Иброҳим алайҳиссалом Муаллиф

ИБРОҲИМ АЛАЙҲИССАЛОМНИНГ ВАФОТЛАРИ
Иброҳим алайҳиссалом 175 йил умр кўрганларидан сўнг бу дунёни тарк этдилар. У зотни оила аъзолари ал-Макфийла номли ғорга, завжалари Биби Соранинг ёнларига дафн қилдилар. У жой ҳозирда фаластиннинг Халил шаҳридадир.
Иброҳим алайҳиссалом ва араб қабилалари
Муаллиф: 03.04.2013 13:51

1. Журҳум, Од, Самуд ва Ядисга ўхшаган ҳалок бўлиб йўқ бўлиб кетган араб қабилалари

2. Ҳозирги араблар. Тарихчилар уларни хатоан икки асосга тақайдилар:
а) Қаҳтонийлар (соф араблар). Улар аввал Яманда яшаган. Уларнинг машҳур қабилалари – журҳум ва яъруб. Кўп қабилалар яъруб қабиласидан келиб чиққан, улар ичида энг аҳамиятлилари – қаҳлон ва ҳимяр. Қаҳлондан тарқалган қабилалар ичида энг машҳури – ал-азд, ундан – Ясрибда жойлашган ал-аус ва ал-ҳазраж, шунингдек ал-ғасосин, таъй,мазҳаж,ан-нахъ,ъанс,хамдан, кинда ва лаҳм қабилалари тарқалган. Бу қабилаларнинг барчаси қаҳлондан тарқалган. Химёрдан эса қудаъа, улардан балий, жуҳайна, калб ва бахраъ қабилалари келиб чиққан.
б) Араб маданиятига сингиб кетган, араблашган араб қабилалар. Улар аднонийлар дейилади. Баъзи тарихчиларнинг айтишича, аларга бундай номнинг берилиши сабаби, Исмоил алауҳиссалом аввал иброний ёки ибрий тилида гапирган. Кеинчалик, журҳум қабиласи Маккага келгач, Исмоил алайҳиссалом у қабиладан бўлган қизга уйландилар ва оилалари билан араб тилини ўргандилар. Улардан кўплаб саҳройилар ва Арабистон яриморолида, Ҳижоздан то Сурия саҳроларигачабўлган жойларда яшовчи кўплаб араблар тарқалган. Мариб тўғони қулаганидан сўнг қаҳтонийлар аднонийлар олдига кўчиб ўтдилар.
Адноннинг ўғли Муъиддан барча аднонийлар тарқалган. Муъиднинг тўртта ўғли бор эди: Ияд, Низар, Канас ва Анмар. Айнан Низардан икки машҳур қабила: рабиаъ ва мудра тарқалган.
Рабиаъ қавми Нажддан Тихомагача бўлган ерларда истиқомат қила бошлади. Мударнинг авлодлари эса Ҳижозга ўрнашдилар ва тез орада Нажднинг ҳам катта қисмига тарқалдилар. Оҳир оқибат улар муқаддас Макканинг ҳокимларига айландилар.
Мударнинг икки ўғли бор эди: Қайс ЪАйлан ва Илёс. Қайс ЪАйландан хавозин, сулайм ва сакиф қабилалари тарқалган. Илёснинг эса учта ўғлидан аслам, хузоа, музайна, тамим, хузая, ал-хаун, асад ва кинона каби кўплаб қабилалар тарқалган. Кинона қабиласидан назр, ундан малик, ундан фихр яъни қурайш қабиласи тарқалган.
Бироқ арабларни соф араблар ва араблашган арабларга бўлиш – баъзи тарихчиларнинг уйдирмаси. Иброҳим ва Исмоил алайҳиссаломлар даврида араб тили ибрий ва иброний тилларидан мустақил тарзда мавжуд эди. Инкор қилиб бўлмас далиллар топилганидан сўнг Иброҳим алайҳиссалом қавми, Исроил қавми, Мусо алайҳиссалом қавми, яҳудий ва қадимги яҳудийлар ўртасидаги фарқ ойдинлашди.
Милоддан аввалги иккинчи мингйилликда “ибирй” ва “иброний” сўзлари Арабистон яриморолининг шимолий қисмида ҳамда Сурия саҳросида яшовчи баъзи араб қабилаларнинг номини англатар эди. Кейинчалик бу сўзлар “саҳройи” деган маънони англатди. Шунингдек қадимги иероглиф ва миххат ёзувларида учрайдиган “ъибрий”, “хабиру”, “апиру” сўзлари ҳам шундай маъноларни англатар эди. Унда ҳали исроилликлар, яҳудийлар ва Мусо алайҳиссаломнинг қавми ҳақида ҳеч нарса маълум эмас эди.
Қуръони каримда “ибрий” атамаси умуман учрамайди, бунин ўрнига : “Бану Исроил”, “Мусо алайҳиссалом қавми”, “яҳудийлар” сўзлари қўлланилган. Фақат яқиндан бошлаб Фаластиндаги баъзи раввинлар бу сўзни “яҳудий” маъносида ишлатдилар.
Шу ўринда айтиб ўтиш керак, Фаластин Иброҳим алайҳиссалом, ўғиллари Ишоқ ва набиралари Ёқуб (Исроил) алайҳиссаломларнинг ватани эмас. Тавротга айтилишича, улар азалдан шу ерда яшаб келаётган – ханаанлар ичида келгинди эдилар. Бу юрт Ёқуб алайҳиссаломнинг Харронда туғилиб ўсган фарзандларининг ҳам ватани эмас эди. Улар Мисрга кўчиб ўтгач эса Юсуф алайҳиссаломга эргашиб маҳаллий аҳолига қўшилиб кетдилар.
Шунинг учун ҳам “Исраил” атамаси Ёқуб алайҳиссалом ва уларнинг болаларига қўлланилган деб тахмин қилинади. Уларнинг ватани эса Харрон – шу ерда туғилиб ката бўлганлар. Бфаластин эса уларга бегона эди.
Мусо алайҳиссалом қавмига келсак, унинг дини соф яккахудоликка асосланган эди. Унинг дини яҳудийларникидан умумн фарқ қилар эди. Улар Яҳудо – бош илоҳга итоат қлишга чақирар ва ўзларини танланган халқ деб билар эди. Мусо алайҳиссалом динининг асослари ва қонун-қоидалари иероглифларда битилган эди, бироқ уларни ҳозирда топишнинг иложиси йўқ. шундан кейин Мусо алайҳиссалом қавмининг авлодлари канъон қабиласининг тили, маданияти ва одатлкарини қабул қилиб, Мусо алайҳиссаломнинг динидан юз ўгиришди. Айнан шулар яҳудийлар деб номландилар.
Қадимда Яҳудия давлатининг аҳолиси “яҳудийлар” деб аталган. Кейинчалик улар мил.ав 586-йилда Навуходоноср томонидан Бобил подшолигига асир қилиб олиб кетилган. Асирга тушишдан олдин улар оромий тилни ўрганган эди; бобилда улар ҳозирда бизга маълум бўлган тавротни ёзиб олди. Бу воқеа Мусо алайҳиссаломдан 800 йил кейин содир бўлди. Тавротнинг тили оромий тил деган номни олди. Шубҳа йўқки, бу таврот Мусо алайҳиссаломга юборилган таврот эмас. Демак, биз уни “Мусо алайҳиссаломнинг тавроти”дан фарқлаш учун “яҳудийларнинг тавроти” дейишимиз мумкин.
Тавротни ёзишда яҳудийларнинг икки мақсади бор эди. Бири тарихларининг донғини чиқариш ва ўзларининг танланган халқ эканлигини – Аллоҳ таоло уларни танлаб бошқа халқлардан устун қўйганини эълон қилиш. Ўзларининг бу асоссиз гапларини қўллаб қувватлаш учун ўзларини Иброҳим алайҳиссалом билан боғлайдилар. Шундай қилиб, улар ўз тарихларини далилларг асосланиб эмас, балки хоҳишларига кўра ёздилар.
Шунга кўра, улар ўз тарихларини Иброҳим алайҳиссалом ва уларнинг набиралари Ёқуб алайҳиссалом давригача олиб борди. Улар Мйсо алайҳиссалом қавмини Исроил болалари деб атадилар, ваҳоланки у қавм Исроил(Ёқуб) алайҳиссалом давридав 600 йил кейин яшган.
Иккинч мақсад эса – Фаластинни ўзларининг ватанига айлантириш эди. Ҳолбуки, тавротда ёзилишича, Фаластин Иброҳим, Ишоқ, Яқуб алайҳиссаломлар ва уларнинг болаларига мусофир юрт эди. Ахир улар Харронда туғилиб ўсган эдилар.
Ҳақиқатда эса, Иброҳим алайҳиссалом ва ўғли Исмоил алайҳиссалом оромий-араб қабилаларига мансуб эдилар. Бу қабилалар эса яҳудийлар, исроилликлар ҳамда Мусо алайҳиссаломнинг қавмидан анча йиллар олдин мавжуд бўлган. Шунинг учун юқорида араб тили Иброҳим алайҳиссалом даврида мустақил равишда бор эди, дедик. Бу ҳақда Қуръони каримда шундай дейилган: (3; 65-67)
“Эй, аҳли китоблар, нима учун Иброҳим ҳақида (у бизнинг динимизда бўлган деб) баҳслашасизлар? Ахир, Таврот билан Инжил ундан кейин нозил бўлган-ку! Ақлни ишлатмайсизми?! Эй, сиз (аҳли китоблар) – ўзингиз биладиган нарсалар (Мусо ва Исо) ҳақида (билиб-билмай) баҳслашдингиз. Нега энди билмаган нарсангиз (Иброҳим дини) ҳақида баҳслашасиз? Аллоҳ билур, сизлар эса билмассизлар.”

Саидахон Мусахон қизи