarini 
lokalizatsiya dasturlariga kiritish, ularning mahsulotiga bo‘lgan ichki talabni 
oshirish tadbirlari belgilangan. Ishlab chiqarishni yangi mahsulotlar va faoliyatlar 
bilan kengaytirish hisobiga diversifikatsiyalashni amalga oshirish, mahsulotlar va 
xizmatlar assortimenti va sifatini oshirish, ulardagi qo‘shimcha qiymat sig‘imini 
oshirish, sotish kanallari va bozorlarini kengaytirish, bandlikni, o‘z – o‘zining 
bandligini ta’minlash chora –tadbirlari keng joriy etilmoqda. 
Bu holatlar kelgusida mamlakatimiz tez fursatda inqiroz ta’siridan chiqgan 
inqirozgacha bo‘lgan holatni tiklab barqaror rivojlanish trayektoriyasiga o‘tishiga 
xizmat qiladi. Shu xususida yana bir olimlar o‘rtasidagi inqirozdan keyingi 
rivojlanish ssenariyalari munozarali bo‘lib turibdi. 

---

26 
Ayrim olim va mutaxassislar kelgusida iqtisodiyotlarning rivojlanishi 
to‘g‘risida lotincha L- shaklida ( L- shape), U- shaklida ( U –shape) yoki V –shaklida 
(V-shape) bo‘lishini prognoz qilishmoqda. Ushbu harflarning ko‘rinishi yalpi taklif 
egri chizig‘ining shaklini ifodalaydi. Boshqacha qilib aytganda milliy iqtisodiyotlar 
va jahon iqtisodiyoti oldingi shakliga kirib rivojlanish bosqichiga o‘tadi deganidir. 
O‘zbekiston iqtisodiyoti 5 yoki 6 oyda iqtisodiy yo‘qotishlarni qoplab bu yilgi YaIM 
ning o‘sish sur’ati 1,2 – 1,5 foiz atrofida va keyingi yili 7,0 - 7,2 foizga ko‘tariladi.
O‘zbekiston Respublikasining Davlat chegaralari o‘tish punktlarida, xalqaro 
aeroport hamda vokzallardan O‘zbekistonga “sariq” va “qizil” davlatlardan 
turoperator yoki turagent xizmatlaridan foydalanmagan holda mustaqil tashrif 
buyurayotgan turistlar umumiy tartibda kirib kelishi belgilangan.
10
O‘zbekiston Respublikasiga kirish vaqtida turist tomonidan koronavirus 
infeksiyasining mavjud alomatlari tufayli topshirilgan test natijalari musbat 
chiqqanda o‘z mamlakatiga qaytib ketish masalasi shu kundagi muayyan 
aviakompaniya yoki boshqa transport kompaniyalarining yo‘lovchilarni tashish 
to'g'risidagi tartibiga muvofiq amalga oshiriladi. 
Koronavirus pandemiyasi davrida tadbirkorlarga Tadbirkorlikni rivojlantirish 
agentligi huzuridagi Jamg‘arma tomonidan ilgari olingan kreditlar bo‘yicha foiz 
to‘lovlarini to‘lab berish, soliq, kredit to‘lovlari va imtiyozlar bo‘yicha 
ma’lumot berildi, Boshqacha qilib aytganda bu iqtisodiyotlarga tiklanishi va 
rivojlanishi uchun ko‘proq vaqt (bir va bir yarim yil) talab etiladi. 
Respublikamiz uchun koronavirus pandemiyasi ta’siridagi iqtisodiy 
yo‘qotishlarni qoplash uchun bizningcha bu yil 5 yoki 6 oy talab etiladi va joriy yilda 
iqtisodiy o‘sish pasayib 1,2 – 1,4 foiz atrofida bo‘lishi va keyingi yili esa qabul 
qilingan Inqirozga qarshi chora tadbirlarning mahsuli sifatida o‘sish sur’ati 7,0 
atrofida va undan yuqori bo‘ladi. 
10
https://mintrans.uz/news/koronavirus-pandemiyasi-davrida-xorijiy-davlatlar-hududidan-o-
zbekiston-respublikasiga-tashrif-buyurish-bo-yicha-tartiblar-to-g-risidagi-ma-lumot 

---

27 
Vaziyatning keskin o‘zgaruvchan bo‘lishini inobatga olib bugungi kunda 
kutilayotgan makroiqtisodiy vaziyat bo‘yicha nisbatan aniq prognoz 
ko‘rsatkichlarini ishlab chiqish murakkab bo‘lib qolmoqda.