Ii. Amaliy mashg‘ulot 2-mavzu: Hozirgi zamon dunyo siyosiy kartasi

DAVLATLAR 

 

Unitar davlatlar

 

Federativ davlatlar

 

Konfederativ davlatlar

 

---

5 

1-jadval 

Dunyodagi maydoni bo‘yicha eng yirik davlatlar

1 

 

Davlatlar 

Maydoni, km

2 

1 

 Rossiya (RF)  

17 125 187 

2 

 Kanada 

9 984 670 

3 

 Xitoy 

9 598 962 

4 

 Amerika Qo‘shma Shtatlari (AQSh) 

9 519 431 

5 

 Braziliya 

8 514 877 

6 

 Avstraliya 

7 686 850 

7 

 Hindiston 

3 287 590 

8 

 Argentina 

2 780 400 

9 

 Qozog‘iston 

2 724 902 

10 

 Aljir 

2 381 740 

 

Davlatlarning  tavsiflanishi  ijtimoiy-iqtisodiy  rivojlanish  darajasi  bo‘yicha 

olib  boriladi.  Mamlakatlar  iqtisodiy-ijtimoiy  rivojlanish  darajasini  jahonning  eng 

nufuzli xalqaro tashkilotlari BMT, Jahon banki va Xalqaro Valyuta fondi  belgilab 

beradi. Hozirgi davrda dunyoda uchta guruhga xos mamlakatlar mavjud: 

1.  Iqtisodiy rivojlangan mamlakatlar; 

2.  Rivojlanayotgan mamlakatlar; 

3.  Bozor iqtisodiyotiga o‘tish davri mamlakatlari. 

Iqtisodiy  rivojlangan  mamlakatlar  qatoriga  dunyoning  40  davlatini  kiritish 

mumkin  bo‘lib,  bularga    eng  avvalo  AQSh  va  Kanada,  G‘arbiy  yevropa 

mamlakatlari,  Yaponiya,  Avstraliya  Ittifoqi,  Yangi  Zelandiya,  Janubiy  Afrika 

Respublikasi, Isroil va boshqalar kiradi.  

Rivojlangan mamlakatlar dunyo siyosati va iqtisodiyotida tutgan o‘rniga ko‘ra 

ikki katta guruhga bulinadi: 

Asosiy yettilik – AQSh, Yaponiya, GFR, Fransiya, Buyuk Britaniya, Italiya, 

Kanada. Ularning peshqadamligi (liderligi) dunyo siyosati va iqtisodiyotida muhim 

o‘rin tutishi, yuksak mehnat unumdorligi, fan va texnika rivojidagi muvaffaqiyatlari 

bilan  belgilanadi.  Ular  o‘tmishda  yirik  mustamlakachi  davlatlar  bo‘lib, 

mustamlakalar  hisobiga  katta  daromad  manbaiga  ega  bo‘lganliklari  ham  katta 

axamiyatga  ega. Rivojlangan  mamlakatlarning qolganlari ikkinchi guruhni  tashkil 

etadi  (Avstriya,    Belgiya,  Daniya,  Niderlandiya,  Shvetsiya  va  boshqalar).  Ular 

ko‘pincha  “katta  yettilik”  mamlakatlarining  iqtisodiy  va  siyosiy  munosabatlarida 

bog‘lovchi xalqa sifatida ishtirok etadi. 

                                                 

1

 https://ru.wikipedia.org/wiki/Список_государств_и_зависимых_территорий_по_площади 

---

6 

Rivojlanayotgan  davlatlar  guruhiga  dunyoning  150  mamlakati  kirib, 

quruqlikning  ikkidan  bir  qismi  va  dunyo  aholisining  to‘rtdan  besh  qismi  shu 

davlatlar to‘g‘ri keladi. Bu davlatlar Osiyo, Afrika, Lotin Amerikasi va Okeaniyada 

joylashgan. Bu davlatlarni ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanish darajasida jiddiy tafovutlar 

mavjud, shuning uchun ham ularni har xil turlarga ajratib o‘rganiladi.