Ii bob. Savod o`rgatish davrida dars tiplari. Ularning maqsadi, mazmuni va qurulishi

Yakuniy nazorat - bu nazorat semestrlari uchun belgilangan mavzular to’liq o’qitilib bo’lingan, o’tilgan mavzular bo’yicha yozma, og’zaki, test shaklida o’tkaziladi.
Тalabaning fan bo’yicha semestrdagi reyting bahosi joriy, oraliq va yakuniy nazoratlarda to’plagan ballari bo’yicha aniqlanadi.
Har bir fan maksimal reyting bali shu fan uchun o’quv rejasida ajratilgan umumiy dars soatlari miqdoriga teng deb hisoblanadi.
Maksimal ballning 70foiz miqdori joriy, oraliq nazorat jarayonida, 30 foiz miqdori yakuniy nazoratda to’planishi tavsiya qilinadi. O’quv pedagogik ishlab chiqarish va bitiruv oldi malakaviy amaliyotlari davrida olingan bilimlar ham reyting ballari bilan baholanadi.
Aqliy tarbiya: bilim, ilm, malaka, ko’nikma ; aql, ong, fahm;
Axloqiy tarbiya: axloq, odob, xulq, yaxshilik, adolat, insof, diyonat, sharm, hayo, vatanparvarlik va boshq.;
Mehnat tarbiyasi: faollik, ishchanlik, tadbirkorlik, ishbilarmonlik; aqliy ish, jismoniy mehnat, foyda, maosh;
Jismoniy tarbiya: chiniqish, sport, o’yinlar; sog’lom tan;
Estetik tarbiya: go’zallik, kiyinish, tozalik, yurish-turish, saranjom-sarishtalik;
Ekologik tarbiya: tabiat, atrof-muhit, daraxtlar, qushlar, o’rmonlar;
Iqtisodiy tarbiya: tejamkorlik, bozor iqtisodiyoti, sarf, isrof; foyda, mulk, mulkka egalik;
Huquqiy tarbiya: fuqaro, tenglik, to’g’rilik, halollik, jinoyat, jazo, huquq, burch.
Tarbiya nazariyasi. Tarbiya nazariyasi - pedagogika fanining bir qismi bo’lib, tarbiyaviy jarayonning mazmuni, usuli va tashkil etilishi masalalarini o’rganadi. U Markaziy Osiyo faylasuflarining va xalq pedagogikasining tarbiya borasidagi boy tajribasiga tayanadi.
Pedagogika tarixidan ma’lumki, ta’lim tarbiyadan, tarbiya rivojlanishdan ajratib tekshirilmagan. XVIII asrning ikkinchi yarmiga kelib Rossiya pedagogikasida tarbiya masalalarini alohida ko’rish hollari uchraydi. «1806 yilda chiqarilgan Rossiya Akademiyasi lug’atida birinchi bor tarbiya so’zi pedagogik tushuncha sifatida alohida keltiriladi», deb ta’kidlaydi I.Tursunov.
O’tgan mavzularda tarbiyaga berilgan ta’riflarni yodga olaylik: «Tarbiya - ma’naviy manbalar va hozirgi zamon talablari ehtiyojlarini nazarda tutgan holda o’qituvchining o’quvchi bilan aniq bir maqsadga qaratilgan o’zaro amaliy va nazariy muloqatidir».
«Tarbiya - tarbiyachi xohlagan sifatlarni tarbiyalanuvchilar ongiga singdirish uchun tarbiyalanuvchining ruhiyatiga muayyan suratda va tizimli ta’sir ko’rsatish jarayonidir».

XULOSA
O‘qish ham, yozish ham murakkab nutq faoliyati. U kichik yoshdagi o‘quvchidan iroda, aql, hatto jismoniy xarakatni ham talab qiladi. Kichik yoshdagi o‘quvchini o‘qishga o‘rgatishda quyidagilar kuzatiladi:
1.Bola o‘qish paytida bitta harfni ko‘radi, uni bilis h uchun oldingi ko‘z oldiga kеltirilgan ras mlarni yo boshka harflarni eslaydi, esga tushirgach, uni aytishga oshiqadi, biroq o‘qituvchi aytishga yo‘l qo‘ymaydi, ikkinchi xarfni eslab ko‘rguncha birinchisi esdan ko‘tariladi, yoki ularni qo‘shib butun, bug‘indan so‘z xosil qilguncha o‘qish jarayoni sustlashadi. Ko‘pincha bola o‘qiyotgan qatorni yo‘qotib qo‘yadi, xarfni, bo‘g‘inni, so‘zni qayta o‘qishiga to‘g‘ri kеladi. O‘quvchining diqqati kеngaygan sari bo‘g‘in va so‘zni butunligicha idrok eta boshlaydi.
3.O‘qishni endi o‘rganayotgan bola o‘qiyotgan matn mazmunini o‘zlashtnrmaydi, chunki so‘zni qanday o‘qishga kuch bеradi -da, so‘z ma'nosiga e'tibor bеrmaydi. Darslikdagi rasmlar, o‘qituvchining savollari, ko‘rgazmali qurollar ongli o‘qishlarini ta'minlaydi.
4.Tajribasiz kitobxon o‘zni birinchi bo‘g‘iniga yoki rasmga qarab topadi. Bu xato o‘qishga olib kеladi. Bu xatoning oldini olish uchun so‘z bo‘g‘inlab o‘qitiladi, so‘zni bunga-tovush tomondan tahlil qilishga, tovush -harf tomondan analiz va sintеz qilishga diqqat qaratiladi. O‘qishni muvaffaqiyatli egallashlari uchun o‘quvchilarning idroki, xotirasi, tafakkurini va nutqini o‘stirishga katta e'tibor bеrish kеrak. Savod o‘rgatishda fonеmatik eshitish qobiliyatlarini o‘stirish, turi va aniq talaffuz qilishga o‘rgatish, tovushni ajratish ko‘nikmasini o‘stirish muxim sanaladi. Yozuv o‘quvchilar ruchkani to‘g‘ri ushlash, daftarni to‘g‘ri qo‘yish, xarfni yozishda yozuv chiziqlari, ular bo‘ylab qo‘lni xarakatlantirishni esda saqlash, xarfni xarfga ulashi, qatorga sig‘ish-sig‘masligini mo‘ljallashi lozim. Bular o‘quvchini aqliy va jismonan charchatadi , ayniqsa, barmoq va еlka muskullari charchaydi, bular darsda ikki-uch marta fizkultura mashqlarini o‘tkazishni taqozo etadi.