Iii bob. Talab va taklif tahlili asoslari

Qalam narxi va taklifi o`rtasidagi bog`liqlik 
Bir birlik qalam narxi (P), so`m
500 
1000 
1500 
Taklif miqdori (Q
d
), dona 
450 
600 
750 
Manba: shartli raqamlar 

---

52 
Yuqoridagi 3.4-jadvalda keltirilgan ma′lumotlardan ma′lumki bir 
birlik qalam narxi (P) 500 so`m bo`lganda qalam taklifi 450, 1000 so`m 
bo`lganda 600 va 1500 so`m bo`lganda 750 donani tashkil etgan. Bu 
jadvalda taklif (Q
s
) bilan narx (P) o`rtasida to`g`ri bog`liqlik mavjud. 
Chunki, narx oshishi bilan taklif miqdori ham oshib bormoqda. Jadvalda 
keltirilgan ma′lumotlardan foydalanib taklif va narx o`rtasidagi 
bog`liqlikni funksiya orqali ifodalaganda u quyidagicha yoziladi: 
P
Q
d
3
,
0
300


Hosil qilingan chiziqli funksiyadagi P va Q
s 
lardan birining tegishli 
qiymatini o`rniga qo`yish orqali ikkinchisining qiymatini aniqlash mumkin 
bo`ladi.
Bu taklif funksiyasi tovar narxiga bog`liq bo`lib, u musbat va 
o`suvchidir, ya′ni narxning (argument) oshishi taklifning (funksiyaning) 
oshishiga olib keladi. 
Endi 3.4-jadvaldagi ma′lumotlarni grafikning tegishli o`qlariga 
joylashtirib, taklif funksiyasi grafigini hosil qilamiz (2.9-rasm)
. 
P
Q
S
3
,
0
300


 
 
 
2.9-rаsm. Qalam nаrхi vа tаklifi o`rtаsidаgi bog`liklik 
Taklifga tovarning o`z narxdan tashqari boshqa omillar ta′sirini tahlil 
qilish uchun ko`p omilli (o`zgaruvchili) taklif funksiyasidan foydalaniladi 
va u quyidagi ko`rinishda bo`ladi
:


W
N
S
D
T
P
T
P
f
Q
ax
ech
R
S
,
,
,
,
,
,
,

Bu yerda: Q
s 
- taklif miqdori; P - tovar narxi; Tech - texnologiyalar; 
P
R
- resurslar narxi; Tax - soliq stavkalari; D - dotatsiya miqdori; S - 
subsidiya miqdori; N – sotuvchilar (ishlab chiqaruvchilar) soni; W- 
kelgusidagi o`zgarishlarni kutishlar
.