Ii. Asosiy qism Me’yordan og’ishlik tiplari

---

~ 2 ~ 
 
 
Mundarija 
 
I.Kirish 
II.Asosiy qism 
1.Me’yordan og’ishlik tiplari. 
2. Deviasiya tiplari (me’yordan og’ish). 
3.Meyordan ogʻish turlari va ular haqida umumiy 
tasnif
III.Xulosa
IV.Foydalanilgan adabiyotlar

---

~ 3 ~ 
KIRISH 
Mavzuning dolzarbligi: Har qanday jamiyatda, u jamiyat qaysi rivojlanish 
bosqichida bo’lishidan qat`iy nazar, doimiy e`tiborga muhtoj odamlar bor. Bular o’z 
jismoniy, ruhiy va ijtimoiy rivojlanishida chetga chiqish, og`ish bor bo’lgan odamlardir. 
Ular doim bir guruh bo’lib ajralishgan, jamiyat va davlatda ularga nisbatan alohida 
munosabat shakllangan. 
Hozirgi vaqtda AQSH va Evropa davlatlarida u yoki bu og`ishlarga ega bo’lgan 
kishilarning jamiyatga integratsiyalashuvi kontseptsiyasi amalga oshirilmokda. Mazkur 
kontseptsiyaga ko’ra, bu odamlar ham jamiyatning teng huquqli, biroq ba`zi bir muammo 
yoki cheklangan imkoniyatlarga ega a`zosi sifatida qaraladi. 
Hozirda cheklangan imkoniyatli shaxslar soni butun dunyoda,shu jumladan, 
O’zbekistonda ham ortib borayotgani sababli, bu muammo yanada jiddiylashmokda. 
SHuning uchun bunday odamlar, avalambor, bolalarning ko’payishini reja asosida 
ijtimoiy hal qilishni talab qiluvchi doimiy omil sifatida qarash lozim. 
Tibbiyot, 
psixologiya, 
sotsiologiyada 
"me`yor” 
tushunchasining o’z 
ko’rsatkichlari va me`zonlari mavjud. Me`yorga mos kelmaydigan jihat — “og`ish”, 
“chetga chiqish” deyiladi. 
Ijtimoiy pedagogika uchun “me`yor” va “me`yordan og`ish” tushunchalari 
nihoyatda ahamiyatlidir. Ular bola xulq-atvori va rivojlanishi jarayonini tavsiflash 
uchun qo’llanadi. 
Og`ish ham ijobiy, ham salbiy tavsifga ega bo’lishi mumkin. Masalan, bola 
rivojlanishida aqliy qoloqlik ham, o’ta qobiliyatlilik ham me`yordan og`ish 
hisoblanadi. Xulq-atvordagi jinoyatchilik, aroqxo’rlik, giyohvandlik va boshqa salbiy 
og`ishlar shaxsning ijtimoiy shakllanish jarayoniga va jamiyat rivojlanishiga salbiy 
ta`sir ko’rsatadi. 
 

---

~ 4 ~ 
Rivojlanishning qaysi bosqichida bo’lishian qat’iy nazar, har qanday jamiyatda, 
u eng jamiyatda, u eng rivojlangan, farovon, iqtisodiy rivojlangan mamlakat bo’ladimi 
yoki rivojlanayotgan jamiyatli ularda o’zlariga maxsus alohida e’tibor talab etadigan 
insonlar bo’ladi. Bunday insonlar biror bir jihatdan: jismoniy, psixik yoki ijtimoiy
rivojlanishdan nuqsoni bor insonlardir. Bunday insonlar jamiyat va davlatda doimo 
alohida guruhga mansub bo’lib ajralib turadi. Ularga doimo maxsus munosabatda 
bo’lib kelingan. Biroq bu toifadagi insonlarga jamiyatning tarixiy-madaniy sharoitiga 
muvofiq turli davrlarda turlicha munosabatda bo’lib kelingan. Masalan, Qadimgi 
Spartada jismoniy, psixik nosog’lom bolalarni spartachilar qoyalardan uloqtirganlar. 
Bunday toifadagi insonlarga boshqa bir jamiyatda esa insonparvarlik nuqtai nazardan 
yondashganlar, ular mehribonlik va g’amxo’rlik ko’rsatganlar. 
AQSh va Yevropaning mamlakatlarida hozirgi davrda nosog’lom, jismoniy 
kamchilikli bolalarga barcha teng huquqli insonlar qatori munosabatda bo’ladilar. 
Ularga jamiyatning teng huquqli a’zosi sifatida qarab, bu insonlarni muammoli yoki 
imkoniyati cheklangan shaxs sifatia alohida maxsus e’tibor beriladi. 
“Muammoli inson” tushunchasi AQSha keng qo’lianilsa, Yevropa 
mamlakatlarida “imkoniyati cheklangan inson” iborasi ko’p ishlatiladi. 
Bugungi kunda imkoniyati cheklangan insonlarga munosabatda, eng avvalo 
sog’liq masalasi dolzarb masala hisoblanadi. Chunki bunday insonlar soni dunyo 
miqyosida o’sib bormoqda. YUNESKOning istiqbol bo’yicha ma’lumotlarida yaqin 
vaqtda jahon hamjamiyati bu ko’rsatkichni o’zgartira olmaydi. Sog’lom muhit doimo 
insonlar ongida o’z chegarasiga ega bo’lib, chegaradan tashqi bo’lganlar 
“nome’yoriy”, “potologik” deb belgilanadi. Amaliyotda inson anglagan yoki 
anglamagan holda o’zgalarni belgilariga muvofiq layoqatli yoki layoqatsiz deb 
baholaydi.