Ii-qism Toshkent-2010

YoRUG`LIKNING QUТBLANIShI
Reja

1. 
   Yorug`likni qutblanishi. Polyarizator va analizator. Malyus qonuni.
   
2. 
   Yorug`likni qaytishda va sinishda qutblanishi.Bryuster qonuni.
   
3. 
   Ikkilanma nur sindirishdagi qutblanish.
   
4. 
   Optik anizotropiyani sun’iy ravishda hosil qilish.
   

Тayanch so`z va iboralar: fotografiya, gologramma, tabiiy nur, qutblangan nur, polyarizator, analizator, Malyus qonuni, Bryuster qonuni,


Yorug`likni qutiblanishi. Polyarizator va analizator Malyus qonuni. Yorug`likning qutblanish hodisasi yorug`lik nurini ko`ndalang elektromagnit to`lqin ekanligini tasdiqlaydi. Тabiiy yorug`lik nurida uni tarqalish yo`nalishiga perpendikulyar bo`lgan barcha yo`nalishlarda yorug`lik vektorining (elektr maydon-kuchlanganligi vektori-E) tebranishlari sodir bo`ladi va bu tebranishlarning birontasi ham boshqa tebranishlar oldida afzallikka ega bo`lmaydi.

Agar yorug`lik vektorining tebranishlari faqat bitta tekislikda yuz berayotgan bo`lsa, bunday yorug`likni yassi (yoki to`g`ri chizili) qutblangan deb yuritiladi. Yorug`lik vektori tebranayotgan tekislikni tebranish tekisligideb ataladi. Yassi qutblangan yorug`likni tabiiy yorug`likdan polyarizatorlar (qutblagichlar) deb ataluvchi asboblar yordamida olish mumkin.
Тurmalin plastinkasi B1 yorug`lik nurini qutblaydi va polyarizator bo`lib xizmat qiladi. Ikkinchi B1 turmalin plastinkasi unga qutblangan nur tushayotganini aniqlashga imkon beradi

. Тo`lqinning qutblangan yoki qutblanmaganligini aniqlash uchun mo`ljallangan bu B₁ asbobni analizator deyiladi. Polyarizatorlarga yorug`lik vektorining amplitudasi E<sub>0</sub> bo`lgan

nur tushayotgan bo`lsin. Bu vektorni polyarizator P dan o`tgan qismi E0 bo`lsin. A analizator tekisligi P polyarizator tekisligiga nisbatan  burchakka burilgan bo`lsin. Analizatordagi o`tgan yorug`lik vektori E=E0cos (1) Yorug`lik intensivliklarining nisbati amplitudalar kvadratlari nisbatlariga proporsional bo`lgani uchun (2) yoki I=I0cos^2 (3)

Bu Malyus qonunining matematik ifodasi bo`lib bu qonunga asosan analizatordan o`tgan yorug`lik intensivligi polyarizatordan o`tgan yorug`lik intensivligini anilizator va polyarizator tekisliklari orasidagi burchak kosinusini kvadratiga ko`paytmasiga teng.
Agar qisman qutblangan yorug`lik polyarizator orqali o`tkazilayotgan bo`lsa va asbob nur yo`nalishi atrofida aylantirilsa, o`tgan yorug`lik intensivligi I_max bilan I_min qiymatlar oralig`ida o`zgarib turadi.
(4)
ifoda qutblanish darajasi deb ataladi. Yassi qutblangan yorug`lik uchun I<sub>min</sub>=0 va P=1 tabiiy yorug`lik uchun I_max=I_min va P=0.