Ii bap. Xorezm wálayatında ziyarat hám tarixiy-arxeologiyalíq turizm rawajlaníWÍNÍŃ tiykarǵÍ tendensiyalari

2. 2. 3. Sayid Olovuddin maqbarası
Gór dúzilisi bir az beóxshov. Odaǵı iri kosali múyesh muqarnasi, taqıyasimon, segiz rahli gúmbez asa ápiwayı kóriniske iye. Lekin gór áne sol kútá úlken dahma sebepli ataqlı bolıp ketti. Ápiwayıǵana gór menen reń-barang bezetilgen sánatli dahma ortasındaǵı ayırmashılıqtıń úlkenliginen, dahma basqa orından keltirilgen sıyaqlı túyiledi.
Dahma forması monumental bınaǵa uqsatıp jasalǵan. Hasası -zinali sıpa formasında jasalǵan, múyeshlerine ústinsheler etilgen, dahmaning maydanı sirkor ılaydan islengen ıdıs menen oralǵan. Dahma diywalları ornamentli póta menen jiyeklengen bolıp, ortasında bolsa pannolar jaylasqan. Dahma ústinde eki saǵanacha bar. Mayda ósimliksimon gúller júdá shın suwret etilgen bolıp, forması sol dáwir úy-ruwzıger ásbaplarındaǵı bezewlerge uqsap ketedi. Dahma kafellerinde isletilingen gúller, iri forma ishinde mayda sızıqshalar hámmesi birlikte qolaylı hám ózine tartatuǵınlı kórinis kásip etedi.
Ataqlı shayıqlardıń qábirleri ústindegi mazarlar dáwir ótiwi menen zıyaratgohga aylanıp qalǵan. Xiywa xanı Allaqulıxan (1825-1842) oǵan isenimi menen baylanıstırıp, óz dáwirinde onıń maqbarası ústinde joqarı orınlar jay etip ádewir -diniy mekemege berilgen mal-múlk kúyewi ajratqan. 1825 jılda gór pútkilley remontlanıp, zıyaratxananing nuragan bosaǵasınıń áywanlı qanatın bir az qısqartırıp qaytaldan islengen. Ishkerindegi tokchalar jasırılǵan, bólme sahniga gerbish terilip diywallar bolsa ganchta sıbalǵan.
Sherǵazıxan medresesi
Sherǵazıxan (1714-1726 ) sanalı, batır, isbilermen, áskeriy jumıslarda júdá sheber bolǵan. Ǵarrılardıń ráwiyatlarına qaraǵanda, Sherǵazıxan Mashhadni basıp alǵannan keyin (1715 jıl ) 5000 asirni Xiywaǵa keltirip medrese baslatgan. Medrese 1719 jılda qurılıp bitkazilgan. Oǵan dáwirin tariyxshıları “Mákanı fazılon” dep at bergen. Haqıyqatlıqtan da bul fazıllar úyinde ullı shaxslar oqıp oqıǵan.

2. 2. 4. Sherǵazıxan medresesi
Medrese Pahlavon Mahmud maqbarası aldında qurılǵan, onıń qurılısı tuwrısında bir neshe tariyx aytilib marmarga óyilib jazılǵan hám medrese peshtoǵiga ornatılǵan. Marmar taxtalardan tórtewi búginge shekem óz jaǵdayında saqlanǵan.
Medresege kiriw qapınıń janına ornatılǵan marmar taxtalardaǵı 32 qosıqtıń bir qatarılıq farsı qosıqtan biz dúnya gúlistanındaǵı bul medreseni Sherǵazıxan óz aqıl hám sahovati menen qurdırǵanini, medresege -diniy mekemege berilgen mal-múlk etip berilgen erlerdi mutavalli, medrese oqıtıwshısı, imom, muazin, kitapxanashı, sipsekesh hám taǵı sol erda jasawshı talabalardıń aylıq is haqısın qansha ekenin bilip alamız.
Shayırlar xandı sharaflab “Quyashı jáhán”, “Sheri xudo” sıyaqlı ataqlar menen ullılap, “Bul mánzilde jasaǵan hár gey birew shubhasız oqımıslı, bilim mash'ali hám sırlar izertlewshisi bólǵuvsidir” dep jazǵan. Sonıń menen birge, oqıw qaǵıydaları, qaǵıydanı buzǵan talaba hám ustazǵa qanday jaza beriliwi haqqında maǵlıwmatlardı úyrenemiz. Bul qaǵıydaǵa kóre talaba beuzr eki ay oqıwǵa kelmese ójiresinen (sonday ekenki is haqısınan da ), muǵallım bir hápte jumısqa kelmese is haqısınan juda bolar eken. Qosıqiy kartina daǵı “Mákanı fazılon” gápinen medreseniń musılmansha jıl esabı 1132 milodiy 1720 jılda qurılǵanı anıqlandi.